Flamenco
Flamenco is een Spaanse meziekstiel mit krachtige, ritmische ondertonen, bestaond uut zang (cante), haandklappen (palmas) en gitaarspul (toque), en vake uutevoerd mit daans (baile) die deur rieke naarm-, haand- en voetbewegings ekenmarkt wördt. De diepe emotionele belèving van dizze meziekstiel nuumt ze duende.
Stielen en elementen bewark
In de flamenco-zang onderskeidt ze de cante jondo (diepe zang), cante intermedio of cante flamenco, en cante chico (lichte zang). De eerste daorvan mut de oldste wèden, is technisch 't miest complex en is 't zwaorst van thema (starven, piene, twiefel). De cante intermedio hef elementen van wiedere Spaanse stielen, veural van de fandango. De cante chico hef een ienvoldiger ritme mar vrag daorumme nog wal technisch vermogen; thema's bint wille, liefde, lachen, 't laandlèven. Binnen dizze drei stielen onderskeidt ze een hiele bulte vörms, zoas de serieuze soleares, de lichte alegrías en bulerías, de alboreás veur brulften, de rumbas gitanas en colombianas mit Latiens-Amerikaanse ienvloed, de martinetes oaver 't thema van de vervolgde butenstaonder, enzowieder.
Vanof de tweide helfte van de negentiende eeuw wördden de zang miest begeleid deur gitaar, de palo seco (dreuge stok, daoras ze 't ritme mit tikten op de vloere) en daans. De zanger (cantaor) zingt oaver zien eigen gevulens, vake in de rolle van de maotskoppelijke butenstaonder. De daanser (bailaor(a)) vertolkt dizze vertellige mit beweginge van de naarms (braceo), 't boavenlief, de haanden en vingers (florea), de voeten (zapateado) en de hielen (taconeo). 't Daansense manvolk dut miestentied 't fiene voetenwaark, intied det de vrouwlu - die as miestal een jurk mit plooien draagt - veural de haanden en 't boavenlief beweegt. De gitarist (tocaor) gef 't ritme an (compás).
Ontstaon bewark
De flamenco hef een ingewikkelde muzikale en culturele treditie. Allewal de stiel wördt eziene as onderdiel van de Spaanse cultuur in 't algemien, kump e oorspronkelijk weg uut de zudelijke regio Andalusië. De meziek wördt 't miest in verbaand ebrocht mit de gitanos, de zegeuners die as daor woont. Dizze mèensen bint tussen de 9e en 14e eeuw oaver ekommen uut Rajasthan in noordwest-India en hebt instrumenten zoas de tamboerien, bellen en holten castagnetten en een bulte liederen en daansen mitebrocht.
Hoe as de flamenco krek ontstaon is, is niet dudelijk, mar oaver 't algemien bint ze 't mit menare iens det de kunst is op-ekomen uut de unieke wisselwarking van autochtoon Andalusische, islamitische, sefardische en zegeunerculturen die as in Andalusië bestunden veur en nao de Reconquista, de heroavering van 't laand deur 't christenvolk op de Moren. Ok wiedere dielen van Spanje, in 't bezunder Extremadura en Murcia hebt bi'jedreugen an de ontwikkeling van verskeiden flamencovörms.
De flamenco gruuiden in Andalusië as een apatte subcultuur, eerst econcentreerd in de pervincies Sevilla, Cádiz en een diel van Málaga; de streek die bekendstiet as Baja Andalucía (Leeg Andalusië). Al rap verspreidden hum de stiel deur de rest van de regio en verwarkten lokale volksmeziekvörms.
't Gebrek an dudelkheid oaver 't begun van de flamenco kan kommen deur 't gebrek an prestige die as dizze kunstvörm van de legere rangen van de Andalusische gemienskop indertied har. De Moren, Jeuden en zegeuners bint allemaole vervolgd. De meziek zollen ze ok mondeling hebben deuregeven, in stee van d'r oaver te skrieven. De wetenskoppelijke bestudering van de flamenco kwam pas late op gaank. Van 't woord flamenco zölf weet ze ok niet zeker waor of 't wegkump.
Popularisering bewark
't Golden tiedpark van de flamenco ziet ze miestal as de periode zo tussen 1780 en 1845. Doendertied was de zang 't veurnaamste onderdiel van de flamenco. Vanof de tweide helfte van de 19e eeuw wördden d'r een bulte café cantante lös edaone in plaatsen as Granada, Córdoba en Sevilla, daoras de flamenco mit zien verskillende stielen eformaliseerd wördden en een grotere naodrok op de instrumenten en daans kwaamp te liggen. In de vrogge 20e eeuw propageerden intellectuelen as Federico García Lorca en Manuel de Falla 't weerummekeren naor de meer oorspronkelijke, 'primitieve' vörm van flamenco, veural naor de cante jondo (diepe zang), die as ze as de mieste serieuze vörm van flamencozang ziet. In de leste paar decennia van de 20e eeuw hebt ze de flamenco ok betrökken bi'j de algemiene trend richting 't vermengen van muzikale stielen.
Mit det ze wiederop ok drokker wördden op flamenco, hebt aandere lokale Spaanse meziektredisies (zoas de treditionele Kastiliaanse meziek) de flamenco beïnvloed en bint op heur beurte zölf beïnvloed. Een bulte beroemde flamenco-artiesten koomt vandage uut aandere kontreien as Andalusië. Medrid is een belangriek centrum veur de meziek. Veur de vörming van partie flamencostielen hef ok Latiens-Amerikaanse, en veural Cubaanse, meziek van ienvloed ewest.
Artiesten bewark
Een köppel grote twintigste-eeuwse flamenco-artisten bint La Argentina (Antonia Mercé), Vicente Escudero, Carmen Amaya, La Argentinita (Encarnación López), José Greco en Pilar López, èvenas de groepen van Antonio en Rosario (Antonio Ruiz Soler en Rosario Florencia Pérez Podilla) en Ximénez-Vargas (Roberto Ximénez en Manolo Vargas). Een verni'jende warking harren Antonio Gades (die as in samenwarking mit regisseur Carlos Saura de flamenco an een internationaol publiek toonden), Christina Hoyos, José Greco II en Lola Greco. Een köppel kunstenaors van dizze tied bint Eva la Yerbabuena, Joaquín Cortés, Antonio Canales, Belén Maya en Juana Amaya.
|
Dit stok is eskreven in 't Zuudwest-Zuud-Drèents van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek. |