De noordeleke Nederlanden wodden vanof 1581 ne republiek: den Republiek der Zeuven Veraenigde Nederlaanden en doarnoa met hulpe van den Fransen bezetter in 1795 de Batoafse Republiek, dee in 1801 vervangen wodden deur et Bataafse Gemenebest. Stadholder Willem V vlöchten noar Engeland. In 1806 hief Napoleon Bonaparte et Bataafse Gemenebest op. Hi-j richtten doarnoa et Könninkriek Hollaand op en plaatsen zien jungeren breur Lodewiek Napoleon op den troon.

Pas in 1815 kwam doar n Nederlands könningshuus: Willem I, veurhen Willem VI, zönne van stadholder Willem V, reep zichzelf uut tot Könning der Nederlaanden. Op 2 december 1813 had hi-j al den titel van Soeverein Vörst der Nederlaanden kreggen. Hi-j probierden under meer de belangen van ziene familie veilig te stellen deur et instellen van et groandbeginsel van 'arfelek könningschop'. Moar doar bestoand binnen de Nederlanden, dee de Republiek gewönd waarn, nen starken teggenstaand. Orangist Gijsbert Karel van Hogendorp zorgden der met ziene groandwet veur dat Willem zien staand kon beholden: vanof toon ging et könningschop oaver op zien 'wettige' (deur Willem immers zelf as wettig bepoald), naozoaten as opvolger.

Et Könninkriek der Nederlaanden van vandage besteet uut den Stoat der Nederlaanden en de zelfstandige lidstoaten, de Landen Aruba en de Nederlandse Antillen.

Het Huus Oranje-Nassau bewark

Et Huus Oranje-Nassau kump veurt uut et Huus Nassau, ne familie uut Duutslaand. Stamva van et Huus Nassau was Walram van Laurenburg (ru. 1146-1198), den eersten graaf van Nassau. Zien zönne Hendrik den Rieken (ca. 1180-ru. 1250) was etrouwd met Machteld van Gelre en kreg n tröpken zönnen, woarvan Walram (rundumme 1220- en noabi-j 1276) en Otto (vermeudelek estoarven in 1289) de bezittingen van euren va arfden en dee later verdealden. Et huus van Oranje-Nassau kump histories ezeen of van Otto, de Ottoonse liene van et Huus Nassau.

Et huus Oranje-Nassau begun in 1544, toon Willem I, graaf van Nassau-Dillenburg (1533-1584), better bekand as Willem van Oranje of Willem den Zwieger, et Zuud-Franse vorstendom Orange arfden van zien neave René van Chalon (formeel René graaf van Nassau en prins van Chalon-Oranje), den zönne van Willems onkel Hendrik III.

Bi-j et vorstendom heurden ok den titel Prinse van Oranje en de liefsprökke van Chalon, Je maintiendrai Chalon. Noa den dood van könning-stadholder Willem III in 1702 zol tot 1732 zowal et Huus van Oranje-Nassau as et Huus Hohenzollern ansproak op den titel maken. Moar volgens et Traktaat van Partage beheelden beide huze et recht op den titel Prins van Oranje. Umdat könning-stadholder Willem III noa zienen dood geen wettigen opvolger had, steerf den Bredasen tak van Willem van Oranje uut en ging et huus van Oranje-Nassau wieter in den zogeneumden Freesen tak, de noazoaten van Willems breur Jan van Nassau.

Et Huus Nassau bewark

Met et oaverlieden van könning Willem III in 1890 steerf de Ottoonse liene van et huus Nassau in menneleke liene uut. Et Nederlaandse könningschop ging oaver op de vrouweleke liene deur Wilhelmina, de dochter van könning Willem III en ziene tweede vrouwe, Emma van Waldeck-Pyrmont. Luxemburg ging toon met groothartog Adolf (1817-1905) oaver op de Walramse liene, dit umdat in Luxemburg vrouweleke troonsopvolging end 19de eeuwe wettelek nog neet meugelek was (deur de zogeneumde Salische Wet).

Prins van Oranje-Nassau bewark

Den titel Prins van Oranje-Nassau is deur völle ofstammelingen van Willem van Oranje droagen, moar wöd mangs ofgewisseld met Prins van Oranje en Nassau. Toon könningin Wilhelmina van Nederlaand in 1901 trouwden met Hendrik van Mecklenburg-Schwerin dreigden uut van Oranje-Nassau et underdeal Nassau verloorn te goan. Dit wodden veurkommen deur n beroop op n verdrag dat den verskillende tekke van et Huus Nassau in 1736 slotten.

Volgens de Wet lidmoatschop könninklek huus van vandage hebt den könning, zienen vermeudeleken opvolger en den köning den ofstand hef edoane van et könningschop den titel Prinse(sse) van Oranje-Nassau. Aandere leu van et Könninklek Huus künt dizzen titel bi-j Köninklek Besluut kriegen, al dan as persoonleken, neet-arfeleken titel. Net as bi-j Köninklek Besluut kan den persoonleken titel Prins(esse) van Oranje-Nassau wodden egeaven an veurmoalige leedn van et könninklek huus.

Stand en bevoogdheden bewark

"Den Könning is onschendboar, de ministers bunt verantweurdelek": zo is den stand van et vörstenhuus tot vandage den dag too ereageld deur den meujte van den liberalen stoatsman Johan Rudolf Thorbecke. In de Groandwet van 1848 wodden de bevoogdheden en arfzaken van et könningshuus wieter uut-ewarkt en vast-elegd.

Den feiteleken macht en bevoogdheden van den könning komt met name tot uting bi-j Könninkleke Besluten, woarunder völle belangrieke beneumingen op de gebeden van binnenlands bestuur en van den rechterleken macht.

Ok bi-j de kabinetsformasie spölt den könning ne belangrieke rolle, bieveurbeeld bi-j de beneuming van den kabinetsformateur.

Veur de bekrachteging van ne formele wet is undertekkening doarvan deur den könning en den verantweurdeleken bewindspersoon neudeg. Dit leste wöd “contraseign” eneumd.

Doarnoast hef den könning nen ceremonielen taak.

Beknopten stamboom en arfopvolging bewark

Nederlaand wöd end 18den eeuwe veroaverd deur Frankriek. Den Fransen keizer, Napoleon Bonaparte, maken van Nederlaand n könninkriek en zetten zien breur, Lodewiek Napoleon, op den troon. Hi-j was hiermet Nederlands eersten Könning in 1806. Vanof 1813 kwam den macht in hende van huze Oranje-Nassau. A'j de arfopvolging 'zuver' bekiekt dan endigt de liene wier bi-j Willem III, hi-j oaverleafden alle dree ziene zöns.

Könningen en könninginnen bewark

Geboarn Könning(in) van tot Oaverleaden Name
24 augustus 1772 2 december 1813 16 meert 1815 ZH Soeverein Vörst Willem I
16 meert 1815 7 oktober 1840 12 december 1843 ZM Koning Willem I
6 december 1792 7 oktober 1840 17 meert 1849 17 meert 1849 ZM Könning Willem II
19 februari 1817 17 meert 1849 23 november 1890 23 november 1890 ZM Könning Willem III
2 augustus 1858 20 november 1890 23 november 1890 HM Könningin Emma (Regentes veur könning Willem III)
23 november 1890 31 augustus 1898 20 meert 1934 HM Könningin Emma (Regentes veur könningin Wilhelmina)
31 augustus 1880 23 november 1890 4 september 1948 28 november 1962 HM Könningin Wilhelmina
30 april 1909 4 september 1948 30 april 1980 20 meert 2004 HM Könningin Juliana
31 januari 1938 30 april 1980 noe HM Könningin Beatrix

Prinsen van Oranje (kroonprinsen) bewark

Van Tot Name Opmarking
1815 1840 Willem den lateren Willem II; zönne van Willem I
1840 1849 Willem den lateren Willem III; zönne van Willem II
1849 1879 Willem steerf as kroonprins; zönne van Willem III
1879 1884 Alexander steerf as kroonprins; zönne van Willem III
1884 1980 geen titel tot 1983 veurbeholden an manneleke noazoaten
1980 heden Willem-Alexander zönne van Beatrix

Arfopvolging bewark

In beginsel geet et könningschop bi-j oaverlieden van den könning oaver op ziene wettege noakommelingen, woarbi-j et oldste kind veurrang hef. De nauwgezette reagels veur arfopvolging bunt vast-elegd in de Groandwet (artikels 24 tot en met 31). Opvallend is et artikel woarin esteld wöd dat n ungeboarn kind veur de opvolging al as geboarn wöd an-emarkt, tenzi-j et kind dood ter weald kump; dan wüdt et geacht nooit te hebben bestoan. Misskien wettenswoardig um te vermelden is, dat de arfopvolging volgens et Statuut veur et Könninkriek der Nederlanden aanders is as in de Nederlandse groandwet. Bi-j et Statuut is sproake van de wettege noakommelingen van Könningin Juliana en neet van Willem I; Artikel 1: Den Kroon van et Könninkriek wöd arfelek edragen deur Heure Majesteit Juliana, Prinsesse van Oranje-Nassau en bi-j opvolging deur Heure wettige opvolgers. Dit is te verkloaren uut de tied van ontstoan van et Statuut.

Uutgaonde verwiezingen bewark