Könning (titel)
Den könning is noa keizer den heugsten vörsteleken titel, en mit dizzen titel wöd et (mannelek) stoatsheufd van n könninkriek an eduud. Den vrouweleken geliekweerdegen name is könningin.
Mangs wödt n könninkriek monarchie eneumd. Weliswoar is n könninkriek ne monarchie, moar neet iedere monarchie hef nen könning of könningin as stoatsheufd: in Monaco en Liechtenstein wöd den betrekking van stoatsheufd woar-enommen deur nen vörst en in Luxembarg deur nen groothartog.
Geskiednis bewark
Histories wierd bi-j sommege stammen en volker den titel van könning egeaven an den hoogsten gezagsdrager. Eurspronkelek wierd den könning mangsmoal ekozzen. Bi-j de Germanen waren dit bi-jveurbeeld veurnoamelek 'vegetatiekönningen', dee de vröchtboarheid van et gewas en de oaverwinning in den stried mossen verzeakeren. Allengs wierd den titel arfelek. Zo wödden de könningen van Frankriek anvankelek ekozzen. Van Adalbero van Reims is et citoat;
- Et könningschop kriegt ze neet op groand van arfrecht; ze mot slechts um op de trone verheffen, den zich zowal deur ziene lichameleke wal-eschoapenheid as deur ziene geesteleke wiesheid underscheidt, den deur et geleuf estarkt en deur grootmeudegheid esteund wöd.
Hiermet maakten hi-j den weg vri-j veur de verkezing van Hugo Capet. In de twee eeuwn doarnoa verkreg dizze familie echter dusdoanig veul anzeen dat den titel alsnog arfelek wierd.
Eurspronkelek drogen de könningen ne krone op eure helmen, nen golden baand dee van boaven mit bledvörmege opstaandingen versierd was. De Nederlaandse Könningskrone wierd in 1816 vast-esteld bi-j Könninklek Besluut of kabinetsorde (24.6.1816 nr. 77).
Umdat den könning den hoogsten persoon van et laand is mek hi-j gene deel uut van den adel, moar steet doarboaven.
Nederlaand bewark
In Nederlaand bestond den titel van 1813, toon de soevereiniteit wodden op-edroagen an Willem Frederik, Prinse van Oranje-Nassau, ofwal doarna Könning Willem I van Nederlaand eneumd. Eerstmoal vuurden Willem I den titel van Soevereine Vorst, moar noa de vereaneging mit België op et Congres van Wenen mocht Willem noa nen meujzoame politeeken drök den titel Könning dragen.
Nederlaand wöd al meer as 100 joar eregeerd deur ne könningin, umdat de opeenvolgende wetteleke arfgenoamen gene manneleke opvolgers hadden. Sinds de joaren tachtig is in Nederlaand de Saliesen wet vort egoan, hierdeur zal prinsesse Catherina-Amalia kroonprins Willem-Alexander opvolgen, ok as doar n prinsjen wöd geboarn. In Nederlaand neumt zi-j den echtgenoot van de könningin den prins-gemoal. Noar den vörm is Könningin Beatrix den Könning der Nederlanden, umdat de Nederlaandse groandwet de uutsproake Könningin veur nen regerenden vörst neet kent.
België bewark
Noa de umwenteling van 1830, en doarbi-j de stichting van België as zelfstaandig laand, wöd België tot op vandage geregeerd deur könningen. Deur de strenge toopassing van de Saliese wet ging tot 2003 den groandwetteleken macht van den könning bi-j arfopvolging oaver op de wettege, natuurleke en manneleke noakommelingen van Z.M. George Christiaan Frederik van Saksen-Coburg-Gotha (Könning Leopold I van België). In 1992 is de Groandwet wier anepast woardeur ok vrouwleu künt opvolgen. Sinds 1993 regeert Könning Albert II den zienen breur Boldewien opvolgden noa zienen dood.
Meer informasie under Belgischen monarchie.
Europeesen könninkrieken bewark
Deur de tied hen hef Europa verschillende Könninkrieken gekend; sommigen bunt vort deur veroavering, anderen deur samengoan.
Könninkrieken bewark
Veurmalige Könninkrieken bewark
- Frankriek
- Italië
- Griekenlaand
- Joegoslavië
- Roemenië
- Bulgari-je
- Portugal
- Albanië
- Polen
- Montenegro
- Ierlaand
- Ieslaand
Europese könninkrieken uut vrogge tieden bewark
- Heilige Roomse Riek der Duutse noatie
- Könninkriek Navarra
- Skotlaand
- Engelaand
- Polen
- Hongari-je
- Bourgondië
- Sardinië
- Beieren
- Noapels