Skemer
Skemer (ok wa: deemster, skemerige, moarn-/oawnddoester, tweeduuster, tweedonker of tweelicht) is nen toostaand woarbiej d'r nen oawergang van lich noar doester öf van doester noar lich ploatsvönd. Dit kömp veur biej deemster (moarngloorn) en zönnesönnergang (valoawnd). Tiedns skemer is n himmel mangs wa verlicht, moar is de zönne önner de horizönne.
Der bint verskillende gröade van n skemer:
- n burgerlikken skemer a't mirrepeunt van de zönne minner as 6° önner de horizönne zett.
- n zeavoartkönnigen/nautiezen skemer a't mirrepeunt van de zönne 6° töt 12° önner de horizönne zett.
- n astronomiezen skemer a't mirrepeunt van de zönne 12° töt 18° önner de horizönne zett.
Doardeur is der öp n zekker moment ginne verstreujige van t zönnelich mear te zeen. In de zömmer steet de zönne öp breadten van mear as önnevear 48°N in n noch zo dich önner de horizönne det n astronomiezen oawndskemer dreks oawergeet in n deemster en t nich ech doester wör. Dit kömp deurdet de zönne dan minner as 18° önner de horizönne steet. Nautiese skemers brengt mangs in junie en julie lichtende nachwölke met zich met.
Doer van n skemer bewark
n Skemer duurt länger öp heugere breadtegröade. In zuudlike laanden as Spaanje öf Italië duurt n skemer völle körter as in neurdlike laanden as Neerlaand öf België. t Wör doarömme in zuudlike laanden in n oawnd noa zönnesönnergang gloepens vlögger doester. Nog stärker is dit effekt an n eawnoar. Det kömp deurdet de zönne rech önner de horizönne verdwin. Wieter ten neurden öf ten zuden van n eawnoar beskrif de zönne nen oarn boan an n himmel en geet dissen önner nen kleainern hook ten öpzichte van de horizönne önner, woardeur n skemer länger duurt. Binnen Neerlaand leawert det a verskillen öp; zoo duurt n burgerlikken skemer öp 20 junie öp Rottum t laangst en in Moastrich t körtst (52 minuutn öp Rottum teagnoawer 47 minuutn in Moastrich).
Veurbealdn van n doer van n burgerlikken skemer öp 20 juni:
Verlichigestied bewark
Met betrekkige töt skemer is n antal tieden definieard dee de greanzen tusken de verskillende seurte skemer angef. Dit is biejveurbeald wichtig in n zeavoart öf biej militeare operoasies. De ofkörtigen bint (in kronologiese völgorde en in t Neerlaands zooa't an-skriewn is in de offisjeale beukskens):
BNMS: begin nautische morgenschemering
ENMS: einde nautische morgenschemering
BCMS: begin civiele morgenschemering
ECMS: einde civiele morgenschemering
BCAS: begin civiele avondschemering
ECAS: einde civiele avondschemering
BNAS: begin nautische avondschemering
ENAS: einde nautische avondschemering
DNS: duur nautische schemering
DCS: duur civiele schemering
n ENMS en n BCMS doot duudlik dezölfde tiedspönt anduden, net zooas ECAS en BNAS. ECMS is deemster en BCAS is zönnesönnergang. n Skema van boawn-nöamde ofkörtigen met de spesifieke tieden veur n antal däta hett n verlichigestabel.
Woarneamige bewark
Burgerlikken skemer: t Mensklik oog is in stoat zönner inspannige drökt skrif te leazn. Deule könt woar-nömn wörn, richten is möglik en der bint weainig öf biejnoa ginne belemmerigen veur militeare operoasies.
Nautiezen skemer: ömtrekke van objekte dee boawn de horizönne oetstekt könt woar-nömn wör. De horizönne is duudlik zichboar. Beweagende veurwärpe könt öp önnevear 300 meter woar-nömn wör. Navigoasiesterren bint zichtboar.
Astronomiezen skemer: Visuele woarneamige is nich möglik. t Verskil tusken astronomiezen skemer en völlen doester is alleanig an te geffen in de woarneamigesmöglikheaid van n antal sterren.
Bewölkige bewark
Tiedens n skemer in n vreugen moarn röak t zönnelich nich dreks t eardöppervlak. t Zönnelich reflekteart teagn heuge wölke. Dee bint mangs de cirrus-greupe (heugen groop), as de zönne dicher biej de horizönne kömp wör doarnoa de alto-greupe (mirregroop) en doarnoa de stratus-greupe (loagen groop) belicht.
As dan de zönneströale de stratusgreupe beskient, kömp ok n earsten zönnestroal öp n Eard. Biej n deemster zölf wör as löatste de stratus-groop beskienen zooas nimbostratu en stratocumulus. Det kömp deurdet disse wölke zich mangs loag boawn n groond beveendt.
In teagenstellige töt de situoasie biej deemster krie'j biej zönnesönnergang earst de stratus-greupe, doarnoa de alto-greupe en as löatsten de cirrus-greupe, woarnoa t astronomies doester is. Tiedens n inzet van n skemer bint alleanig de allerhealderste objekte an n himmel zichboar, zooas n Moan den ok oawerdag zichboar kan wean, en n Oawndster öfwa n planeet Venus.
Biej dichte bewölkige kö'j nich woarnemmen de't zönnelich teagen bewölkige reflekteart, ömde't zönnelich boawn t wölkedek reflekteart. Wiej zeet biej dichte bewölkige wa de't in n moarn langzoam lichter wör en in n oawnd langzoam wier duusterder.
Healder bewark
A't skemerig is biej healdern weader krie'j mangs earst nen gealen glood, de zönne bevönd zich dan kats net önner de horizönne.
Noarmoaten de zönne steads nen gröttern hook makt wör t steads duusterder. n Himmel wör dan reud töt vermiljoon tötdet de zönne steads nen gröttern hook makt. Doarnoa is t biej healdern weader a vlöks ok astronomies doester. Söms zee'j önner de horizönne nen lichblaawn glood boawn de horizönne hangn, dan is der weainig voch anweazig. Dit verskiensel kömp alleanig biej zwoar dreugen weader veur, zooas in n zömmer. Dit kömp veur a noar veurn a'der völ stof anweazig is; stof verstreuj t zönnelich better.
Skemern bewark
n Längen skemer wör in Neerlaand gezellig vönden. Mensken stekt dan nog ginne lich öp öf bint der zuunig met. Dit wör skemern nömn. Der besteet zölfs nen spesjoalen term veur n laamp den t earst in n woonkimmer an-stökn wörm, det is n skemerlaamp.