Verskil tüsken versys van "Oost-Veluws"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K bot derbie: en:Oost-Veluws dialect |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
{{Wb-logo|Oost-Veluws woordenboek}}[[Ofbeelding:Oost-Veluws.png|thumb|250px|De kaorte van 't Oost-Veluwse dialectgebied]]
't '''Oost-Veluws''' is een [[Nedersaksisch]]e [[dialekt|
De Oost-Veluwse dialecten heb beheurlijk wat [[Nederfrankisch]]e invloeden ehad, mä nog lange niet zo veule äs 't [[West-Veluws]]. De dialecten verteunen veural veul verwantschap mit 't [[Sallaans|Sallans]]. In de regio Oost-Veluwe wordt der meestal meer dialect gebruukt äs op de [[Veluwe|West-Veluwe]]. 't Oost-Veluws verschilt ok wat in grammatica en woordenschat van 't West-Veluws. ==Verschillen mit andere dialectgroepen==
===West-Veluws===
De meeste 'Veluwse' plaatsen liggen op de Veluwerand, dät wil zeggen niet in 't midden van alle beboste zandverstoevingen. Op de eigenlijke Veluwe wonen niet zoveule lu en in vroggere tieden zwat onbegaonbaar gebied. Hierdeur is 't niet zo raar dät der twee zeer belangrieke isoglossen over de Veluwe lopen.
De eerste isoglosse is de ''old/oudliende'', de grens tussen behold van de clusters ''old'' en ''olt'' (in 't oosten) en vocalisasie in ''oud'' respectievelijk ''out''. De ''ol'' is verder in 't hele Nedersaksische taalgebied beweerd ebleven; de ''ou''-vocalisasie is typisch veur 't [[Nederfrankisch]].
De tweede isoglosse is de liende van 't [[eenheidsmeervold]] bie wärkwoorden. In de meeste Nedersaksische dialecten kriegen persoonsvormen van wärkwoorden in de tegensworige tied een ''-t'' achter de stamme in alle personen van 't meervold: ''wule wärkt, oele wärkt, zee wärkt'' "wij werken, jullie werken, zij werken". In 't West-Veluws is der ok een eenheidsmeervold, mä dan op ''-en'', zoas in 't [[Nederlaands|Nederlans]]. Ie mutten der wè rekening mit hollen dat der in 't Zuudoost-Veluws weer een heel andere situasie besteet: gien eenheidsmeervold mä allenig een ''-t'' in de tweede en därde persoon meervold. In 't [[Apeldoorns]] is 't dus ''wiele warken, ule warkt, zie warkt''!
Ok de woordenschat verschilt van mekare. Zo komp 't Nederlanse woord "ladder" in 't Oost-Veluws veur as ''ledder'', terwiel de West-Veluwse dialecten ''leer'' hebben. ''Leer'' veur "ladder" is een olde [[Hollaands (dialekt)|Hollanse]] dialectvorm (die ze ok noe nog hier en daor gebruken), en dit woord is naor alle werschienlijkheid in de zeuventiende eeuw aover de [[Zuderzee]] kommen aoverweien. Ze nuump dit de [[Hollaandse expansie|Hollanse expansie]]. Veur de twee isoglossen die hierbaoven beschreven staon, is dit liekeleens: de plaatsen an de Zuderzeekust nammen de Hollanse kenmärken aover, de plaatsen an de [[Iessel]] höllen de Nedersaksische principes an.
===Sallans en Achterhoeks===
Mä ok in 't Oost-Veluws hef de Hollanse expansie dudelijk toe-eslagen. Dit wordt veural dudelijk a-j luusteren naor 't verschil in klanken tussen 't Oost-Veluws en 't (oostelijke) Achterhoeks. Een woord äs "goed", ''good'' in 't Achterhoeks, is äs in 't Nederlans ''goed'' in 't Oost-Veluws. "Bier" is 'gewoon' ''bier'', niet ''beer''. De Oergermaanse lange ''ô'' in een woord äs *''grônaz'' "groen" wordt een ''uu'': ''gruun'', tegenaover Achterhoeks ''greun''. Al disse klanken deelt 't Oost-Veluws wè mit 't Sallans.
De Nederlanse ''ui'' komp in de Oost-Veluwse dialecten vake terugge äs ''uu'', tegenaover de Achterhoekse ''oe''. Der is een aorig brede stroke waor sommige ui-woorden een uu hebben, andere een oe. Hiertoe beheuren 't hele [[Sallaans|Sallans]] en delen van 't Oost-Veluws en 't westelijke Achterhoeks (bieveurbeeld 't [[Zutfens]], een dialect dät zich in meer kenmärken bie 't Veluws ansluut). In die gebieden kommen ''huus'' "huis" en ''moes'' "muis" naost mekare veur.
Hieronder steet een liesien mit woorden die een paor verschillen tussen 't Oost-Veluws en 't West-Veluws dudelijk maken:
==Vergelieking==
Regel 7 ⟶ 26:
! Oost-Veluws
! West-Veluws{{Info|Midden-West-Veluws}}
! Nederlans
|-
|wèke, weke
Regel 59 ⟶ 78:
;Belangriek
Een groot deel van disse Oost-Veluwse woorden kommen ok (meugelijk in een iets andere
[[Kattegerie:Oost-Veluws_artikel]]
| |||