|
t '''Waarkwoord''' ([[Latain]]: ''verbum'') is n [[woord]] dat in schier alle sproaken van de wereld soamsoamen met 't [[onderwaarp]] en eventueel n [[objekt]] (veurwaarp) de basesboases vörmt van n [[zin]].
Waarkwoorden verscheelnverschelen as [[woordoard]] wezenlek van [[noamwoord]]en, deurdat zie gain verwiezende funktie hebben moar n ''aktie'' (doun, bikken), ''toustand'' (binnen, stoan, drieven) of n ''gebeurtenis'' (staarven, mietern) uutdrukken.
== Overgankelkhaid ==
== Getal en persoon ==
In glad alle sproaken (behaalven de gehail [[analytische taal|analitische]]) verandern waarkwoorden in meer of mindere matemoate van vörm as t ''getal'' veraanderd, de ''persoon'' en sumtieds ok t ''geslacht'' van t biebeheurende subjekt. Dit hait de [[vervougen]]. De zo aan t subjekt aanpaste waarkwoordsvörm hait ok wel de [[persoonsvörm]].
MetMit t getal wordt maind [[enkelvold]] of [[meervold]] . Summege sproaken hebben ok n [[twaivold]]. Persoon onderschaiden wie in ''eerste'', ''twaide'' en ''derde persoon''. Dizze binnen in t enkelvold: (1) ''ik'', (2) ''doe'' en ''joe'' en (3) ''hai'', ''zie'' en ''t''. In het meervoud: (1) ''wie'', (2) ''joe'' en (3) ''zie''.
== Tied ==
Waarkwoorden worden ok vervougd noa tied. Maistieds betaikent dit dat sproaken as grond van t systeem n twaidelen hebben tuzzen of toukomendetoukommende tied en nait-toukomendetoukommende tied, of vergangen tied en nait-vergangen tied. Maiste sproaken bruken n systeem metmit (veul) meer tieden, moar krap-aan apmoal bruken zie ain van dizze systemen as bazesboases.<!--:
* [[Onvoltooid tegenwoordige tijd]] (''presens''<!--De Nederlandse spelling is "presens", niet vervangen door "praesens" a.u.b.-=->): ''ik loop''
* [[Voltooid tegenwoordige tijd]] (''perfectum''): ''ik heb gelopenlopen''
* [[Onvoltooid verleden tijd]] (''imperfectum''): ''ik liepluip''
* [[Voltooid verleden tijd]] (''plusquamperfectum''): ''ik hadhaar gelopenlopen''
* [[Onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum simplex''): ''ik zalzel lopen''
* [[Voltooid tegenwoordige toekomende tijd]] (''futurum exactum''): ''ik zalzel gelopenlopen hebben''
* [[Onvoltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum praeteriti''): ''ik zouzol lopen''
* [[Voltooid verleden toekomende tijd]] (''futurum exactum praeteriti''): ''ik zouzol gelopenlopen hebben''-->
== Wies ==
Waarkwoorden kennenkinnen de volgende wiezen:
'''[[Aantonende wies]]''' (''indikatief'')<br />
Dit is de "normalenormoale" vörm van t waarkwoord, dij de werkelkhaidwaarkelkhaid aangeeftaangeft: ''ik loop'', ''hai liepluip''.
'''[[Onbepoalde wies]]''' (''infinitief'')<br />
t Haile waarkwoord: ''lopen''.
'''[[Gebiedende wijswies]]''' (''imperatief'')<br />
Dizze geeftgeft maistieds n bevel weer: ''loop!''
'''[[Aanvougende wies]]''' (''konjunktief'')<br />
De bazesbetekenisboasesbetaikenis van de aanvougende wies is: "iets dat nait woar is, iets woarvan nait wis is of t woar is, of iets woarvan wenst wordt dat t woar is": ''hai zouzol lopen'', ''hai zouzol dat zegd hebben'', ''ik wouwol dat t zo was''.
[[Kattegerie:Grunnegs_artikel]]
| 