Verskil tüsken versys van "Frederik Hendrik van Oranje-Nassau"

'''Frederik Hendrik''' ([[Delft]], [[29 januari]] [[1584]] – [[Den Haag]], [[14 meert]] [[1647]]), [[PrinsePrins van Oranje]], GraveGraaf van [[Huus Nassau|Nassau]], wödwodden geboaren as enigen zunne van [[Willem van Oranje]] en [[Louise de Coligny]]. Hi-j volgden in 1625 zien halfbreur [[Maurits van Oranje|prinseprins Maurits]] op as [[stadholder]]. As opperbevelhebber (Kapitein-Generoal) van et leager gaf hi-j, net as Maurits, veurkeur an het beleageren van steednsteadn boaven dende beslissendenbeslissende veldslaogenveldslagen, an-ezeen den SpoansenSpaansen kriegsmachtekriegsmacht nog altied zeermerakel geduchtstark was. Hi-j kreg doardeyrdoardeur den bi-jnoamjnaam 'stedendwingersteadendwinger'.

Toon zien breur [[Maurits van Oranje]] op [[23 april]] [[1625]] oaverlead, volgden Frederik Hendrik himum op as stadholder en leageranvoerder. Et volgendenvolgende joar begun hi-j mitmet zien neave [[Ernst Casimir]], stadholder van Freeslaand, Grunnen en Drenthe, nen [[veldtochteveldtocht]] teggen dende SpoansenSpaanse Nederlaanden, en veroaverden in dat joar [[Oldnzel]]. In [[1627]] won hi-j et [[Beleg van Grol (1627)]]. <br />

In [[1628]] wist den koaperkaper [[Piet Hein]] bi-j den [[slag in den baai van Matanzas]] nen SpoansenSpaansen [[Zilvervloot]] te veroaveren, woarmet hi-je nen unmundigen schat veur dende Republeek verwierfverweerf. Frederik Hendrik kon dit good bruuken in zienzienen stried en et volgendenvolgende joar nam hi-j de [[moerasdraak]] [['s-Hertogenbosch (stad)|'s-Hertogenbosch]] in (zee ''[[Beleg van 's-Hertogenbosch]]'').

Deur zienziene kriegskunde sloagdenslaagden hi-je doarinderin et groandgebeed van dende Republeek wieter uut te breiden noar et zuudenzuden; nen invalleinval in Vloanderen mösmos in [[1631]] ofgebloazenof-ebloazen wöddenwodden, moar tiedens den [[veldtocht langs den Maas]] in [[1632]] veel [[Opper-Gelre]] in zienziene hende deur dende innoameinname van dende steednsteadn [[Venlo]] en [[Roermond]] (bi-j welkedee letstenleste inname sneuvelden Ernst Casimir sneuvelden). ZienZienen weggeweg vervolgend noar [[Maastricht]] misluktenmislukken nenne bestorming van dende stad, moar noa nenn [[beleg van Maastricht (1632)|beleg]] maaktenmaken Frederik zich in datzelfdendatzelfde joar toch meister van dende Maasstad. <br />

Kort noa dizze oaverwinningen zol Frederik oaverwogenoaverwoagen hebben um [[Brussel]] an te vallen, moar tot vaste plannen is et nooit ekommen en den prinseprins blef tot november in Maastricht.

In [[1635]] raaktenraken [[Frankriek]] en [[Spanje]] wier mitmet mekaarmekare in kriegoorlog, noo in et kader vanvanweage den [[Dartigjoarigen Oorlog]]. Frederik Hendrik zag wal heilwat in nenn bondgenotschap mitmet Frankriek, en op [[8 februari]] 1635 undertekkenden hi-j mitmet den Fraansen [[kardinoal Richelieu]] et Verdrag van Paries, woarbi-j wöd of-esprokken wodden um noa dende oaverwinning op dende Spanjoarden dende ZuudelekenZudeleke Nederlaanden onderling te verdealen. DenDe Republeek zol [[Hartogdom Braobant|Braobant]] en [[HeerlijkheidHeerlekheid Mechelen|Mechelen]] kriegen en Frankriek dende rest. Dat heeld in dat Frankriek et grootstengrootste deledeel van [[Groafschap Vloanderen]] zol kriegen, mitmet dende steednsteadn [[Brugge]] en [[Gent]]; allenigalleneg et noorden van Vloanderen ([[Stoats-Vloanderen]]) zol bi-j dende RepubleekRepubliek kommen. Uutendelek trok Frederik Hendrik zich trögweerumme uut argwaanachterdoch; hi-j wol leeverlever dende ZuudelekenZudeleke Nederlaanden as buffer bewoarenholden, dan dat dende RepubleekRepubliek an et machtigenmachtige Frankriek zol kommen te grenzen.

Frederik Hendrik zetten dantoo moar zunder dende Fraansen zienzienen stried wieterdeur. In 1636 veroaverden hi-j in et oosten et srategiesstrategies belangrieke verstarktenverstarkte eilaand [[Schenkenschanz]] in den Rijn. In [[1637]] won hi-je et [[VeerdenVeerde beleg van Breda]], dat veurgood in StoatsenStoatse hende zol blieven. Hi-j verloar Venlo en Roermond echter wier an dende Spanjoarden. <br />

Noa Breda richtterichen hi-j zich op wat hi-je al joaren wunsten: dende heroavering van dende stad [[Antwarpen]] op dende Spanjoarden, dee in 1585 veur den Opstaand verloren egoan was. Moar toon [[Willem van Nassau (1620-1679)|Willem van Nassau]] in zien opdracht in [[1638]] nen peuging woagden, wödwodden hi-j versloagenverslagen in den [[Slag bi-j Kallo]]. <br />

Hierdeur wödwodden den Republeek nen klap uut-edeeld, dee Spanje unmiddellek probierden te verzwoaren deur nen Tweeden Armada te zenden. DeurMoar deur [[Maarten Tromp]] wödwodden dizzedizzen vlottevloot in 1639 echter verneetigdvernetigd in den [[Slag bi-j Duuns]], zodat et gevoar wier veurbi-j was. Heanig trögtrekkend heeld Frederik Hendrik zich veurnoamelek beazigbezeg in [[Zeeuws-Vloanderen]], woar hi-j [[Sas van Gent]] en [[Beleg van Hulst|Hulst]] veroaverden.

In [[1646]] deed hi-je nog nen letsten peuging um Antwarpen te herwinnen; hi-j sloog et [[Beleg van Antwarpen (1646)|beleg veur dende stad]], moar sloagdenslaagden erder neet in heur te underwarpen.

Prins Frederik Hendrik oaverleed op 63-joarigenjoarige leaftied in [[1647]], nenn joar veurdat dende [[VredeVrea van Münster]] etekkend wödwodden; dende underhändelingenunderhandelingen veur dat verdrag wöddenwodden vertroagdvertraagd deur zienziene verslechterendenverslechterende gezondheid. Volgens Prins Frederik Hendrik zollen dende plannen van [[Filips II van Spanje|Filips II]] dende eurzoak van den opstaand ewest wean.

Toon prins Maurits in 1625 op starven lag was Frederik Hendrik nog altied ongetrouwdneet etrouwd en stoand net as zien halfbreur bekandbekend as rokkenjägerrokkenjager. Frederik Hendrik had bi-j dende burgemeistersdochterbörgemeistersdochter Margaretha Catharina Bruyns nen basteerdzunnebastaardzunne: [[Frederik van Nassau-Zuylestein (1624-1672)|Frederik van Nassau]]. Umdat prinseprins Maurits altied ongetrouwd was ebleaven, zetten hi-j Frederik Hendrik teronder willedruk um te trouwen, umwille van dende veurtzetting van dende dynastie under drök um te trouwen. Zol hi-je neet trouwen, dan zol hi-j neet den arfgenoam wödden van Maurits wodden. DenDe DuutsenDuutse [[Amalia van Solms]], dee as höfdamehofdame mitmet den 'winterkönning' [[Frederik V van de Palts]] in 1620 met noar Den Haag was evlögevlöch, kwam in beeld. Frederik Hendrik en Amalia trouwden op 4 april 1625. Anders danas Maurits untwekkelden Frederik Hendrik en Amalia nenne höfholdinghofholding mit könninklekenkönninkleke uutstroaling, woardeur dende heerschoppi-je van dende Oranjes inderdoad nenne uutstroaling van nenn könnighuus kreg. HunEuren oldstenoldste zunne Willem kon mitmet nenne EngelsenEngelse prinsesse trouwen. Amalia legden nenne sieroadenverzoamelingsieröa-verzameling an en Frederik Hendrik leet tal van paleizen en verblieven bouwen of verbouwen: in Den Haag et [[Paleis Noordende]] en et [[Huus ten Bosch]], in Rieswiek et [[Huus ter Ni-jburch]] dat neet meer besteet, in [[Honselersdiek]] nenn buutenverblief en et kasteel van [[Buren (stad)|Buren]]. Ok skilderi-jen, woarvan doar in dende Republeek toon zoveul wöddenzovölle emaakt wodden, wöddenwodden verzoameld.

HunEuren zunne [[Willem II van Oranje-Nassau|Willem II]] wödwodden in [[1626]] geboaren. In totaal wöddenwodden doarder 9 kinder geboaren woarvan 4 vrögvrog stiervensteerven:

* [[Willem II van Oranje-Nassau|Willem II van Oranje]] ([[27 mei]] [[1626]] — [[6 november]] [[1650]]) ([[stadhouder]]), gehuwdetrouwd met [[Mary Henrietta Stuart|Maria Stuart]]

* [[Louise Henriëtte van Nassau]] ([[7 december]] [[1627]] — [[18 juni]] [[1667]]), getrouwdetrouwd mitmet [[keurvörst]] [[Frederik Willem van Brandenburg]]

* [[Albertine Agnes van Nassau]] ([[9 april]] [[1634]] — [[24 mei]] [[1696]]), trouwdetrouwden met [[Willem Frederik van Nassau-Dietz]]

* [[Henriëtte Catharina van Nassau]] ([[10 februari]] [[1637]] — [[3 november]] [[1708]]), trouwdetrouwden met [[Johan George II van Anhalt-Dessau]]

* [[Maria van Nassau (1642-1688)|Maria van Nassau]] ([[5 september]] [[1642]] — [[20 maart]] [[1688]]), trouwden mitmet [[Maurits van Simmern]]

Frederik en Amalia gavengavven [[Den Haag]] altiedstöareg meer nenne uutstroaling van nenne van höfstadhofstad.

== HollaandsenHollaandse welvoart ==

Frederik Hendrik en Amalia streafden doarnoar um te wöddenwodden op-enommen in dende familie van EuropesenEuropese vörstenhuze. Zi-j hadden dende tied met, want tiedens et bewind van den prinseprins steg dende HollaandsenHollaandse welvoart unmundigunmundeg. Et prinselek paar wist veur zienziene kinder veurnoame broedlachten te sluuten. Den arfprinsearfprins trouwden [[Maria Henriëtte Stuart|Maria Stuart]], dochter van könning [[Karel I van Engelaand]], en Louise Henriëtte wödwodden arfprinsesse van [[Brandenburg-Pruusen|Brandenburg]]. [[Albertine Agnes van Nassau|Albertine Agnes]] trouwden nen Freesen Nassau. Deur heur stamt den könninginne Beatrix van vandage deels of van [[Willem van Oranje]].

Noa zienzienen dood volgden prinse Willem II himum op.

<gallery>Ofbeelding:Gerrit van Honthorst - Frederik Henderik van Nassau, prins van Oranje en Stadhouder.jpg|Frederik Hendrik van Nassau, prinseprins van Oranje en [[Stadholder]]

Ofbeelding:Gerrit van Honthorst - Frederik Hendrik met familie.jpg|Stadholder Frederik Hendrik m-tmet Amalia van Solms mitmet an heur kanteziede dende jungstenjungste dochter Maria, hand in hand stoanstoat dochters Albertine Agnes en Henriëtte Catharina