Verskil tüsken versys van "Hanze"

Lübeck wördden een basis van waoruut koopluden uut Saksen en [[Westfalen]] naor 't oosten en noorden uutgungen. Veule steden an de Baltische kust stunden onder 't Recht van Lübeck, waordeur ze veur alle gerechtelijke kwesties hen de stadsraod van Lübeck mussen. Al lange veurdet ze de term ''Hanze'' gebruukten in een eskreben stok ([[1267]]), begunden koopluden in steden heur in gildes of ''hansa'' te verienen umme zo mit oaverzeese steden handel te drieven, veural in 't minder ontwikkelde oostelijke Baltische gebied. Daor wördden vanuut 't achterlaand [[holt|tummerholt]], [[was]], [[barnstien]], [[has]], [[vacht]]en en zölfs [[rogge]] en [[weit]] naor de markten in de havensteden vervoerd.

 

 

Lübeck, det toegang had töt de visgronden van de Oostzee en de Noordzee, vörmden in [[1241]] een alliantie mit [[Hambörg]] umme de toegaank töt de zolthandelroutes uut [[Lünebörg]] te controleren. De geallieerde steden verkregen de controle oaver de mieste zoltvishandel, veural de Skånemarkt, en op de diet (vergadering) van 1260 kwam daor Keulen bi’j. In [[1266]] schonk Hinnerk III van Engelaand de Hanze van Lübeck en Hambörg bi’j oorkonde ’t recht um in Engelaand gangs te gaon, een daoras de Hanze van Keulen in 1282 bi’j kwaamp. Samen vörmden ze in Londen de machtigste Hanzekolonie. Samenwarking van dizze soort was d’r veule vanwege de versnipperde aord van wat aj an laansbestuur had, det niet gerant staon kun veur veilige handel. In de loop van de volngde vieftig jaor kwaamp de Hanze zölf naor veuren, mit fermele oaverienkomsten veur verbonden en samenwarkings mit betrekking töt de westelijke en oostelijke handelsroutes. De veurnaamste stad en hoekstien was nog aal Lübeck. Daor wördden in [[1356]] de eerste algemiene diet ehölden, waormit de Hanze een fermele structuur kreeg.

De Hanze had een veraanderlijke structuur, mar de leden hadden dinger gemien. Eerstens begunden de mieste Hanzesteden as onofhaankelijke steden of verkregen ze onofhaankelijkheid daankzi'j de gemienskoppelijke onderhandelingsmacht van de Hanze. Mar zukke onofhaankelijkheid was beparkt: 't betekenden det de Hanzesteden in 't Heilige Roomse Riek trouw verplicht waren an de keizer en niet an de lekaole edel. Ok hadden de steden heur strategische stee an de handelsroutes gemien. Op 't toppunt van heur macht in de late dartiende ieuw kunden de koopluden van de Hanze heur economische macht (en mangs heur militaire macht - de handelsroutes waren bescharming neudig en de skippen waren goed gewaopend) anwenden um 't keizerlijke beleid te beïnvloeden. Ok ter beskarming van heur investerings in negosie en skippen leidden de Hanze kapteins op en richtten vuurtorens op.

 

 

Exclusieve handelsroutes waren niet vergeefs. De mieste butenlaanse steden beparkten de Hanzekoopluden töt bepaalde plekken um handel te drieben. Haoste nooit kunden ze mit de plaatselijke inwoners ummegaon, behalve wat de onderhandelings anbelangden. Ok was veule volk - koopluden en ok edelen - slim jeloers op de macht van de Hanze. De koopluden in Londen beveurbield oefenden aal drok uut umme de privilezies van de Hanze ongedaon te maken. De stiemse weigering van de Hanze umme heur Engelse collega's lieke kaansen te geben dreug bi'j an de spanning. Ondaanks dizze preblemen bevestigden [[Edward IV van Engelaand]] de privilezies van de Hanze mit 't Verdrag van Utrecht ([[1474]]) - mede weengs de umvangrieke geldelijke bi'jdrage van de Hanze an de Yorkse kaante in de [[Rozenoorlogen]]. Een ieuw later, in [[1597]], deu [[Elizabeth I van Engelaand|Elizabeth I]] de Hanze uut Londen vort; de Staolhof sleut in [[1598]]. 't Bestaon zölf van de Hanze mit zien privilezies en monopolies veroorzaakten economische en sociale drokte die vake töt uutdrokking kwaamp in rivaliteit tussen leden van de Hanze.

[[Neurenbarg]] ontwikkelden een laandroute, zodet negosie daoras de Hanze vrogger een monopolie op had deurverkocht kon worden van [[Frankfort]] oaver Neurenbarg en Leipzig naor Polen en Ruslaand. Zo wördden Vlaoms textiel en Fraanse wien verhandeld veur graon en vachten uut 't oosten. De Hanze kon allennig mitprofiteren van dizze handel deur de Neurenbargers toe te staon heur in Hanzesteden te vestigen, waor as dizze lesten veurdiel uut haalden deur ok handelscontacten mit Zweden oaver te nemen.

 

 

[[Ofbeelding:Heinrich Sudermann.jpg|thumb|left|Hanze-jurist Heinrich Sudermann]]

*[[Viljandi|Fellin]] (Viljandi)

*[[Elbląg|Elbing]] (Elbląg)

*[[Reval]] (Tallinn)

*[[Riga]]