|
[[Ofbeelding:Boerderij IJzertijd Reijntjesveld.jpg|thumb|245px|NoNoa-ebouwdenebouwde boerderi-je uut dende Iezertied op et Reijntjesveld in Drenthe]]
[[Ofbeelding:Bronzen gordelhaken.jpg|thumb|Zuud-NederlaandsenNederlaandse bronzen iezertied gordelhoakengordelhöäke - noa-emaakt in kopper]]
DenDe '''iezertied''' is dende tied in dende [[prehistorie]] dee volgden op dende [[bronstied]].
DenDe iezertied is dende jungstenjungste tied van dende prehistorie. DenDe juustenjuuste tiedsanduudingtiedsanduding van dende iezertied is ofhänkelekofhankelek van dende kultuur en geogroafiesengeogroafiese ligging.
In West-Europa is dit van rundumme 800 veur Chr. tot dende Romienen noar dende leage laanden komt (rundumme et beginne van onzenonze joartelling. In zuudelekerzudeleker strekenstreaken (et Midden-Oosten et oostelekenoosteleke [[MiddellaandsenMiddellandse Zee]]-bekken) was den oavergängoavergang wat vrögger ( vanof rundumme 1200 v.Chr.). Den oavergäng van dende [[bronstied]] noar dende iezertied is in dee strekestreake samen egoanegoane mitmet grotengrote politeekepolitieke verschoevingen.
Den name iezertied duudt op et veulvuldigvölvuldig ebruukgebruuk van [[Iezer]] bi-j et maken van metoalen veurwarpen. Iezer hef verskillendenverskillende veurdelen teggenoaver [[brons]]:
*Et is harder, dus better geskikt veur woapens en gereedschop
*Et is makkeleker te bewarken
*Et is makkeleker te onderholden
*Den groandstof doarveur kümp op völvölle meer ploatsenplaatsen veur
*Et geet lenger met
Wat iezer lengenlenge tied tot nenn weinig ebruukt metoal maakten is dat et in teggenstelling tot [[kopper]] weinig as vri-j metoal in gedegen vörmvorm veurkümpveurkump. Eursprönkelek kenden zie doarummezi-j et allenigdoarumme alleneg as meteorities iezer, nenne zeldzoamheid. Et duurden lang vurdat ziezi-j leerden et metoal uut zien erts vri-j te kriegn.
DenDe veyrdelenveurdelen zörgdenzorgden doarveur dat bi-j veurkeur iezer wödwodden ebruukt veur allerlei woapens (veural et [[zwoard (woapen)|zwoard]]) en gereedschop. Het noo minder belangriekenbelangrieke brons wöd um-esmolten tot sieroadensieröä en sierveurwarpen (veural armbendenarmbanden en peerdentuug).
Kenmarkende underdeleunderdeale uut dende iezertied - dee in minderenmindere moate of helemoal neet veurkwamenveurkwammen in dende [[bronstied]]- bunt:
*Boksen (van wol of linnen, mangs geruut)
*Iezeren veurwarpen zoas bielebielen, waopens, gereedschop, zoagenzagen
*Bronzen munten
*Bronzen situlae (zee hierunder)
*Slingerkoggels
*Iezerwinning uut dende natuur (Klapperstenen uut dende Veluwe, brookiezererts in et noorden, [[iezeroer]] uut Braobant en Oost-Nederlaand)
*NenEen soort "boavenklasse" dee biezundere veurwarpen bezat zoas [[gold]] en [[koroal]]
NenEen könningsgrof uut Oss (rundumme 500 v.Chr.) bevatten biezunderen grofgiften en is et grootstengrootste dat ooit in West-Europa is evonden (52 m. deursnede!).
Deur handel kwamenkwammen doarder nog andere veurwarpen noar Nederlaand. Opvallend bunt de zogeneumde bronzen ''situlae'' (emmers) dee in Centroal-Europa wöddenwodden emaakt um wien te mengen met woaterwater (nenn kenmarkend Romiens/Grieks gebruuk). DoarDer bunt erder in NederlaandNederland 9 evonden.
Umdat iezer völ rapper [[corrosie|corrodiert]] dan brons en kopper bunt völ iezeren veurwarpen dee neet under gans veurdeligenveurdelige umstendighedenumstandigheden in den boadem lagen noagenöghoast helemoal vergoan.
== Uutgoande verwiezingen ==
*[http://www.legia-forum.org/nederlands/ijzertijd_nl.html DenDe iezertied in Vloanderen - nenn beknopt oaverzichteoaverzicht]
*[http://home.versatel.nl/postbus/index.html DenDe brons- en iezertied in Nederlaand]
*[http://www.ru.nl/ahc/vg/html/vg000094.htm DenDe brons- en iezertied in België]
[[Kattegerie:Achterhooks artikel]]
| 