Verskil tüsken versys van "Maurits van Oranje"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
NaegelBot (Oaverleg | bydragen)
K Bot: autematies tekse vervungen (-lijk +lek)
Droadnaegel (Oaverleg | bydragen)
spellen
Regel 1:
Kiek bi-j [[Maurits van Oranje-Nassau, van Vollenhoven]] veur et artikel oaver den prins Maurits uut [[1968]]]
 
'''Maurits van Oranje''' ([[Slot Dillenburg]], [[14 november]] [[1567]] – [[Den Haag]], [[23 april]] [[1625]]), [[PrinsePrins van Oranje (titel)|PrinsePrins van Oranje]], GraveGraaf van [[Huus Nassau|Nassau]], [[stadholder]] en van [[1585]] tot zienzienen dood [[kapitein-generoal]] van et leager van dende [[RepubleekRepubliek der Zeaven VereanigdenVereanegde NederlaandenNederlanden]].
 
==Jeugd==
Prins Maurits wödwodden geboaren in Dillenburg as zunnezönne van [[Willem van Oranje]] en deensziene tweedentweede vrouwe [[Anna van Saksen]]. Toon Maurits nog geengin joar old was, verleet Anna van Saksen et Slot Dillenburg. Maurits zol zien mooder nooit meer trögzeen.
 
Zien vader was inmiddels leider ewödden van den [[Den Nederlaandsen Opstaand|opstaand]] in dende [[Laege Laanden (stoatkunde)|Nederlaanden]] en verblef doar reagelmoatig. In et dagelieksendagelekse leaven in Dillenburg wödwodden Maurits dan ok streng Calvinisties op-evood deur zienzienen onkel [[Jan VI van Nassau-Dillenburg|Jan van Nassau]]. Hi-j studierden eerst in [[Heidelbarg (Duitslaand)|Heidelbarg]] ([[1575]]-[[1577]]) en vertrok toon noar dende NederlaandenNederlanden um in [[1582]] in [[Leiden]] an nenne studie an te vangen.
 
==Stadholder==
Toon op [[10 juli]] [[1584]] zien vader in [[Delft]] wödwodden vermoord, was prins Maurits 16 joar old. Op zienzienen 18den verjoardag wödwodden hi-j al beneumd tot stadholder en admiroal van [[Hollaand]] en [[Zeelaand]]. In [[1588]] wödwodden hi-j admiroal-generoal dervan Nederlaandende Nederlanden toon dende bevoogdheden van den Road van Stoate op himum wöddenwodden oaver-edragen. ZienZienen eersten kriegsdoad was dende veroavering van dende stad [[Axel]] op dende Spanjoarden in [[1586]]. Wat joaren later, in [[1590]] en [[1591]], wödwodden Maurits ok stadholder van [[Gelderlaand]], [[Utrecht (previnsie)|Utrecht]] en [[Oaveriessel]]. Noa zienzienen vaders dood beneumden hi-j zichzelf unrechtmoatig tot [[PrinsePrins van Oranje (titel)|PrinsePrins van Oranje]], en droog dizzedizzen titel 32 joar. DeeDen titel was van zienzienen olderen halfbreur [[Filips Willem van Oranje|Filips Willem]], vanof 1568 gevängen in Spanje. Noa et oaverlieden van Filips Willem eerstmoal in [[1618]] wödwodden Maurits den PrinsePrins van Oranje.
[[Ofbeelding:Michiel Jansz van Mierevelt - Maurits prins van Oranje.jpg|200px|Prins Maurits]]
 
==Kriegshervörmer==
Anvankelek stoanden de zaokenzaken erder slecht veur. Zien leager was zwak en leed nederloag op nederloag teggen dende SpoansenSpaanse tröppentröppe. Moar haenig an sloagdenslaagden prinse Maurits doar inderin um soamensamen mit [[roadpensionoarisroadpensionaris]] [[Johan van Oldenbarnevelt]] et tijti-j in zien veurdeel te kriegen. In dende joaren '90 van dende [[16e eeuw|16den16de eeuwe]], toon den SpoansenSpaansen laandvoogd [[Alessandro Farnese (1545-1592)|Alexander Farnese]], hartog van Parma, deur zienziene bemeujenisbemeujenisse mit den FraansenFransen burgerkrieg wödwodden ofgeleidof-eleid (oaverigensoaveregens in opdrächtopdracht van könning [[Philips II]]), behoaldenbehaalden hi-j wal dende gesloagdengeslaagde kriegs oaverwinningenkriegsoaverwinningen woardeur et gehelehele noordoosten van Nederlaand op dende Spanjoarden kon wöddenwodden veroaverd. Maurits nam [[Simon Stevin]] in deenstdienst as roadgeaver en leroarleraar. Stevin paktpakken as kriegskriegsuntwekkeloar untwekkeloar zoakenzaken an, zoas den bouw van [[vesten|vestingsteednvestingsteadn]]. Maurits wödwodden internationoal as nen groot generoal ezeen. Dat blik bi-jveurbeeld uut et veurstel van den keurvörst van Köln op den Rieksdag te Regensburg in 1597. Hi-j stelden veur um Maurits tot veldoaverste van et DuutsenDuutse Riek te beneumen in den stried teggen dende Turken. ZienZienen meest gesloagdeneslaagden [[veldtochteveldtocht]] was van 1 t/m 9 oktober deur [[Maurits van Oranje|Prinse Maurits]] wat nenn ende mösmos maken an dende SpoansenSpaansen bezetting van dende [[RepubleekRepubliek der Nederlaanden|RepubleekRepubliek]] in [[Twente]] en den [[Achterhook]], tiedens [[Maurits' veldtochtezienen veldtocht van 1597]] van augustus tot en mit november [[1597]].
 
==Slag bi-j Ni-jpoort==
In [[1600]] wödwodden et leager mit Maurits as generoal deur Van Oldenbarnevelt noar [[Duunkarke]] estuurd um dende doar anweazigenanweazige [[koaperkaper]]s te verneetigenvernetegen; dee waren immers in deenst van den vi-jand en richtten grotengrote schaa an bi-j dende NederlaandsenNederlandse koopvoardi-je. Maurits wol dizzen toaktaak eigenlek neet, en untmoettenuntmeuten op et straand bi-j [[Ni-jpoort (België)|Ni-jpoort]] nenn SpoansSpaans leager under bevel van hartog [[Albrecht van Oostenriek|Albrecht]]. Dizzen [[Slag bi-j Ni-jpoort]] wüstwust hi-j wal te winnen, toch koesterden hi-j vanof dendee tied nen wroak teggen Van Oldenbarnevelt, dee et StoatsenStoatse leager an grote gevoaren zol hebben bloot-esteld.
 
==TwaolfjoarigTwaalfjoareg BestaandBestand en stried mit Van Oldenbarnevelt==
Enkele joaren later wödwodden under leiding van Van Oldenbarnevelt nen woapenstilstaand eslotten mit dende Spanjoarden, et [[TwoalfjoarigTwaalfjoareg BestaandBestand]]. Maurits vreesdenwas der veural bange veur dat hi-j deur et bestaandbestand as leageranvoerder meer buuten spelbutenspel zol stoan mot as bewiesgroand dat de Spanjoarden huneuren kriegs machtekriegsmacht in vredestied zollen künnenkönnen verstarken. Dit was nen stried toostaandstriedtoostaand. Ok tiedens et TwolfjoarigTwaalfjoareg BestaandBestand brak in dende NederlaandenNederlanden nen stried uut tussen dende [[remonstranten]] en de [[contraremonstrantenkontraremonstranten]]. Al rap unteerdden dit godsdeenstigengodsdeenstege meningsverschil in nen grootgroten politeekenpolitieken stried. DenDe regenten kozzen partieparti-j veur dende remonstranten. Maurits, howal ok gemoatigdemoategd remonstrants eavenas Van Oldenbarnevelt, kos veur dende contraremonstrantenkontraremonstranten zodat et tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt uut de hand leep, mit as uutendelek gevolg dat den HollaandsenHollandsen roadpensionoarisroadpensionaris Van Oldenbarnevelt op [[13 mei]] [[1619]] wödwodden untheufd op beschuldigingbeschuldeging van laandverroad.
 
==LetstenLeste joaren==
[[Ofbeelding:Maurits Prince of Orange on his death-bed.jpg|thumb|Maurits, op-eboard noa zien oaverlieden]]
In [[1620]] wödwodden Maurits, noa et oaverlieden van zienzienen neave [[Willem Lodewiek van Nassau|Willem Lodewiek]] stadholder van [[Grunnen (provìnzie))|Grunnen]] en [[Drenthe]]. NenEen joar later wödwodden den stried mit Spanje hervat. Deur den gerechteleken moord op Van Oldenbarnevelt was dende RepubleekRepubliek bestuurlek lang neet meer wat et ewest was en ok op kriegsgebeed leed Maurits enkeleeen unmundigenpaar unmundige neaderloagen. In [[1623]] vond nen aanslag op zien leaven ploats, beroamd deur dende zunnenzöns van Johan van Oldenbarnevelt ([[Reinier van Oldenbarnevelt|Reinier]] en [[Willem van Oldenbarnevelt|Willem]]), [[Claes Michielsz Bontenbal]] en andere remonstranten. Den anslag misluktenmislukken. Reinier van Oldenbarnevelt wödwodden hierop untheufd en Willem van Oldenbarnevelt vlögtenvlöchten noar Brussel. PrinsePrins Maurits steerf op [[23 april]] [[1625]] in [[Den Haag]]. Hi-j is woarschienlek an leaverkanker oaverleaden.
EtDenDe zinsspreukezinssprökke van Maurits was "Fortitudo mea Deus" = God is mienmienen kracht.Dit is ontleendontleand an dende LatiensenLatiense vertoalingvertaling van Psalm 43:2. Et is ok dende woapenspreukwoapensprökke van Willemstad ( Braobant ).
Ok had Maurits nenne liefspreukliefsprökke : "Tandem fit surculus arbor" ( Ens wödtwöd et stekjen nen boom ).
 
==Noageslacht==
Maurits is nooit etrouwd ewest. Wal had hi-j dree zunnenzöns bi-j [[Margaretha van Mechelen]], woarunder [[Willem van Nassau, hereheer van den Lek]] en [[Lodewiek van Nassau-Beverweerd]]. Van dizzen wödden ofstemmelingen verheaven tot rieksgraven van (Nassau) la Lecq en (Nassau) Beverweerd. Bi-j minstens vief andere vrouwleu had hi-j ok kinder.
 
==Opvolging==
Maurits wödwodden as stadholder en kriegs leiderkriegsleider op-evolgd deur zienzienen halfbreur [[Frederik Hendrik van Oranje|Frederik Hendrik]] deeden eavenens teggen den vredede gekantvrea was.
 
<gallery>
Ofbeelding:Michiel Jansz van Mierevelt - Maurits van Nassau, prins van Oranje en Stadhouder.jpg|PrinsePrins Maurits
Ofbeelding:Maurits.jpg|PortrettePortret van Maurits
Ofbeelding:Beleg van breefoort.gif|[[Beleg van Breevoort (1597)]] deur Maurits in [[1597]]
Ofbeelding:1615 Maurits Rott.jpg|Droagpenning, 1615 op Maurits, in gegotten zilver, verguld, deur A. Rottermont, op de keerziede et prinselek woapen mit dende [[Orde van deden Kousenbaand]]
</gallery>
 
=bronvermelding=
*[http://www.dbnl.org/tekst/busk001land02_01/busk001land02_01_0212.htm Busken Huet - HetEt land van Rembrand]
 
[[Kattegerie:Achterhooks_artikel]]
[[Kattegerie:Geschiedenis]]
[[Kattegerie:Nederlaand]]
[[Kattegerie:Belegeringe]]
[[Kattegerie:Tachtigjoarigen Oorlog]]
[[Kattegerie:Monarchie]]