Verskil tüsken versys van "Windmölle"

Ne '''Windmöllewindmölle''' buntis ne [[mölle]]s dee den beweagingskraftbeweagingskracht van de loch ([[Wiend|wind]]) umzet in dri-jenden-kraftdreajenden krach van de wieken, dee dan nuttig kan wödden ebruukt, bi-jveurbeeld veur et opwekken van [[elektriciteit]], et moalenmalen van [[graon|groan]], et verploatsenverplaatsen van woaterwater of aandere toakentaken.

Bi-j windmöllewindmöllens kuj 2 heufdsoorten onderscheiden:

* De ni-jerwetse windmölle dee ebouwebouwt bunt umme elektriciteit op te wekken, zee hierveur et artikel [[windturbine]].

* De olderwetse windmölle. Den resterest van dit artikel geet oaver dit soort.

Wi-j künt de volgende soorten onderscheiden, ongeveer in riege van untwekkeling in dende löplöppe dervan de eeuwn:

** Half-eslotten of oppen [[staandermöllestoandermölle]]s (windmölle woarvan dende kaste kan dri-jendreajen rundumme nen spillespil (staanderdstoanderd));

** [[Wipmölle]]s (deuruntwekkeling van dende staandermöllestoandermölle);

* [[Boavenkruuier]]s (mölle woarvan enkel den keppekap deur kruuien (dri-jendreajen) op den wind wödt ezet):

** [[Toornmölle]]s (windmölewindmölle van middeleeuwsen eursprong mit runden opgemetselden rumpe);

** [[Stellingmölle]]s (woarunder steen' runden en 8- of 6kantigen soorten) (windmölle mit rundumme den rumpe nenne stelling veur kruuien, vängenvangen en bedeenenbedenen van dende zeilen).

Mölle in et algemeen kunt ok wödenwödden underscheiden noar denet wark dat ze verrichtingdoot of et productprodukt:

In dende [[Golden Eeuwe]] was dende [[ZaanstrekeZaanstreake]] nenn unmundigunmundeg industrieel möllegebeed. Doezenden windmölle zaagden et holt uut [[ScandinaviëSkandinavië]] veur den skeepsbouw, en veur dende papierindustrie dee vanof [[1650]] opbloojdenopbleujden - tot 1795 bleaven dende papiermöllepapiermöllens dri-jendreajen. Dee möllemöllens moaldenmaalden den polders drögedreuge, zie moaldenmaalden schoon woaterwater veur productiedoolendenproduktiedoolenden van grotengrote deepte umhoogumhoge, zie moaldenmaalden et groan uut dende Oostzeelaanden. Zie moaldenmaalden zönnebloompitten en zie moaldenmaalden et lienzoad tot ollie veur den toon al unmundigenunmundige grote varfindustrie ([[ollievarf]]).

==VeulwiekigenVeulwiekegen "AmerikaansenAmerikaanse" windmölle==

[[Ofbeelding:Amerikaansewindmolen1.jpg|thumb|300px|DizzenDizze “Amerikaansen“Amerikaanse windmölle” in Freeslaand steet uut dende windgedri-jdwind edreajd deur middel van den windvoan.]]

Op wat ploatsenplaatsen in Nederlaand stoanstoat nog veulwiekigeveulwiekege möllemöllens dee hier te laande wal an-eduud wödt mit dende beneumingbenaming AmerikaansenAmerikaanse windmölle. Dit soort is midden 19den19de eeuwe in de VeraenigdenVeraenegde Stoaten untwekkeld um waaterwater op te pumpen uut de boadem, en teggen et ende van dee eeuwe in Nederlaand in-evoerd veur polderbemoaling. Nen windvoan zörgt doarveur dat den mölle altied op dnede wind steet. DenDe mölle warkt al bi-j nenne laegenlaege windsnelheid, moar blek minder good bestaand teggen storm.

==Dri-jrichtingDreajrichting==

DenDe tradisionelentradisionele windmölle dri-jendreajen mit dende [[gevlögtgevlöcht|wieken]] teggen de wiezers van dende klökke in as meni'j veur dende mölle stoat mit et gezichte noar dende wieken steet. Proofundervindelek hefhebthebt zie vrögger untdekt dat op dizzendizze wieze deede mölle et beste dri-jendreajen. Nen verkloaring hierveur is dat bi-j nenne ruimenderumende wind de molenmölle dan langer goedgood blijftblif doordraaiendeurdreajen. Oorzaken van een mangs ruumenderumende wind bunt dat dende [[Leagedrökgebeed]]en op et noordelek halfrond mangsmoal van west noar oost trekt. Noa passieringpassering van et wermtefrontwarmtefront ruumt den wind dan. Doarnoast vultvölt den wind op et Noordelek halfrond bi-j windvloagen magsmoal ruumendrumend in. Weliswoar krump den wind bi-j noadering van nenn wermtefrontwarmtefront, moar mangsmoal geet dit soamensamen mit weinigweineg wind.

Andere, minder geleufweerdigegeleufweerdege verkloaringen wöddenwodt ok egeaven, zoas dat de meeste möllenoars rechtshaandigrechtshandeg bunt. Deur dizzen dri-jrichtingdreajrichting küntkönt zie bi-j et opzeilen deede lussen van et zeil mit den rechterhand um de kikkers op dende [[roeden|roe]] leggen. NenNe andere verkloaring geet doar vanuut dat deede möllemöllens bunt untstoan uut de handmölle dee deur rechtshandigerechtshandege leu bedeend wödden. Hierbi-j dri-jdendreajden den boavensten stenesteen teggen de wiezers van dende klökke in en bi-j dende eersteneerste windmölle mit 1 koppel [[moalstool|moalsteen']], dende [[staandermöllestoandermölle]], dri-jt dizzen ok teggen de wiezers van dende klökke in as de wieken dat ok doondoot. Dee handmölle wödden echter op-evolgd deur woateranwateran-edreaven möllemöllens mit zowal links- as rechtsdri-jendenrechtsdreajende möllesteen'möllestenen.

Bi-j dende [[windturbine]] dri-jtdreajt op et [[Noordelek halfrond]] deede rotor(blaede) teggen de wiezers van dende klökke in, umdat dit nen hogerenhogere warking hef.

:mölle, zoas dende [[toornmölle]], dee van binnenuut op den wind wödtwöd gekruud (gedriedrea-jd).

:nenne windmölle woarbi-j allenig dende keppekappe mit et wiekenkruus in et horizontoale vlak kunt dri-jendreajen.

:boavenkruuier, dieedee an dende buutenkantebutenkante mit nen holten steertstart op den wind wödtwöd ekruud (gedri-jdedreajd).

:wiel dat um dende boavenasse van dende mölle zit en woarumhen den vangevang (zee vangevang) zit um dende mölle te remmen.

:in nenne [[olliemölle]]: twee runddri-jendenrunddreajende, verticoal lopende kantsteen' dee oaver nen runden, horizontoalen stenesteen dri-jt um zoad te pletten.

:runden holten rengbalkerengbalk woarop nen [[tjasker]] op dnede wind wödtwöd ekruud.

;[[Boavenkruuier#TSoortenSoorten kroewark|Kroewark]]

:inwendiginwendeg mechaniek woar dende keppekappe van dende mölle met op den wind dri-jt.

:moalinrichting, woarin dende moalsteen'

:rundenrund hekwark rundumme nenne [[stellingmölle]], woarop den möllenaormölder dende mölle bedeent.

:mölle, zoas dende [[staandermöllestoandermölle]], [[wipmölle]] en [[paltrokmölle]], woarvan deden helen rumperomp deur kruuien op den wind kan wödden gezet.

:remconstruksie in nenne windmölle dee um et boavenwiel grieptgrip um et wiekenkruus stille te zetten; vergeliekboar mit nen trommelremmetrommelrem.

;[[GevlögtGevlöch|Wiekenkruus]] of gevlögtgevlöcht

:assekoppe mit veer hoaks op mekaar stoandenstoande wieken.

:konstruksie van drai-jboarendreajboare holten kleppen in de wieken van nenne mölle, dee dende zeilen vervangt en zich anpassenanpast an dende windsnelheid.

:et anpassen van dende zeilvuuring op dende wieken i.v.m. dende windstarkte. Bi-j stearkeren wind: zeil minderen, bi-j zwakkeren wind: meer zeil spannen.

VeulVölle möllemöllens bi-j mekaarmekare bunt doarder under meer in:

* [[Scharmer (drögmakeridreugmakeri-je)|Schermer]]

* DenDe [[Schiedamse mölle|Schiedamse stellingmöllestellingmöllens]] bunt de grootstengrootste möllemöllens ter weald

* In Leiden bunt 9 möllemöllen

DenDe hoogstenhoogste 'windmölle' in Nederlaand is [[Den Nolet]], dee 42 m hoge is en in [[Schiedam]] steet, moar eigenlek nenne op nenne windmölle liekende windturbine is. DenDe neet meer bestoandenbestoande mölle "Den Aorend" in Rotterdam was dende hoogstenhoogste klasseeke mölle, 41 m hoge mit nen [[gevlöggevlöch]] van 27,5 m.

De oudstoldst bekende en onbetwistbareonbetwistboare windmolenvermeldingenwindmöllenvermeldingen in Nederland daterendateert van ca.rond 1180. WaarschijnlekWaarschienlek waren dit [[standerdmolenstoandedmölle]]s.

* [http://www.molens.nl/ WebsteeWebstea van vereanigingvereaneging DenDe HollaandschenHollaandsche Mölle]