Verskil tüsken versys van "Sproaklear"

'''Sproaklear''', '''Sproakenkeunde''', of '''Taalkeunde''' is t wetenskoppelik onderzeuken van [[natuurlike sproake]]n, woermet de sproaken wordt bedoold dee't op natuurlike wieze as [[modersproake]] zeent eleard, tegenoawer de [[keunstsproaken]]. n Belangriek oonderdeel van de sproaklear is de [[metasproake]]. t Doel van de sproaklear is de sproaken te beskriewen zo as leu ze ook echt gebroekt. As t oonderzeuk nit oawer ne eankele sproake geet, mear oawer sproaken in t algemeen, het t '''algemene sproaklear'''.

Umdet sprekken en sproakontwikkeling kenmoarkend meanskelik gedrag zeent, het sproakenoonderzeuk völle oawereen met [[meanskenwetenskoppen]] zo as [[kognisiewetenskoppen]], [[psychologie]], [[volkerkeunde]] en [[sosjologie]]. Binnen de sproaklear is t gewoonte um sproakgebroeken as ofzeunderlik samenhangend stelsel te bekieken, woerbie juust zo min meugelik noar aandere zaken wörd ekekken. Der wörd ook völle ekekken noar de samenstelling t oonderzeuk en t gebroek van [[formele sproake]]n, zo as bievuurbeeld in [[wiskunde|wiskeunde]] en [[kompjoetersproake]]n.

Sproakoetings zeent volgens de meeste sproaklear de gesprökkenen oetings, dee't op ebouwd zeent oet [[klaank]]en, [[morfeem|Morfemen]], [[woard|wöarde]], [[zin (sproaklear)|zinne]], en [[tekst]]e of [[verhaandeling (sproaklear)|verhaandelingverhaandelings]]s. De klaanken wordt oonderzocht duur de [[fonetiek]] en [[fonlogie]], n opbouw van wöarde duur [[morfologie (sproakenkeunde)|morfologie]], groepkes wöarde en zinne duur [[zinsbouw]] (syntaxis). Betekenisse van sproakoetings wordt oonderzocht duur de [[semantiek]]. Wat nen sprekker met t gesprökkene wil bereiken wörd oonderzocht duur de [[pragmatiek (sproaklear)|pragmatiek]]. Rechtevoort wordt geboaren van geboarensprekkers ook as sproakoetings ezeen.

* [[Algemene sproaklear]]

** [[Theoretiese sproaklear|Theoretiese]] en/of [[Strukturalistiese sproaklear]] (heuwdzakelik [[Grammatika]]):

*** [[pragmatiek (sproaklear)|Pragmatiek]], sproakgebroek

*** [[Semantiek]], betekenis van wöarde, zinne en teksten

*** [[Semiotiek]], tekenregels van ne sproake

*** [[Zinsbouw]]

** [[Morfologie (sproaklear)|morfologie]], woardvörme

*** [[Fonologie]], lear van de [[foneem|fonemen]] (betekenisonderskeaidende klaanken) van ne sproake (nit t zelfde as [[Fonetiek]])

*** [[Lexikologie]], woardlear, allens wat met wöarde van doon hef - en [[lexikografie]], de toopassing van lexikologiese regels van ne sproake, zo as skriefwieze en t opstellen van wöardebeuke

*** [[Fraseologie]], de zinslear van ne sproake

*** [[Stilistiek]], t heurt nit echt bie strukturele sproaklear, mear t is wal oonderwoarp van grammatika

** [[Too-epaste sproaklear (wetenskop)|Too-egepaste Sproaklear]] (ook wal Oawerkoepelende, Volkenkeundige of Fenomenologiese sproaklear eneumd):

*** [[Sosjale sproaklear]]

*** [[Psychologiese sproaklear]], met doarbie [[sproakverwoarving]]

*** [[Neurologiese sproaklear]], t verbaand tusken sproake en harsens

*** [[Etnologiese sproaklear]]

*** [[Sproakoonderwies]], [[Tolk (beroop)|Tolkenopleaiding]]

*** [[Sproakhulpe]]

*** [[Afasie|Afasiologie]]

*** [[Sproakpathologie]]

*** [[Computationele sproaklear]]

*** [[Forensiese sproaklear]]

*** [[Rechtssproaklear]]

*** [[Kliniese sproaklear]]

*** [[Kognitieve sproaklear]]

*** [[Mediasproaklear]]

*** [[Mathematiese sproaklear]] en/of [[sproakstoatestiek]]

*** [[Literatuurwetenskop]]

*** [[Tekstsproaklear]]

*** [[Vertelkeunst]]

*** [[Corpussproaklear]],

* [[Historiese sproaklear|Historiese]] en [[Vergeliekende sproaklear]]:

** [[Diachrone sproaklear]] oonderzoch de historiese oontwikkeling van ne sproake en benöadert oet-estörven oersproaken

** [[Synchrone sproaklear]] oonderzoch ne sproake in n bepoald tiedsvlak

** [[Vergeliekende sproaklear]] oonderzoch de (moate van) [[sproakverwaantskop]] tusken verskillende sproaken, woerbie't herleaidingsmaneren wordt gebroekt oet de historiese sproaklear

** [[Kontrastieve sproaklear]] oonderzoch de verskillen tusken op zien meenst twee sproaken

* [[Fonetiek]], ''algemene'' klaanklear (oetsproake, akoesties, oontvangst en ook sproakenkeundig)

* [[Etymologie]], herkomst van wöarde

* [[Onomastiek]] of Naamkeunde

* [[Dialektologie]]

* [[Sproake]]

* [[Sproaken van de weareld]]

* [[Lieste met sproaken van de weareld]]

* [[sproakoawereenkomsten]]

* [[Sproakfilosofie]]

[[Kattegerie: Tweants artikel]]

[[Kattegerie: Sproakleer]]