Verskil tüsken versys van "Striekzwevel"

Een '''striekzwevel''' of een '''lussevar''' is een klein [[holt|houtjen]] waor [[vuur]] mee emaak kan wonnen, 't hef een brune of een rooie kop dee braant as 't langes de lussevardeuze ehaold wonnen.

 

De Chinezen vunnen neet allinnig 't buskruut mar oek de striekzevel uut. Volgens een tekse uut 950 nao [[Christus]] wönnen der staafjes dennehout mit [[zwevel]] in-evoerd. De uutviending van disse 'lochbrengende stave' stamp uut 't jaor 577 nao Christus.

De veiligheidslussevar (''säkerhets tändstickor'') wönnen in [[1844]] uut-evunnen deur de [[Sveden|Zweedse]] [[scheikunde|scheikundige]] [[Gustaf Erik Pasch]]. An disse uutviending gungen veurof: de strieklussevar mit witte fosfor, en daoveur nog de dompellussevar van de Fransman J. Chancel.

 

De samenstelling van de ontvlambaore kop is in de loop van de tied veraanderd.

# Mederne, ''milieuvriendelijke lussevars'' bevatten gien zwevel meer, mar een iezer-fosforverbiending dee of-ebreuken wonnen tot iezeroxide en fosfaot.

 

Vrogger wönnen de stelen van striekzwevels emaak van dennenhout, tegensworig van 't hout van de [[peppel]]. Aandere materialen, zoas kerton en op-erollen wasplaotjes, koemen oek veur.

 

In [[Europa (continent)|Europa]] wonnen lussevars meestentieds eleverd as houten stokjes in een deusjen. An weerskaanten van 't deusjen zit een striekvlakke. In [[Verienigde Staoten van Amerika|Amerika]] is disse uutvoering onbekend: daor he-j kertonnen lussevars dee uut een boekjen escheurd mutten wonnen. Op zo'n boekjen steet dan vake reclame - der steet zelfs reclame op de lussevars zelf, zoas ze neet uut-escheurd bin.

 

In [[Groot-Brittanië]] wönnen lussevars in 't begin van de [[19e eeuw]] op de mark ebröch onder de naam ''lucifer matches''. De benaming in 't Nedersaksisch, 't Nederlaans en aandere Nederlaanse streektalen is hiervan of-eleid.

 

't [[Latien]]se woord ''lucifer'' betekent net as 't Griekse woord ''fosfor'' letterlijk ''lochdrager''. De naam is oek in-egeven deur de verschiening van de duvel, mit dezelfde naam, dee veur-esteld wonnen mit lochgevend haor. Ouwe Nederlaanse woorden veur ''lussevar'' bin ''vuurstokje'' en ''zwavelstokje'', van dit eerste woord is 't [[Afrikaans]]e woord ''vuurhoutjie'' of-eleid. In 't Nedersaksisch zie-j disse vormen oek weer.

 

 

[[Kattegerie:West-Veluws artikel]]

[[lv:Sērkociņš]]

[[ms:Mancis]]

[[nn:Fyrstikk]]

[[no:Fyrstikk]]