Verskil tüsken versys van "Middeleywen"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Engelaand → Engelaand (dat is Engelaand (regio)): neet mooi |
K Bot-eholpen deurverwiezing: China - Verwiezing(en) ewiezegd noar Chinese keizerriek |
||
Regel 18:
== Woer den naamn vandan keump ==
De middeleewn kreegn öarn naamn (miln-eewn, tuskentied) duurdat leu dissen tied in de [[Rinnessaanse]] as n tuskentied zaggn. Oons gedeelte van de wearld was noa n val van de [[Romeinen]] ofeslötn van n klassiekn kultuur en t köm doar pas wier met in anraking duur de kruustochn; de Arabiern hadn völ van de klassieke schrievers bewoard. Duur n achteroetgaank en n bedreiging duur de Turkn van t [[Byzantiense Riek]] treukn völle Byzantiense geleardn noar t veiligere [[Italië]] en namn doarbie völle könnigheaid oet n Ooldheid met wat in Konstantinopel bewoard was. Ook t löag reuwn van [[Konstantinopel]] duur de kruusvoarders in 1204 brach völ materiële weenst en völ in t Westen verlöarn egoane könnigheaid terugge noar Europa. Duur t vanniessen könnig wordn met disse antieke literatuur, filesofie en kultuur wördn t Humanisme en de Rinnessaanse meugelek emaakt. Petrarca (ong. 1300) neumn dit tiedvlak de tiedn van tenebrae (duusterte) en vanof 1469 wör vuurnamelek n oetdrukking ''media tempestas'' (tuskentied) ebroekt. Pas in n 17en eeuw (Christoph Keller en Georg Horn) wör n oetdrukking ''medium aevum'' (middeleewn) algemeen gebroekt. Eagelek is n oetdrukking 'middeleewn' n echtn westersen naamn vuur n tiedvlak in n geschiedenis van [[West-Europa]] noa n val van t Romeinse Riek. In [[Oost-Europa]] wördt n oetdrukking nit gebroekt vuur de eagne geschiedenis: de leu zegnt doar op dit peunt dat t Romeinse Riek pas evöln is bie t oawernemn van Konstantinopel in n 15en eeuw. Dus is dr gin tiedvlak an te wiezen as 'middeleewn' tusken n val van de Romeinen en n 'niejn tied'. In aandere gedeeltes van de wearld zo as [[Chinese keizerriek|China]], [[India]] of n Arabische wearld is dr nooit n 'middeleews' tiedvlak in de eagne geschiedenis.
== De vrogge middeleewn: 470-911 ==
Regel 30:
De heuge middeleeuwn bint n belangrieke tied in n geschiedenis van [[West-Europa]]. In n wetenschop köm n [[skolastiek]] op. In disse tied bleujdn ook t [[Pausdom]] onmöndig op. Dr was nen langn stried um wee t in Europa te bepoaln mos kriegen: 'n Kark of de hooge hearn. Dit wördt [[Investituurstrijd]] neumt. In Duutsland regeerdn t Saksiese hoes met naamns as [[Hendrik I]], [[Otto I]], en [[Otto III]]. Later köm t [[Frankiese]] hoes met oonder mear [[Hendrik III]] en [[Hendrik IV]]. In Fraankriek was [[Hugo Capet]] bezig. In Engelaand köm [[Willem de Veroveraar]] binn.
Noa t joar 1000 wör 't heanig in middeleeuws Europa. An de invaln van de [[Vikingen]], dee lange tied Europa saanterdn, was n eande emaakt. In Spanje wöd de [[Reconquista]] inezat; t terugdringn van de [[Moorn]] oet Spanje. Duur bettere maneern vuur 't boern begon 'n bevolking fleenk te greuin. Völle nieje dörpe en steadn wörden stich. De bestoande steadn dee vaake duur de [[Romeinn]] sticht wardn, begunn noa t oftakeln seend n Romeinsen tied ok weer te greuin. Doarbie köm 'n haandel oaver langen ofstaand vanniessen op gaank. Deankt doorbie bievuurbeeld an de reize van [[Marco Polo]] noar [[Chinese keizerriek|China]]. Vuural [[Noord-Italië]] en 't groafskap [[Vlaanderen]] greuidn in kortn tied oet tot rieke strekn. Vanof 1080 begunn de eerste [[universiteitn]] en was dr völle vuuroetgaank in [[kunst]] en [[architektuur]]. In dissen periode wördn de grote [[Romaanse]] en later [[Gotische]] [[kathedraaln]] ebouwd. Duur 'n greuindn welvoart konn de riekste en stoarkste steadn [[stadsrechn]] ofdwingn bie de hoge hearn.
== De Late middeleewn: 1250 - 1517 ==
| |||