Verskil tüsken versys van "Germanen"

Under de Germaanse volker hebt n groot deel van de leu blauwe oogn en [[blond]] hoar. Volgens n [[cliché]] is dit nen kenmarkenden germoansengermaansen trek moar under veural de [[slavische volker|west- en oostslaviese volker]] is ok n groot deel van de leu blond.

Veur rondumme 2000 joar hen bestonden de GermoanenGermanen uut nen grootn trop van [[stam]]men. Vandage den dag leaft eure drekse noakommelingen, de grote meerderheid van de bewonners van de Europese stoaten met ne [[Germoanse toalen|Germaanse sproake]], nog altied in datzelfde gebeed, moar hebt zie zich ok in grote antallen evestigdevestegd op de [[Britse Eilaanden]], [[Ieslaand]] en in veurmoaligeveurmoalege oaverzee kolonien van dizze West-Europese stoaten, zoas in [[Noord-Amerika]], [[Australië (continent)|Australië]] en [[Zuud-Afrika]]. Et bekendst bunt de Germanen (Angelen, Saksen) as de bezetters van et [[West-Romeinse Riek]] tiedens en noa de [[Grote volksverhuzing]] in de [[5e eeuw|5de eeuwe]]. De samensmelting van de Romeins-Griekse en GermoanseGermaanse kulturen was den anvang van de ni-je [[westerse kultuur]].

Onze kennis van de Germaanse volker en stammen veur de Volksverhuzing is veur et grootste deel egroand op dat wat deur Griekse en Romeinse skrievers oaver eur eskreaven is. Jammer genog maken dizzen neet stelselmoatigstelselmoateg underscheid tussen Germaanse en [[Kelten|Keltiese stammen]]. Onze belangriekste bronne uut dee tied veur de 4de eeuwe is ''"[[De origine et situ Germanorum|De Germania]]"'' van den geskiedskriever [[Publius Cornelius Tacitus|P. Cornelius Tacitus]]. Wi-j doot der good an de beneuming 'Germanen' uutslutend as n toalkündigtoalkündeg begrip te bekieken. Germanen bunt in dat geval spreakers van ne [[Germoanse toal|Germaanse sproake]].

Der bestond eigenlek neet iets as 'dé Germanen' of 'dé [[Kelten]]'. Dit bunt moar verzamelnamen veur min of meer los van mekare leavende stammen of etniese gröppen dee de streaken in et midden en et noorden van Europa bevolkten, moar dee veurnoamelek deur de toonmoaligetoonmoalege Romeinen zo eneumd wodden. TeggenswoordigTeggenswoordeg wödt de beneuming ''Germanen'' mangs deur mekare ehaald met de benaming veur ''Duutsers''. Dit hef dan veural wier ziene eurzoak in et [[Engels]]e weurd veur [[Duutslaand]], ''Germany''. Hierdeur hebt zi-j et in et teggenwoordigeteggenwoordege sproakgebruuk neet rap oaver Germanen, moar ovver spreakers van ne GermoanseGermaanse toalsproake. Dit leste is nog altied ne belangrieke oaverenkumste tussen de verskillende volken van Germaanse afkomst. De heufdindealing van de Germaanse toalen in [[Noord-Germoanse toalen|Noord-Germaans]], [[West-Germoanse toalen|West-Germaans]] en [[Oost-Germoanse toalen|Oost-Germaans]] kump oaveren met de histories-geografiese indealing van de Germanen.

Zee veur ne volleadigevolleadege riege van de Germaanse stammen et sjabloon under dit artikel.

Op [[toalkunde|toalkundege]] en kulturele groanden goat zie der teggenwoordigteggenwoordeg van uut dat de Germanen nauw verwant bunt an de [[Kelten]], [[Sloavische volkeren|Sloaven]], [[Romeinen]], [[Grieken]] en andere Indo-Europesen volker. De umskrieving as ne ofzunderleke gröppe hef zich vermeudelek an et end van et tweede [[millennium]] veur Christus of wat later argens in de vlakten van Oost-Europa voltrokken. Oaver de vrogste geskiedenis van de Germaanse volken is weinig meer bekend as dat zie rundumme de [[6e eeuw v.Chr.|6de eeuwe v.Chr.]] in [[Scandinavië]] en rundumme de [[Oostzee]] leafden. Hier verdreaven zie miskien de eerder an-ekommen [[Saami]] en [[Balten|Baltiese stammen]], moar woarschienleker is dat zie zich doar deels met vermengden. Dat de Germanen toon nog neet arg talriek waarn blik uut et gegeaven dat n anzeenlek antal weurden in den GermoansenGermaansen 'oertoal' oaver-enommen is van de vroggere neet-Indo-Europese bevolking van rundumme de Oostzee (zee wieter et artikel oaver de [[Germaanse understroatverunderstelling]]). Eur oaverwicht bestoand eerder uut beatere woapens zoas den [[striedwagen]] as uut grotere antallen kriegers. Ok bruukten de GermoanseGermaanse kriegers woarschienlek al vrog [[iezertied|iezeren]] woapens dee steaviger waren as de [[bronstied|bronzen]] woapens van de eursprönkeleken bewonners. Noa verlöp van eeuwn ontstoand doar in dizze streken ne zeakere oaverbevolking en völlen verhuusden steeds wieter noar et zuden (et [[Duutslaand]] van vandage), um zich van doaruut heanig an noar et oostn, zuuden en et westen te verspreiden. Der ontstoanden op dee wieze völle verskillende volksstammen, dee op verskillende tiedstippen en plaetse met andere namen eneumd wodden, zoas de [[Friezen]], [[Toxandriërs]] en [[Cananefoaten|Kaninefoaten]]. Hierdeur wödt et zwoar eure juuste beweagingen in et biezunder noa te goan. Den geskiedskriever [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]] verdeelt zie in dree gröppen: de [[Ingvaeones]], [[Herminiones]] en [[Istvaeones]]. Dizze verdealing was egroand op de mythiese ofstamming van de Germanen van de dree zunnen van den oervader [[Mannus]]. [[Plinius den Olderen]] mek in book IV van ziene [[Naturalis Historia]] ne verdealing in 5 gröppen: 1. de [[Vandalen|Vandili]], woartoo volgens um de [[Bourgondiërs|Burgodiones]], Varinnae, Charini en Gutones beheurden, 2. de Inguaeones, woartoo de [[Cimbren|Cimbri]], de [[Teutonen|Teutoni]] en de volken van de [[Chauken|Chauci]] beheurden, 3. de Istuaeones dee et dichtst bi-j de Rien wonden, 4. de Hermiones, woartoo de [[Sueben|Suebi]], [[Hermunduren|Hermunduri]], [[Sjatten (volk)|Chatti]] en [[Cherusken|Cherusci]] beheurden en 5. de [[Peucini]] Basternae, an de grenze met Dacië.

Meer prakties nut hef vermeudelek de deur toalkundigentoalkundegen ebruukte indealing in [[Germoanse toal|Noord-, West-, en OostgermaansenOostgermaanse talen]]. Wi-j wet dat umstreaks de viefde eeuwe de belangriekste volken de [[Saksen (volk)|Saksen]], [[Franken]], [[Juten]], [[Angelen]], [[Goten]] (zowal Ostrogoten as Visigoten), [[Bourgondiërs]] en [[Vandalen]] waren.

Leaven en kultuur van al dizze volken verskilden onderling neet zo völle umstreaks de tied dat de [[Romeinsen Riek|Romeinen]] euren macht oaver Europa uutbreidden. De westelieke volksstammen bestonden veurnoamelek uut [[boer]]n, de oosteleken veurnoamelek uut [[veeteelt|schoapsherders en veeholders]]. De GermoanenGermanen waren arg esteld op eure unofhänkelekheid en hadden gin starke stamverbaanden. In tieden van nood wodden der deur kearls met anzeen nen leider ekozzen moar dizzen mos altied de belangen van de 'kezers' in de kieker holden. Wal waren der joarleks bi-jenkumsten van de stamheufden onderling.

De GermoanenGermanen waren woarschienlek altied in kleine kriegskes betrokken woarbi-j vermeudelek et antal doden en gewonden deur algemeen an-enommen 'kriegsregels' neet uut de hand leep. In de EngelstaligeEngelstalege [[literatuur]] wödt dit beneumd mit de uutsproak ''endemic warfare'' (kiek veur wietere infomasie bi-j den Engelsen wiki under dee beneuming). Bi-j dizzen ''endemic warfare'' vuuren veural de kriegsheern en euren dreksen anhang (den [[comitatus]]) wal. Woarschienlek konden de jonge kriegers in dizze kriegskens loaten zeen dat zi-j ''kearls'' waarn zodat zi-j op-enommen konden wodden in de weald van echte kearls en was dit, noast mededingers oaver de grenze van et [[territorium]], ene van de belangriekste redenen um gereageld de krachten te meaten. Bi-j dee weinige volken dee vandage nog in stamverband leaft is dit nen belangrieken reden um de onderlinge mededingers van buurstammen in staand te holden.<br />

Et skrift was dat van de [[runes (skrift)|runes]]. Runen wödden ebruukt veur skrieveri-je op gedenkplaetse en beskreaven veural grootse doaden. In [[Bargen (Noorwegen)|Bargen]] is ok runenskrieveri-je veur dageleks gebruuk an-etroffen, de zogeneumde [http://en.wikipedia.org/wiki/Bryggen_inscriptions Bryggen skrieveri-je]. Doarbi-j geet et um namen, gebeden (mangsmoal in et Latien), persoonleke tiedingen, zakeleke breven en utingen van kameroadschap. De oldste skrieveri-je in nen Germaansen toal kump uut de eerste helfte van de [[5e eeuw v.Chr.|5de eeuwe v.Chr.]]; disse steet op den [http://bilddatenbank.khm.at/viewArtefact?id=65446 Negauer Helm] den bewoard wödt in et [[Kunsthistorisches Museum Wien]]. Echt völ wodden der deur de Germanen neet op-eschreaven, en der was woarschienlek geen uutgebreide [[literatuur]]. Wal hadden de Germanen woarschienlek ne rieke mundigemundege kultuur, woarin veur-edroagen riemsels ne belangrieke rolle spölden. Een antal Germaanse heldenriemen uut de volksverhuzingentied bunt ons bekand deurdat zie in de vrögge middeleeuwn op skrift eplaatst bunt. Veurbeelden hiervan bunt et [[Nibelungenlied]], den [[Thidrekssaga]], et [[Hildebrandslied]] en de [[Edda]]'s. Et meeste dat wi-j wet is wier bekeand uut Romeinse bronnen, op-eskreaven mundigemundege riemen en archeologiese vondsten. Een wark van unschatboare historiese weerde oaver de Germanen is de ''Germania'' van [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]].<br />

De GermoanenGermanen hadden ne rieke kultuur dee völle oaverenkumste mit de verwante Keltiese kultuur leet zeen. De [[textiel|weafkunste]] was good untwekkeld. De Romeinen sproaken met bewundering oaver de veulkleurige wollen kleading dee de Germaanse vrouwleu drogen. Ok de anzeenleke menneleke kriegers besteedden völ andacht an eure uterleke verzorging. Bewunderd deur de Romeinen wodden ok de stark untwikkelde [[smid|smeedkunste]]. Tiedens de volksverhuzingen wodden de Germaanse woapens zelfs better geacht as dee van de Romeinen zelf. Ok de versieringskunst hef mooie, de schoonheid in euren hoogsten vörm of groad vertonende warkstukken op-eleaverd zoas op-egroaven grofbi-jgiften nog getuugt. Völle Germanen, as zie et betalen konden, drogen eavenas de Kelten vakkundigvakkundeg emaakte golden hals- en armbenden: [[torque]]s.

Dee Romeinen bruukten in lateren tieden torques dee as kriegsbuut op Kelten en GermoanenGermanen veroaverd waren zelfs as gewild underscheidingstekken en betaalmiddel veur verdeensteleke soldoaten.

== Romeinen en GermoanenGermanen ==

Toon de Romeinen [[Gallië]] binnenveelen, woar zie de [[Kelten|Keltische]] bewonners versloogen, kwamen zie in et noorden ok (oaverni-j) in aanraking met de [[Germani cisrhenani|Germanen]]. De Romeinen hadden namelek al ens kennis emaakt met nen Germaans/Keltiesen inval van [[Cimbren]] en [[Teutonen]] in de [[2e eeuw v.Chr.|2de eeuwe v.Chr.]]. Den Romeinsen veldheer [[Gaius Marius]] wist eur toon te versloan ([[102 v.Chr.]]). Anvankelek zagen de Romeinse geskiedskrievers eur gewoon as '[[barbaren]]'. Moar [[Publius Cornelius Tacitus|Tacitus]], den in de eerste eeuwe leafden, vond de Romeinen van ziene tied [[dekadent]] en slap en heeld zien laandgenoten de rowe moar dappere GermoanenGermanen as veurbeeld van 'echte kearls' veur.

Gezeen de krachtsverholdingen tussen Romeinen en Germanen is et lenge tied de vroage ewest hoo den krieg tussen dizze twee volker in et veurdeel van de Germanen beslecht kon wodden. An de ene kante vocht immers n hoogst kundigkundeg, good e-oefend leager met ne grote kriegstradisie, an de andere kante noar verholding völ minder good bewoapende gröppen Germanen, zunder al te völle oefening, tucht en kunde. Woarschienlek kump et deur, noast toovalsumstandighedentoovalsumstandegheden as weersumstandighedenweersumstandegheden en wal of neet bekwoame veldheern op de verkeerde of juuste tied en ploats, geogroafiese en klimatologiese umstandigheadenumstandegheaden. Met name de anweazigheid van [[Vene (grondsoort)|veanen]] en woolden is hierbi-j woarschienlek van deurslaggeavend belang ewest. Hier hadden de Germanen, dee et laand kenden en licht bewoapend waren, n groot veurdeel op de Romeinen, dee gewönd waarn an et inzetten van zwoare woapens en geschut en dammen en dieken mossen anleggen um in et geheel te künnen deurgoan.

Oaverigens lik dit gin volkommen teggenstelling tussen Germanen en Romeinen, want völle stammen leaverden hulptröppen en de [[Bataven]] stoanden zelfs as keurtröppen bekend. Noa de neaderloag in 9 n. Chr. van [[Varus]] met ziene legioenen in et [[Teutoburger Woold]] brokkelden den unmiddelleken Romeinsen invlood in ''Germania Transrhenanum'' (Germania oaver den Rien) echter rap of. Noa de neaderloag van Varus beparkten de Romeinen zich tot gebruuk van de [[Rien]] en de [[Donau]] as ne natuurleke westeleke en noordeleke verdeadigingslieneverdeadegingsliene. Deur under anderen altied diepgoande handel namen de Germanen toch völ ovver van et noabi-je Romeinse riek. Noast völ eursprönkeleken Romeinsen kulturelen invlood verspreidden zich ok et [[christendom]] under de GermoansenGermaanse stammen buutenbuten et riek, veural in de 4de eeuwe.

Dit ging vri-j makkelek umdat inmiddels et Romeinse Riek splitst was in n [[West-Romeinse Riek|West-Romeins]] en [[Byzantiense Keizerriek|Oost-Romeins]] deel. Bi-j et westeleke deel verzwakten de verdeadigingverdeadeging anzeenlek. Deur nen toonemmenden drök op de grenze had de West-Romeinse regiering meer soldoaten neudigneudeg en dus meer belastingen um euren [[soldi-j]] te betoalen. Moar hier res nen groot vroagstuk: der was ne bevolkingsvermindering onstoan deur woarschienlek ene of andere [[epidemie]]. Rome had dus n tekort an belastingbetalers.

In [[430]] mösten de Romeinen zelfs de hulpe van de Hunnen inropen um et Bourgondische könninkriek bi-j de stad Civitas Vangionum (noo [[Worms (stad)|Worms]]) te versloan. In [[436]] wodden dat riek verneetigdverneetegd. Dizzen stried wöd oaverigens den groandslag veur de middeleeuwse sage van de [[nibelungen]].

Noa den val van et West-Romeinse riek wodden dee ens zo mispreazen Germaanse volken de ni-je meisters van West-Europa. De Visigoten heersten oaver n groot deel van [[Spanje]], de Franken wodden de meisters van [[Frankriek]], bi-jnoa heel [[België]], [[Nederlaand]] en et Rienlaand, de [[Ostrogoten]] (Oost-Goten) vestigdenvestegden op eure beurte euren macht in [[Italië]] en in n uutgestrekt gebeed ten noorden en oosten doarvan. Dee könninkrieken wodden de kernen van de Europese stoaten van vandage.

[[Ofbeelding:Rome476.jpg|thumb|center|600px|Et [[Romeinse Riek]] in [[476]].<br />As in tussentied et [[Oost-Romeinse Riek]] vri-j ongeschonden de [[volksverhuzing]] deur-ekommen is, is et West-Romeinse Riek zowat verloorn egoan. Et veurmoaligeveurmoalege groandgebeed wodden in-enommen deur Germaanse stammen, dee in opvatting wal den Oost-Romeinsen keizer erkennen as opperheer, moar in de uutvoering euren eigen gang gingen.]]

Zoas in de vöggelvlögt angegeaven was et neet eenvoldigeenvoldeg um de verskillende stammen good te underscheiden. Völle stammen waren op verskillende tieden under verskillende namen bekend. Ok kwam et gereageld veur dat nen stam zich ofscheidden van den heufdstam en ok nen ni-jen name ging draegen. En ok gingen stammen mangs wier op in n groter verbaand: bieveurbeeld de [[Franken]] bestoanden eursprönkelek uut n groot antal verskillende stammen dee heanigan soamensmoltensamensmolten. Dit verschiensel van opsplitsen en wier soamengoansamengoan van verskillende Germaanse stammen was in de eeuwn rundumme de joartelling nog vri-j makkelek umdat de Germanen under mekare verstoanboare talen sprokken. Ok eure stamkulturen en gebruken waren van dezelfde eerd en uutstroaling.

Ni-je historici bunt et nog neet ens oaver stammen uut de (Late) [[Oldheid]], der besteet twiefel of der in et geheel wal oaver dudeleke stammen esproaken kan wodden. Historici stelt dat, mit uutzunderingen, iederene lid kon wödden van nen stam, en dat dee stammen eigenlek niks meer as uutvindingen van Romeinse skrievers bunt. Romeinse skrievers gaven mangs nen name an bewonners van n bepoald gebeed, zoas de '[[Goten]]', moar zie wisten eigenlek neet of doar enige verwantheid tussen dizze bewonners bestoand. In latere tieden kon iederene dee dat wol zich ansluuten bi-j nen stam of der zelfs enen vörmen. Dit was et geval bi-j de [[Visigoten]] under [[Alaric]], dizzen stam bestoand woarschienlek uut ne gröppe 'eursprönkeleneursprönkeleke' Goten mit doarbi-j an-eslotten gröppen andere Germanen en ok völle Romeinen dee eure kans op buut zagen. Ok de [[Franken]], nen anderen 'stam', trokken völle Romeinen an um Frank te wodden deur et 'uutvinden' van ne gemeenschoppeleke geskiedenis met de Romeinen.

*[[Oostenriekers]]; bestoande uut veul GermoanseGermaanse stammen, zoas [[Bajuwaren]] en [[Franken]], in de vrögge middeleeuwn germoaniseerdegermaniseerde [[Kelten]] en [[Romeinse Riek|Romeinen]], en later germoaniseerdegermaniseerde [[Slavischen volker|Sloaven]] en [[Hongoaren]]

Doarnoast ok de DuutstaligeDuutstalege inwonners van [[Zwitserlaand]], inwonners van [[Luxemburg (laand)|Luxemburg]], inwonners van [[Liechtenstein]] en van [[Bozen-Zuud-Tirol]].

* De [[Wodensspanne]] is ne [[lengtemoate]] uut GermoanseGermaanse tieden.