Verskil tüsken versys van "Tiggelwaark"

t Bakken van brikken in Grönnen kwam pas om en bie 1100 n.Kr. en woer dou veuraal doan deur de kloosters. In n ìnde olle kìrkenkèrken, tiggelpoaden en olle hoezen op t [[Hogelaand]] binnen nog aingoal olle [[kloostermoppen]] te zain. In de 12. aiw woer der voak törfstain moakt, dat herkenboar is aan zien geel-broenege en sumtieds griezege kleur. De schaive toren vanvun de [[Walfridus-kìrk]] van [[Beem]] is goud veurbeeld vanvun törfstain. OmOem en bie de 14. aiw overgoeng gongman opover oep klaaistain, dat rood-oranje is. In t [[Commons:File:Kerk Doezum.jpg|kìrkje van Doezem]] zugt man nog goud de verschaaidene stainsoorten: de toren is moakt vanvun törfstain, t achterìndachterènd is moakt vanvun klaaistain kloostermoppen en t middenstokmiddenstoek is moakt vanvun nije klaaistain brikken. In de loate middelaiwen was dit n hail biezunder goud en doarom woeren allend belaangrieke gebòwen, zo as pakhoezen in Stad, [[börgen]] en kìrkenkèrken, bòwd van stainen. In tied van de [[industriele revolutsie]] kwammen de tiggelwaarken pas echt opoep en veuraal in [[Grunnen (provìnzie)|Grönnen]], môr ook in [[Fraislaand]] en [[Oostfraislaand]]. OpOep de grup van det klaai en det veen stoenen n hail ìndeènde, môr ook laangsbie t woater laangs, zo as de [[Eems]]e, omoem de stainen te vervoaren. De aigender vanvun n tiggelwaark lait voak n börgke baauwen bie de tiggelwaark, woar hai den zulfs wonen goeng.

OmOem en bie 1900 stoenen der in Grönnen sikkoem 80 tiggelwaarken, veuraal bie t [[Damsterdaip]] en t [[Winschoterdaip]] laangs. t LaandschopLaandschoep van Fraislaand, Grönnen, en Oostfraislaand wörwoer dou kenmaarkt deur de laange broene piepen. Veur Grönnen hebben de tiggelwaarken, soamen mit de stokarton- en eerdappelmeelfebrieken zörgd veur de industriele ontwikkeln in t gebied. In t Oostfraise [[Reiderlaand (streek)|Raiderlaand]] wazzen de tiggelwaarken vrouger, noast n poar boeren en de puddingfebriek in [[Wainer]], de ainegste waarkgelegenhaid. Doudestieds mozzenmoezzen de stainen dij bakt wazzen verloaden worden oep schepen en doarbie broektebroekde man n zonuimde ''stainkoar''. Dit was n ding mit ain wieltje veur, net as n gewone koar, môr dij haar gain ziedkanten, allend n onderkaantoenerkaant en veurkaant. Dizze veurkaant stonstoen rechtoprèchtoep, zodat de stainen doar tegenan leunen koenen as dij dwaars op t schip flijd woeren. Dit is verliekensboar mit n törfkoar, môr n törfkoar is legerlegerder en wordt smaler noar veuren tou, môr n stainkoar is hoog en is veur en achter liekerbraid.

Noedoags staait der nog aine, Strating in [[Olpekel]], dij sunt de sloeten van tiggelwaark Smeijers-Voortman in [[Riesn|Riesen]] de ainegste tiggelwaark boven de [[Rhain]] is.