Verskil tüsken versys van "Maurits van Oranje"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Wutsje (Oaverleg | bydragen)
K Wiezigingen deur 212.203.0.11 hersteld tot de versie nao de leste wieziging deur Savh
Pagina leeg-emaak
Regel 1:
{{Zie dv|Kiek bi-j [[Maurits van Oranje-Nassau, van Vollenhoven]] veur et artikel oaver den prins Maurits uut 1968.}}
 
[[Ofbeelding:Michiel Jansz van Mierevelt - Maurits prins van Oranje.jpg|thumb|upright|Prins Maurits]]
'''Maurits van Oranje''' ([[Slot Dillenburg]], [[14 november]] [[1567]] – [[Den Haag]], [[23 april]] [[1625]]), [[Prins van Oranje (titel)|Prins van Oranje]], Graaf van [[Huus Nassau|Nassau]], [[stadholder]] en van [[1585]] tot zienen dood [[kapitein-generoal]] van et leager van de [[Republiek der Zeaven Vereanegde Nederlanden]].
 
== Jeugd ==
Prins Maurits wodden geboaren in Dillenburg as zönne van [[Willem van Oranje]] en ziene tweede vrouwe [[Anna van Saksen]]. Toon Maurits nog gin joar old was, verleet Anna van Saksen et Slot Dillenburg. Maurits zol zien mooder nooit meer trögzeen.
 
Zien vader was inmiddels leider ewödden van den [[Den Nederlaandsen Opstaand|opstaand]] in de [[Laege Laanden (stoatkunde)|Nederlaanden]] en verblef doar reagelmoatig. In et dagelekse leaven in Dillenburg wodden Maurits dan ok streng Calvinisties op-evood deur zienen onkel [[Jan VI van Nassau-Dillenburg|Jan van Nassau]]. Hi-j studierden eerst in [[Heidelbarg (Duitslaand)|Heidelbarg]] ([[1575]]-[[1577]]) en vertrok toon noar de Nederlanden um in [[1582]] in [[Leiden]] ne studie an te vangen.
 
== Stadholder ==
Toon op [[10 juli]] [[1584]] zien vader in [[Delft]] wodden vermoord, was prins Maurits 16 joar old. Op zienen 18den verjoardag wodden hi-j al beneumd tot stadholder en admiroal van [[Hollaand (gewest)|Hollaand]] en [[Zeelaand]]. In [[1588]] wodden hi-j admiroal-generoal van de Nederlanden toon de bevoogdheden van den Road van Stoate op um wodden oaver-edragen. Zienen eersten kriegsdoad was de veroavering van de stad [[Axel]] op de Spanjoarden in [[1586]]. Wat joaren later, in [[1590]] en [[1591]], wodden Maurits ok stadholder van [[Gelderlaand]], [[Utrecht (previnsie)|Utrecht]] en [[Oaveriessel]]. Noa zienen vaders dood beneumden hi-j zichzelf unrechtmoatig tot [[Prins van Oranje (titel)|Prins van Oranje]], en droog dizzen titel 32 joar. Den titel was van zienen olderen halfbreur [[Filips Willem van Oranje|Filips Willem]], vanof 1568 gevängen in Spanje. Noa et oaverlieden van Filips Willem in [[1618]] wodden Maurits den Prins van Oranje.
 
== Kriegshervörmer ==
Anvankelek stoanden de zaken der slecht veur. Zien leager was zwak en leed nederloag op nederloag teggen de Spaanse tröppe. Moar haenig an slaagden prinse Maurits derin um samen mit [[roadpensionaris]] [[Johan van Oldenbarnevelt]] et ti-j in zien veurdeel te kriegen. In de joaren '90 van de [[16e eeuw|16de eeuwe]], toon den Spaansen laandvoogd [[Alessandro Farnese (1545-1592)|Alexander Farnese]], hartog van Parma, deur ziene bemeujenisse mit den Fransen burgerkrieg wodden of-eleid (oaveregens in opdracht van könning [[Philips II]]), behaalden hi-j wal de geslaagde kriegsoaverwinningen woardeur et hele noordoosten van Nederlaand op de Spanjoarden kon wodden veroaverd. Maurits nam [[Simon Stevin]] in dienst as roadgeaver en leraar. Stevin pakken as kriegsuntwekkeloar zaken an, zoas den bouw van [[vesten|vestingsteadn]]. Maurits wodden internationoal as nen groot generoal ezeen. Dat blik bi-jveurbeeld uut et veurstel van den keurvörst van Köln op den Rieksdag te Regensburg in 1597. Hi-j stelden veur um Maurits tot veldoaverste van et Duutse Riek te beneumen in den stried teggen de Turken. Zienen [[Maurits zienen veldtocht van 1597|meest eslaagden veldtocht]] was van van augustus tot en mit november [[1597]] en mos n ende maken an de Spaansen bezetting van de [[Republiek der Nederlaanden|Republiek]] in [[Twente]] en den [[Achterhook]].
 
== Slag bi-j Ni-jpoort ==
In [[1600]] wodden et leager mit Maurits as generoal deur Van Oldenbarnevelt noar [[Duunkarke]] estuurd um de doar anweazige [[kaper]]s te vernetegen; dee waren immers in deenst van den vi-jand en richtten grote schaa an bi-j de Nederlandse koopvoardi-je. Maurits wol dizzen taak eigenlek neet, en untmeuten op et straand bi-j [[Ni-jpoort (België)|Ni-jpoort]] n Spaans leager under bevel van hartog [[Albrecht van Oostenriek|Albrecht]]. Dizzen [[Slag bi-j Ni-jpoort]] wust hi-j wal te winnen, toch koesterden hi-j vanof dee tied nen wroak teggen Van Oldenbarnevelt, dee et Stoatse leager an grote gevoaren zol hebben bloot-esteld.
 
== Twaalfjoareg Bestand en stried mit Van Oldenbarnevelt ==
Enkele joaren later wodden under leiding van Van Oldenbarnevelt nen woapenstilstaand eslotten mit de Spanjoarden, et [[Twaalfjoareg Bestand]]. Maurits was der veural bange veur dat hi-j deur et bestand as leageranvoerder meer butenspel zol stoan mot as bewiesgroand dat de Spanjoarden euren kriegsmacht in vredestied zollen können verstarken. Dit was nen striedtoostaand. Ok tiedens et Twaalfjoareg Bestand brak in de Nederlanden nen stried uut tussen de [[remonstranten]] en de [[kontraremonstranten]]. Al rap unteerdden dit godsdeenstege meningsverschil in nen groten politieken stried. De regenten kozzen parti-j veur de remonstranten. Maurits, howal ok emoategd remonstrants eavenas Van Oldenbarnevelt, kos veur de kontraremonstranten zodat et tussen Maurits en Van Oldenbarnevelt uut de hand leep, mit as uutendelek gevolg dat den Hollandsen roadpensionaris Van Oldenbarnevelt op [[13 mei]] [[1619]] wodden untheufd op beschuldeging van laandverroad.
 
== Leste joaren ==
[[Ofbeelding:Maurits Prince of Orange on his death-bed.jpg|thumb|Maurits, op-eboard noa zien oaverlieden]]
In [[1620]] wodden Maurits, noa et oaverlieden van zienen neave [[Willem Lodewiek van Nassau|Willem Lodewiek]] stadholder van [[Grunnen (provìnzie))|Grunnen]] en [[Drenthe]]. Een joar later wodden den stried mit Spanje hervat. Deur den gerechteleken moord op Van Oldenbarnevelt was de Republiek bestuurlek lang neet meer wat et ewest was en ok op kriegsgebeed leed Maurits een paar unmundige neaderloagen. In [[1623]] vond nen aanslag op zien leaven ploats, beroamd deur de zöns van Johan van Oldenbarnevelt ([[Reinier van Oldenbarnevelt|Reinier]] en [[Willem van Oldenbarnevelt|Willem]]), [[Claes Michielsz Bontenbal]] en andere remonstranten. Den anslag mislukken. Reinier van Oldenbarnevelt wodden hierop untheufd en Willem van Oldenbarnevelt vlöchten noar Brussel. Prins Maurits steerf op [[23 april]] [[1625]] in [[Den Haag]]. Hi-j is woarschienlek an leaverkanker oaverleaden.
De zinssprökke van Maurits was "Fortitudo mea Deus" = God is mienen kracht. Dit is ontleand an de Latiense vertaling van Psalm 43:2. Et is ok de woapensprökke van Willemstad (Braobant).
Ok had Maurits ne liefsprökke : "Tandem fit surculus arbor" (Ens wöd et stekjen nen boom).
 
== Noageslacht ==
Maurits is nooit etrouwd ewest. Wal had hi-j dree zöns bi-j [[Margaretha van Mechelen]], woarunder [[Willem van Nassau, heer van den Lek]] en [[Lodewiek van Nassau-Beverweerd]]. Van dizzen wödden ofstemmelingen verheaven tot rieksgraven van (Nassau) la Lecq en (Nassau) Beverweerd. Bi-j minstens vief andere vrouwleu had hi-j ok kinder.
 
== Opvolging ==
Maurits wodden as stadholder en kriegsleider op-evolgd deur zienen halfbreur [[Frederik Hendrik van Oranje|Frederik Hendrik]] den eavenens teggen de vrea was.
 
<gallery>
Ofbeelding:Michiel Jansz van Mierevelt - Maurits van Nassau, prins van Oranje en Stadhouder.jpg|Prins Maurits
Ofbeelding:Maurits.jpg|Portret van Maurits
Ofbeelding:Beleg van breefoort.gif|[[Beleg van Breevoort (1597)]] deur Maurits in [[1597]]
Ofbeelding:1615 Maurits Rott.jpg|Droagpenning, 1615 op Maurits, in gegotten zilver, verguld, deur A. Rottermont, op de keerziede et prinselek woapen mit de [[Orde van den Kousenbaand]]
</gallery>
 
== Bronvermelding ==
* [http://www.dbnl.org/tekst/busk001land02_01/busk001land02_01_0212.htm Busken Huet - Het land van Rembrand]
 
{{DEFAULTSORT:Oranje, Maurits Van}}
 
[[Kattegerie:Achterhooks artikel]]
[[Kattegerie:Tachtigjoarigen Oorlog]]
[[Kattegerie:Monarchie|Maurits Van Oranje]]
 
[[cs:Mořic Nasavský]]
[[da:Morits af Nederlandene]]
[[de:Moritz (Oranien)]]
[[en:Maurice of Nassau, Prince of Orange]]
[[es:Mauricio de Nassau]]
[[fi:Morits Oranialainen]]
[[fr:Maurice de Nassau]]
[[fy:Maurits fan Oranje]]
[[hu:Móric orániai herceg]]
[[is:Mórits af Nassá]]
[[it:Maurizio di Nassau]]
[[ja:マウリッツ (オラニエ公)]]
[[ko:오라녜 공 나사우의 마우리츠]]
[[la:Mauritius Nassoviae]]
[[nl:Maurits van Oranje]]
[[no:Maurits av Nassau]]
[[pl:Maurycy Orański]]
[[pt:Maurício, príncipe de Orange]]
[[ru:Мориц Оранский]]
[[sv:Moritz av Nassau]]
[[zh:慕黎斯王子]]