Verskil tüsken versys van "Nedersaksische begroetingsvörms"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Tekse vervungen deur 'beh' |
K Wiezigingen deur 81.70.151.216 hersteld tot de versie nao de leste wieziging deur Hoo man |
||
Regel 1:
In 't Nedersaksisch taalgebied (Noordoost-Nederlaand en Noord-Duutslaand) gebruukt ze verskeiden Nedersaksische begroetingsvörms, naost de vörms die niet specifiek uut dit gebied koomt. Sommige groeten bint buten 't gebied oaver-eneumen.
==Moi==
'''Moi''' (plaatselijk: '''moin'''; IPA-uutspraok: ''mɒj'', ''mɒjn'') is in [[Grunnen (provìnzie)|Grunning]], [[Drenthe]], [[Tweante|Twente]] en de [[Achterhook|Achterhoek]] een groet veur zowel ankomst as ofskeid en veur elk moment van de dag. In Twente en Grunning zegt ze noast ''moi'' ok wal ''moin''. In [[Stellingwarf]], de [[Kop van Oaveriessel]], [[Sallaand]], op de [[Veluwe]] en op [[Urk]] wördt dizze groet niet of nauwelijks gebruukt.
In 't Duutse diel van 't [[Reiderlaand (streek)|Reiderlaand]] zegt ze, onder invloed van Grunning, ''moei'' of, minder vake, ''moi'', ''mai'' of ''mei''.
In Grunning wördt ok wal ''moie'' bruukt (uutespreuken as ''moijeuh'') as tieken van verbaozing. Beveurbield: Harm: ''Ik heb doezend euro op stroade vonden'', Fokko: ''Moie, zoveul?''. t Woord ''moin'' wordt ok wal ezegd in Grunning, mar veural deur oldere lu (dan eschreven as ''moien'') en ok as uutrop van verbaozing. De oetdrokking "Moin dokter!" betekent ongeveer t zulfde as "Jezus Christus!" in t Nederlaands. Ok gebruukt ze in Grunning ''amoi'', n samentrekking van ''ah! moi!''
Ok in 't [[Fins]] hej de groet ''moi'' of ''moi moi''. In [[Luxemburg (laand)|Luxembörg]] zegt ze ''moien'', wat aj veur elk diel van de dag gebruken kunt. Waorschienlijk kump dit van 't woord veur ''mörreng'', wat in 't Luxembörgs 't zölfde woord is (''gudde moien'' = ''goeie mörreng'').
===Ofkumst===
De groet ''moi'' kump lichtkaans van ''goedemörreng'' (en variaanten). De verbastering zol d'r dan veur ezörgd hebben det de lu ''moi'' uuteindelijk niet meer allennig mit de mörreng associeerden. Ok zol 't van ''mooi'' kunnen kommen, in de betiekenis ''mooien mörreng''.
De groet hef qua ofkumst en uutspraok niks te maken mit 't [[Fraans]]e veurnaamwoord ''moi'' (mi'j). De uutleg det de groet van dit woord kump en in de Fraanse tied gebruukt wördden umme de gek te hebben mit Fraanse soldaten, lek een [[volksetymologie]].
===Cultuurutingen===
In 2005 kreeg een buzeboekien oaver de Drèentse taal de titel ''Moi! Taalgids Drenthe'' (In Boekvorm Uitgevers, [[Assen]]).
De besunder hooglerer Grunninger taal en cultuur [[Siemon Reker]] skrif oaver 't gebruukt van ''moi'' in Grunning:
:'' 'De Groninger groet bij uitstek is Moi! Toch is dat woord niet zo lang erg gangbaar in Groningen, het bewijs levert Ter Laans woordenboek. Wanneer gebruiken we Moi? De hele dag. Bij het begin van een ontmoeting of bij een afscheid? Daarover verschillen de meningen. Tegenover wie? Het is vooral een amicale groet. Onbekenden in Groningen kunnen daarom beter met Goidag (Guidag, Goeidag) begroet worden.' ''<ref name="Reker">Reker, Siemon. ''Goidag! Taalgids Groningen.'' Assen: In Boekvorm Uitgevers bv</ref>
==Moin / Moinmoin / Moinsen==
In Noord-[[Duutslaand]] en Zuud-[[Jutlaand]] in [[Denemarken]] hej de variaant '''moin''' (in Noord-Duutslaand ok ''moinmoin'' of ''moinsen'' - dizze leste variaant veural under jong volk). De Deense groet is uut 't [[Nedersaksisch]] van Noord-Duutslaand oavereneumen.
In dielen van Noord-Duutslaand gebruukt ze ''moinmoin'' ok wal as uutneudiging um te keuveln, terwijl ''moi'' allennig as groet begrepen wördt. Op de Duutse [[Waddenaailanden|waddeneilaanden]] heurt ze de dubbele vörm ''moinmoin'' niet geern: det betekent zoiets as ' 't Is goed mit oe'.
In aandere dielen van Duutslaand gebruukt ze de groet ''moin'' ok wal, mar dan allennig in de mörreng.
Bi'j de Duutse marine is ''moin'' een in-ebörgerde groet, die vanweengs de minder fermele toon de kameraodskop verstarken zol.
De Bremer privé-radiozender Energy Bremen sponsort veur de Verein Deutsche Sprache 't woord ''moin'' um 't gebruuk ervan an te fietern, en veranderden de name van een mörrengpregramma in 2006 in ''MOIN!''
===Ofkumst===
''Moin'' is lichtkaans een verbastering van ''Morjen'' (guten Morgen), gebruukt deur [[Praissen|Prusische]] ambtenaoren in [[Oostfraislaand|Oost-Frieslaand]]. De mieste (oldere) Oost-Friezen gaot d'r vanuut det 't een ofkorting is van ''moi'n Dag''.
==Morn (Noorwegen)==
Veule scandinavisten mient det de [[Noorwegen|Noorweegse]] groet '''morn''' uut 't [[Middelnederduuts]] van de [[Hanze]] kump. In tegenstelling töt ''god morn'' of ''god morgen'' is ''morn'' infermeler en kan de hiele dag, töt in de aovend, gebruukt wörden.
==Goedgaon / goedgoan / goodgoan==
In de Nedersaksischtalige pervincies van Nederlaand gebruukt ze as ofskeidsgroet '''goedgaon''' (ok espeld: '''goedgoan'''); in Twente '''goodgoan'''.
==Goed te passe?==
De vraoge ''Goed te passe?'' (Tweants: ''Good te pas(se)?'') is in [[Oaveriessel]] as begroetingsvörm vergeliekber mit ''Hoe is 't?'' 't Antwoord is vake ''Jaowal''. Een typisch antwoord op de vraoge hoe as 't is kan stark relativerend klinken, umdet veul mèensen niet geern mit heur emoties te koop loopt: "Hoe is 't?" Antwoord: "Nog wal aordig goed." ''Nog wal'' betiekent niet 'now nog wal, mar 't giet de verkeerde kaant uut', mar mak simpelweg diel uut van de relativerende toevoegingen.
Dr beent in Tweante nog twee aandere maneern um as groot noar de gesteeldheaid van leu te vroagn:
*''Bi'j nog n betn goans?''
*''kö'j t volhooldn?''
==Goidag, guidag, goeidag==
In ''Goidag! Taalgids Groningen''<ref name="Reker">Reker, Siemon. ''Goidag! Taalgids Groningen.'' Assen: In Boekvorm Uitgevers bv</ref> skrif besunder hooglerer Grunninger taal en cultuur [[Siemon Reker]]: '' '[Moi] is vooral een amicale groet. Onbekenden in Groningen kunnen daarom beter met Goidag (Guidag, Goeidag) begroet worden.' '' Hi'j mak de volngde verbiendings:
*[[Stadjeders|Stad]]: ''guidag''
*[[Oldambtsters|Oldambt-Plus]] ([[Oldambt (streek)|Oldambt]] mit [[Duurswold]]): ''goidag''
*[[Veenkelonioals|Veenkelonies]]: ''goidag''
*[[Westerkertiers|Westerkertier]]: ''goeidag''
*[[Hoogelaandsters|Hoogelaand]]: ''goidag''
==Goiedag even==
De groet '''goidag even''' of '''goiedag even''' ('goeiedag eem') is 'n kreet die wel al gebruukt werd deur boeren in de veenbieden van Grunning en Drenthe, mar niet vake deur aandere mèensen. Mar sunds de kreet 'introduceerd' werd deur [[Evert Baptist]] op de Grunningse radiozender ''Simone FM'' is 't een populaire groet onder de jongen in Oost-Grunning en Oost-Drenthe.
==Oaverzicht==
''Typisch gebruuk is umme bi'j 't groeten (veurbi'jgaon of vörtgaon) de wiesvinger in de locht te stikken.''
*[[Achterhook]]:
**''moi{{small()|n}}'' (bi'j ankomst)
**''tjoo/a{{small()|t}}juu/{{small()|t}}juus/ajukes'' (biej t vortgoan)
**''goodgoan'' (biej t vortgoan)
**''weerkommen'' (biej t vortgoan)
**''komt de skaa weerhalenn'' (biej t vortgoan)
**''heaneg an (en kreggel holden)'' (biej t vortgoan)<ref>Vergeliekt [http://www.kreis-borken.de/fileadmin/internet/Westmuensterlaendische_Mundart_b.pdf Wörterbuch des Westmünsterländischen Mundart]:'' 'Hollt uh kreggel!' ''</ref>
*[[Drenthe]]:
**''moi'' (bi'j ankomst, vortgaon)
**''goei{{small()|n}}dag, gen-dag''
**''goedgaon'' (bi'j 't vortgaon)
*[[Grunnen (provìnzie)|Grunnen]]:
**''goidag'' (bie kommen)
**''{{small()|a}}moi{{small()|en}}'' (bie kommen en bie votgoan)
**''moien dag'' (bie kommen)
**''jo'', ''joe'' (bie votgoan)
**''tjeu'' (bie votgoan, Knoalsters). n Overainkomst mit t [[Duuts|Duutse]] "''Tschüss''".
**''noakommen'' (bie votgoan, Oost Grunnen). "volgend moal bie os".
**''weerkommen'' (bie votgoan, Oost Grunnen). "kom nog ais weer".
**''tot kiek'' (bie votgoan)
*[[Oaveriessel]] (algemien):
**''goei{{small()|n}}dag, gen-dag''
*[[Sallaand]]:
**''{{small()|h}}euj'', ''{{small()|h}}eej'' (bi'j ankomst, vortgaon; eheurd op [[Ni'jlusen]])
***Een gevat antwoord op de groet ''{{small()|H}}euj'' is: ''Stro is langer; haksel is körter; takkebossen bint harder.'' ([[Ni'jlusen]])<ref>Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), ''"Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen'', Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink</ref>
**''Goed te passe?'' (bi'j ankomst)
**''doo'', ''doog'' (bi'j 't vortgaon; eheurd op [[Ni'jlusen]])
**''kalm an'', ''kalmte'' (bi'j 't vortgaon; eheurd op [[Ni'jlusen]])
**''goedgaon'' (bi'j 't vortgaon)
**''grootenisse'' (schriftelk)
**''joou(w)'' (mit uuterekte ''oo'', bi'j 't vortgaon; eheurd op [[Ni'jlusen]])
**''moi'' ([[Ni'jlusen]])
*[[Stellingwarf]]:
**''hoj''
**''tot kiekes''
*[[Tweante]]:
**''{{small()|a}}moi{{small()|n}}'', ''moije{{small()|n}}''
**''höj'', ''hej''
***vake ook zonder ''-h'' oet esprökn
**''joo'', ''jeuw''
***(biej ankomst en t vort goan, meestieds teegn bekeandn, vrouwleu maakt er vaake n soort ''joe'' van)
**''hier!'' ( evt. met ''[naam van persoon]'' / meender persoonlik: ''doar he'j um wal!'')
***vreandelik bedoold, mear as oetroop van bliede verassing de'j eenn onverwachts treft
**''tjoo/{{small()|t}}juu/{{small()|t}}juus'' (biej t vortgoan)
***Disse köant ook allemoal met t [[prefix]] ''a''- oet esprökn wordn: ''a(t)joo/a(t)juu/a(t)juus''. n Oawereenkomst met t [[Duuts|Duutse]] "''Tschüss''" is duudelik.
**''kalm'' / ''heanig an'' (biej t vortgoan)
**''wierkomn'' (teegn ene den vort geet)
**''goodgoan'' (biej t vortgoan)
** ''goindag/-moarn/-oawnd te hoop/heupe'' (bie n binnkoms in n groot gezelskop)
**''hardhooldn (en nathooldn)''
***bie t vort goan. Wat leu deankt rechtevoort wal es det ze met de geslachtsdeeln bedoolt, mear van vroger oet hef t as betekenis t hardhooldn in zwoare tiedn, en n haals nathooldn, dus ne gooe borrel dreenkn
*[[Veluwe]]:
**''hoi, hallo'' (bie ankoms)
**''aju, ajuus, dag, tot kiekes'' (bie vertrek)
== Rifferenties ==
<references />
{{Dia|Dit stok is eskreven in 't [[Zuudwest-Zuud-Drèents]] van de Drèents-Oaveriesselse grèensstreek.}}
[[Kattegerie:Drèents artikel]]
[[Kattegerie:Nedersaksische cultuur]]
[[Kattegerie:Nedersaksiese woorden en begrippen|Begroetingsvorms]]
[[da:Mojn]]
[[de:Moin]]
[[en:Moin]]
[[es:Moin]]
[[fr:Moin]]
[[ja:Moin]]
[[lv:Moins!]]
[[nds:Moin]]
[[nl:Moi]]
| |||