Verskil tüsken versys van "Beleg van Breevoort (1672)"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
NaegelBot (Oaverleg | bydragen)
K Bot-eholpen deurverwiezing: Engelaand - Verwiezing(en) ewiezegd noar Engelaand (olde könninkriek)
NaegelBot (Oaverleg | bydragen)
K Bot: autematisch tekse vervungen (-ea +ae)
Regel 4:
[[Ofbeelding:Brevoort_1734.jpg|thumb|Breevoort met vestingwarken]]
[[Ofbeelding:1743-brevoort.jpg|thumb|Markt van Breevoort deur [[Jan de Beijer]] op [[14 augustus]] [[1743]]]]
Et '''Beleg van Breevoort in 1672''' was n [[belegeringe|beleg]] van [[12 juni]] [[1672]] tot 19 juni in et [[rampjoar]] [[1672]] deur generaol st.Paul uut [[Münsterland]] in et [[Gelderlaand|Gelderse]] [[Breevoort]] in opdrach van den Biskoppe van Münster ([[Bernhard van Galen|Bommen Berend]]) wat n ende mos maken an den macht van de [[Republeek der ZeavenZaeven VereanigdenVeraenigden Nederlaanden|Republiek der Zeuven VereanegdeVeraenegde Nederlanden]].
 
==Veurgeskiednis==
 
Den veurspood van de [[Republeek der ZeavenZaeven VereanigdenVeraenigden Nederlaanden|Republiek der Zeuven VereanegdeVeraenegde Nederlanden]] was nen doorn in et oge van de [[Frankriek|Fransen]] [[Zunnekönning]] Lodewiek XIV den verskillende moalen prebeerden um dizzen te ondermienen. In [[1672]] spanden Frankriek samen mit [[Engelaand (olde könninkriek)|Engelaand]] en de bisköppe van [[Münsterland|Münster]] en [[Köln]] um de Republeek ne lesse te learnlaern.
 
Den kracht van de Republiek lag bi-j den Hollaandsen vloot, moar an et laandleagerlaandlaeger wodden neet völle andach eschonken, onderhold an [[Vesten|vestingwarken]] wodden verwoarloosd, en de grenssteadngrensstaedn langs den [[Rijn]] zoas [[Rijnbark]], [[Rees]], [[Wesel]], [[Emmerik]] waren volgens afsproak deur genög soldaotn bezet, maor den gevechtskracht had neet völ meer um et lief.
 
Den moarschalk Condé Turenne, met den könning Louis XIV trokken end mei 1672 mit n leagerlaeger van 120.000 soldoatn deur et Luukse Laand noar [[Bonn]] woarbi-j steadnstaedn Orsoy, Burik, Rijnbark, Wesel, Rees en Emmerik as riepe peern in den maand veelen. [[Johan de Witt]] nöttelden "As Rijnbark verloarn is, zo is ons gansen laand verloarn". Et kossen neet et ganse laand, moar wal et halve laand, en Johan de Witt zien leavenlaeven.
 
[[Bernhard van Galen|Bommen Berend]] den zien oge al op de [[heerlekheid]] [[Borklo]] had loaten vallen, moar doar toon mit n blauw oge vanof kwam, wol altied nog wraak. Deur den Fraansen könning waren um Borklo, [[Lingen]] en de veroaveringen in [[Grunnen_(provinzie)|Grunnen]] en [[Frieslaand|Freeslaand]] beloafd, moar boavendeen alles noordelek van de [[Iessel (revier)|Iessel]] mocht e braandschatten. [[1 juni]] 1672 was veur um den dag van wraak en veel e met ziene Münsterse tröppe vannuut [[Noordhoorn (Duutslaand)|Noordhoorn]] et grondgebeed van de Republiek binnen. Zie makte zich in korte tied meister van steadnstaedn: [[Oldnzel]], [[Oatmörsken]], [[Almelo]], [[DealdnDaeldn]], [[Goor]] en [[Borklo]] en slogen et [[Beleg van Grol (1672)|beleg veur Grolle]] dat noa ruum ne weakewaeke wodden oaver egoaven. Et volgende dool was [[Deventer|DeamterDaemter]], moar [[Bernhard van Galen|Bommen Berend]] leet zich noa völ andringen (Hi-j dacht dat et nen vergeafsenvergaefsen peuging zol weanwaen, umdat den [[vesten|veste]] [[Breevoort]] te stark was) toch oaverhoalen. Ne leagerofdelinglaegerofdeling van 2000 soldoaten wol den peuging wal woagen, en zi-j wonnen!
 
==Breevoort in 1672==
 
De plaatse Breevoort, midden in en brook eleagenelaegen, was nog altied nen strategiesen hindernis. De vestingwarken waren under [[Maurits van Oranje]] uutebouwd noar de ni-jste reagelsraegels van vestingbouwkunde. Et [[Kasteel Breevoort|kasteel]] was noo binnen den [[stadswal]] etrokken, umringd deur 6 starke [[bastion]]s en 2 [[raveliene]]n. De [[Stadsgrachte]] was op zien smalst 40 meter vol met waoter stoand, en ok neet dreuge te kriegn, en magazienen beheurlek egevuld (in teggenstelling tot andere [[Veste|vesten]]) mit 18.000 pond [[buskruut]] en 60.000 l rogge.
Et [[garnizoon]] wodden evörmd deur 2 vendels van soldoaten under leiding van [[Baron]] de Truzes en kapitein Hendrikck van Asbeck. Et vendel van Jan Brouwer had zich bi-j et leagerlaeger van grave van Stirum motten ansluten, woardeur de totale starkte nog moar 500 soldaoten was, mit de [[Schutteri-je]] van Breevoort bestoande uut 50 leu, woarvan de helfte ni-jelingen waren under leiding van Adriaen van Keppel, nen drost den neet arg geliefd was under de burgerleu. Hoowal doar ruum voldoonde kruut en koggels waren, was et neet al te best mit de [[kanon]]nen. Der stoanden der nog 20 dreigend op den wal, moar noa et eerste [[salvo]] sprongen der moar leefst 4 uutmekare, doarbi-j de bedieningsleu verwondend. Van anderen waren [[affuut]]en zo rot, dat de zwoare kanonnen derdeurhen zakten no et ofscheten. Met völ kunst en vleegwark wödden nog 4 kanonnen inzetboar emaakt.
 
==Ne vrömde beleageringbelaegering==
 
Op [[12 juni]] slogen de Münsterse et beleg veur de stad. Onder leiding van Generoal st. Paul. Et was ne gans vrömde beleageringbelaegering dee neet volgens de regels van den kriegskunst verleep. De stad wodden namelek neet of-eslotten veur den butenwealdbutenwaeld. Veur de [[Aalterpoorte]] wodden batteri-jen op-esteld, en groven soldaoten zich in, moar an de andere kante stoand de [[Misterpoorte]] wied los, zodat laandleu en burgerleu tiedens et beleg in alle veiligheid deurgang hadden. Tegeliekertied stoanden de kriegsleu van et Münsterse leagerlaeger tot an de knene in et water in de loopgraven. Toon et leagerlaeger van Bommen Berend begun te scheten, veural met [[mortier]]en vereurzaken et meer schrik as schaa bi-j de burgerleu. Deur de helse vuurwarken verloorn 2 boern en 1 kind et leavenlaeven, en raken ene vrouwe beide beene kwiet. Een peerd wodden deur nen bom 30 meter oaver et magazien esmetten. De slechtbetaolde soldoaten binnen de muren zagfen et wat dage an. De stemming onder de burgerleu sloog umme toon geruchten gingen dat de Münstersen de stad wollen bestormen. Zi-j hadden grös emaajd op de Aalter Esch um de grachte te dempen, moar dat was wal nen umslachtige wieze um ne vestingstad binnen te kommen, veural umdat de Misterpoorte wiet los stond.
 
==Oavergave==
 
Veurdat ok moar enen soldoat et leavenlaeven elaoten had, wöd de stad oaver-egevven op de meest eervolle wieze an de Münstersen. Van Keppel en zien tröppe mochten met vlegend voandel en sloande trommels vort goan, mit brandenden lonten in de hende, koggels in den mond, met boaven en under geweer, zi-j mochten 2 kanonnen metnemmen, vuurzeen van kruut en koggels, an alle wapens beheurenden bi-j et vendel. Et vervoer wodden zelfs edoane deur de Münstersen, en wodden begeleid tot an Wansveld of [[Doezebarg]]. Veur burgerleu was de belangriekste veurweerde dat de stad neet plunderd mocht wödden. Moar dat gebeurden in latere tieden mit nen umweg deur middel van zwoare belastingen. De Münsterse bezetting duren bi-jnoa 2 joar en in mei van et joar [[1674]] trokken de Münstersen tröppe weer vort uut den [[Achterhook]].
 
==Bron==