Verskil tüsken versys van "Heerlekheid"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K semi is half, quasi is vals. |
K Bot: autematisch tekse vervungen (-ea +ae) |
||
Regel 1:
Ne '''heerlekheid''' is nen bestuursvorm den veurkwaamp in et [[feodalisme]] (leenstelsel) van de [[middeleeuwn]].
Den centralen persoon van de heerlekheid was den eigenaar van dee rechten: den '''[[Heer (feodalisme)|heer]]''', vri-jheer of arfheer (of vrouwe, vri-jvrouwe of arfvrouwe). Et [[Latien]]se woord veur heer, ''dominus'', wierd ok wal broekt. Den heer trad op as leenman van nen hogeren heer. Dizzen hogeren heer kon ne hoogn
Völle heerlekheden waren in handen van den [[adel]]. Ok [[regenten]] schaften heerlekheden an, um zich n quasi adellek anzeen an te metten. Zi-j voogden dan mangs de name van dee heerlekheid an eure achtername too, zoas Deutz van Assendelft, Six van Oterleek, enzowieter. Doarnoast waren völle heerlekheden in handen van
== Feodaliteit ==
Tot et ende van et [[Ancien Régime]] ([[1795]]) maakten in sommige streken de darpen bestuurlek deel oet van ne heerlekheid. De heerlekheden waren nen uutvleujsel van et [[leenstelsel]], met name et in leen
Umdat lenen ontstonden uut kriegsdeenstcontracten tussen nen vazal en zien suzerein (veulal "manschap" eneud), was nen leen steeds persoonsgebonden. Deur den opkomst van
Als der gene rechtstreeksen ofstammeling was, konden anverwaanten n rechte van noaderskop uutoefenen, wat verkloart woarum heerlekheden eeuwnlenge in eenzelfde familiestam verankerd konden blieven.
== Heerleke rechten ==
Et bezit van ne heerlekheid mag neet verward wodden met et bezit van groand. Et bezit van ne heerlekheid gaf den eigenaar aleen moar bepoalde ''rechten''. Et kon zelfs veurkommen dat den heer gene groandbezit in ziene heerlekheid had. Met 'heerlekheid' wöd dan et gebeed aneduud woar dee rechten betrekking op hadden. Binnen de heerlekheid was den heer erechtigd om lokale ovverheidsdeenoaren en
== Inkomsten ==
An ne heerlekheid waarn geldeleke en zakeleke rechten verbonden, waarbij den heer recht had op ne [[belasting]] of heffing:
* '''Onreurende belastingen''': An vri-jwal iederen heerlekheid was der nen cijnshof verbonden, woaraan alle cijnsplichtigen (d.w.z. den vruchtgebruker van n groandstuk binnen de heerlekheid) ne belasting most
* '''Pachtgelden''': De belangriekste inkomstenbronne van ne heerlekheid was misschien wal et pachtgeld van groandstukken dee-t as laandbouwberiek deel uutmaken van de heerlekheid.
* '''Transactietaksen''': Bi-j den verkoop van nen groandstuk binnen de heerlekheid had den heer recht op ne transactietaks (orde van greutte: 5 % op den verkoopsom). In sommige
* '''Heffing op noaloatenskoppen''': Veulal beschikken den heer oaver et zogeneumde "recht van den doden haand". Dit is ne belasting op de noalaotenskop van de leu, mangsmoal 5% van de verkoopweerde van et onreurend good. Mangs had den heer ok et recht um et beste stuk uut de persoonleke bezittingen te kezen. Ofhankelek van de
* '''Tolgelden''': an de grenze van heel wat heerlekheden mocht tol wodden
* '''Banrechten''': de leu woaren verplicht gebruuk te maken van bepoalde
* '''Vorsteleke rechten''': [[windrecht]], [[visrecht]], [[marktrecht]] waren vorsteleke veurrechten, doch dee mangsmoal in leen wödden
== Feodaliseerde karkeleke rechten ==
In sommige heerlekheden waren der in duustere tieden ok zekere veurrechten opgeslorpt dee eigenlek an de karke toobeheurden. Zo kon nen heer oaver et collatierecht beschikken of kon n [[tiende]] n feodaal good ewodden
== Geldelek hulpmiddel en bronne van anzeen ==
Deur et geleidelek wegvallen van de oorlogsverplichtingen dee an nen leen verbonden waren, wierd et bezit van ne heerlekheid vanof de 16de-17de eeuwe meer en meer n Geldelek hulpmiddel en tegeliekertied ok ne bronne van anzeen. An ne heerlekheid waren veulal uutgestrekte pachtvelden en mangs ok nen [[burcht]] of [[kasteel]] verbonden. Doardeur was ne heerlekheid (as
In de Zudeleke Nederlanden wierd de geldeleke eigenskop van ne heerlekheid nog benoadrukt deur et Könninklek Edict (deur ne laandsoverheid of-ekundigd besluut) van 8 mei 1664. Nen adelleken titel wierd vanof dan alleneg verleend op veurweerde van n minimum bedrag an inkomsten te behalen uut leengooderen:
Regel 36:
* veur ne [[graaf (titel)|groafschap]] of [[markizaat]]: 12.000 gulden;
* veur n [[hertogdom]] of n [[prinsendomme]]: 24.000 gulden.
In dizze tied ontsteet dan ok ne ni-je sociale orde, dee egroand was op de riekdom van de titeldraegers, moar ok tot dool had et geldeleke
== Ridderskop ==
Met name binnen den [[adel]] vormden et bezit van heerlekheden t leeuwendeel van et bezit van ne bepoalde familie. Völle edelleu waren stark
In et gewest [[Hollaand (gewest)|Hollaand]] was noast adelek anzeen et bezit van ne heerlekheid ok ne veurweerde veur anname tot t Ridderskop, n uutslutend adelek veurrecht dat
== De ofskoffing van de heerleke rechten ==
De heerlekheden wodden in de Nederlaanden
Et oavergrote deel van dee rechten, met name de bevoogdheid um plaatseleke bestuurders (met) an te stellen, ging vort met de Belgiese Groandwet van 1830 en met de herzene Nederlandse Groandwet van 1848. De meeste bestuurleke ambten gingen oaver op de [[gemiente (bestuur)|gemeente]] en wodden edoane met de ni-je [[gemeentewet]]. Den rechterleken macht wodden vanof dan deur de landeleke oaverheid edoane.
Et joar [[1923]] is formeel et ende van de heerlekheid, umdat in dat joar deur de [[Jachtwet]] de leste zakeleke rechten, dee waren onstoan uut et verskiensel 'heerlekheid', ofgeschaft wodden. Leu dee zich noadeen 'heer van...' neumden, deden dat deurgoans berustend op et bezit van n kasteel of havezathe. Good
==Trivia==
Een persoon met heel völle titels van heerlekheden is [[
==Zee ok ==
Regel 60:
==Uutgoande verwiezingen==
* [http://www.herenvanholland.nl Heerlekheden van Holland] Database met
[[Kattegerie:Achterhooks_artikel]]
|