Versy up 12:34, 24 sep 2011 bewark Servien (Oaverleg \| bydragen) bürokraten, tüskenvlakbeheyrders, beheyrders 31.475 bewerkingen Geen bewerkingssamenvatting ← vöärige wysiging		Versy up 19:24, 24 sep 2011 bewark weaderümmedraien Servien (Oaverleg \| bydragen) bürokraten, tüskenvlakbeheyrders, beheyrders 31.475 bewerkingen Geen bewerkingssamenvatting volgende wysiging →
Regel 3: ==Kenmerken== Kenmerkend veur t Zwols is t [[h-deletie\|weglaoten van de h]] (wat ~~ook~~ok in de umliggende gebieden veurkump, töt in t [[Urkers]]) en de bri'jende (Franse) uutspraoke van de [[r]] (typies veur stadsdialekten, kump verder onder andere veur in t [[Kampers]], [[Daeventers]] en [[Zutfens]]). Zwollenaeren wörren/wieren in de umliggende dörpen dan ~~ook~~ok bri'jbekken enuumd.<ref>De term ''bri'jbek'' is beveurbield op-etiekend in Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2006), ''"Zo zegge wi'j det" van A tot Z! Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen'', Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink</ref> n riempien det ze onder de rook van Zwolle wel gebruken, giet: ''Bri'j, brood en proemen, kunt de Zwolsen niet noemen.''<ref>Schoemaker-Ytsma, A.C.M. (2009), ''"Zo zegge wi'j det" van A tot Z! (aanvulling) Woorden en gezegdes in het dialect van Nieuwleusen'', Ni'jlusen: The Readshop J. Hilbrink</ref> Naodet de [[Verienigde Staoten van Amerika\|Amerikaanse]] [[taalkunde\|taalkundige]] [[William Shetter]] deur de Nederlandse taalkundige [[G.G. Kloeke]] met-enömmen wier naor Zwolle, skrif e t ertikel "Phonemics of the Zwolle Dialect: Synchronic and Diachronic", det in 1958 verskeen in ''Language'', t miest gezag-ebbende tiedskrift op t gebied van de taalwetenskoppen.<ref>[http://www.jstor.org/pss/411275 Shetter, William Z. (1958), ''Phonemics of the Zwolle Dialect: Synchronic and Diachronic''. In ''Language'' jg. 34, nr. 1]</ref> n Eigenöördigeid van t Zwols is det de Iesselakademie t gebruuk van de ää en ä veurskrif, maer det t op de mieste plekken veurkump as ''ae'', ~~ook~~ok in t Zwolse woordeboek. ==Verspreiding== Volgens de [[Taaltelling Nedersaksisch]] van t [[Nedersaksisch Instituut]] (2003) zegt 61% van de ondervraogde mensen in Zwolle Zwols te kunnen praoten.<ref>Henk Bloemhoff, Jurjen van der Kooi, Hermann Niebaum en Siemon Reker (red.) (2008), ''Handboek Nedersaksische Taal- en Letterkunde'', Assen: Van Gorcum (p.310)</ref> Ze praoten veural Zwols in de oldere wieken van Zwolle zo as [[Assendörp]], de [[Pierik (Zwolle)\|Pierik]], [[Kamperpoorte]] en de Zee-eldenbuurte in de [[Wipstrik]]. Kamperpoorte ef zien eigen [[sosiolekt]]; t is erg informeel en ston ~~ook~~ok onder grote invloed van t [[Bargoens]]. n Veurbeeld: ''Ze ef n bos olt veur de deure'' (ze ef grote börsten). Zuksoort uutdrukkingen kommen natuurlik op andere plekken ~~ook~~ok veur, maer wörren meesttieds as typerend ezien veur dit soort sosiolekten, wöör ze vaker gebruukt wörren. De Zwolstalige stökkiesbundel ''Mien Ome Jan...'' deur [[Minke Kraijer]] (Uitgeverij Evenboer, 2007) stelden det allennig lu van baoven de vieftig nog Zwols praoten.<ref>[http://www.weblogzwolle.nl/content/view/5308/55/ Stichting Internetmedia Zwolle: Prizzentasie ''Mien Ome Jan'']</ref> Regel 19: [[Ofbeelding:Op zien Zwols.jpg\|thumb\|right\|180px\|''Op zien Zwols: woordenboek van de Zwolse taal'' (2009)]] ===Skrieveri'je en spelling=== t Zwolse stadsdialekt is veural n spraektaal, al bin der wel publikasies in t Zwols. In 1908 verskeen van de and van 'Een Oud-Muzijkmeester' in de ''[[Driemaandelijkse Bladen]]'' 'Un prêutien over Zwolle van veur vieftug joar'. Döörop reageerden, ~~ook~~ok in t Zwols, prof. G. Kalff (1909) en volgden stokken van anderen aover t Zwolle van vrogger. De ''Provinciale Overijsselsche en Zwolsche Courant'' namp verskeiden ertikels uut de ''Driemaandelijkse Bladen'' aover, wat ~~ook~~ok in die krante weer veur reaksies zörgden.<ref>[http://www.wieiswieinoverijssel.nl/details2.asp?Id=122 Wie is Wie in Overijssel: Willem Kloeke]</ref> Van [[Willem Kloeke]], de va van taalkundige [[G.G. Kloeke]], kwammen in 1931 de ''Zwolsche Sketsies'' uut (Thieme). Minke Kraijer van de Dialektkringe Zwolle skrif alle waeken n kolumn in t Zwols in uus-an-uus-kräntien ''De Peperbus'' (De Paeperbusse) en skrif ''Mien Ome Jan...'' (2007), erinneringen an öör ome, in t Zwols en Nederlands. Van Loes van t Haar-de Vries verskeen ~~ook~~ok in 2007 de reseptenbundel ''In de Zwolse pot''. Veur de streektaal van West-Aoveriessel, wööronder t Zwols, ef t streekkennissentrum de [[Iesselakademie]] (IJsselacademie) spellingsrichtlienden ontwörpen.<ref>[http://www.ijsselacademie.nl/ija/taal/spellingsbrochure/inhoudsopgave.asp Spellingsrichtlienden van de Iesselakademie veur t West-Aoveriessels en Oost-Veluws]</ref> ~~Ook~~Ok Wikipedie ef n eigen spelling (veur alle Nedersaksiese dialekten) ontwörpen, die is ~~ook~~ok gebruukt in dit ertikel. ===Zwols woordeboek=== Regel 29: De Iesselakademie örganiseert t ''Groot Zwols Taaldictee''<ref>[http://www.deweekkrant.nl/artikel/2008/februari/11/groot_zwols_taaldictee_in_het_gemeentehuis De Waekkrante aover t Groot Zwols Taaldictee]</ref> en de kursus Zwolse taal en kultuur.<ref>[http://www.ijsselacademie.nl/ija/taal/watwijdoen.asp Streektaalactiviteiten van de Iesselakademie]</ref> Disse kursus, now zeuven keer egöven, ad de eerste jören aordig wat belangstelling, maer kon in 2007 niet deurgaon umdet der te weinig kursisten waeren.<ref name="Stentor20081029">[http://www.destentor.nl/regio/zwolle/zwolle/3949079/Gebrek-aan-interesse-nekt-dialect.ece?startshow=null&startSlide=null ''Gebrek aan interesse nekt dialect''. De Stentor, 29 oktober 2008]</ref> Der is verder n Dialektkringe Zwolle; veural oldere mensen bezuken döör de bi'jienkomsten van.<ref name="Stentor20081029">[http://www.destentor.nl/regio/zwolle/zwolle/3949079/Gebrek-aan-interesse-nekt-dialect.ece?startshow=null&startSlide=null ''Gebrek aan interesse nekt dialect''. De Stentor, 29 oktober 2008]</ref> Der wört ~~ook~~ok in t Zwols ezungen, vaeke aover bekende Zwollenaeren of bekende plaatsen in Zwolle. n Zangeres die t Zwols in karnevalachtige sfeer gebruukt is [[Tante Kippe]]. ~~Ook~~Ok de jazzmuzikant [[Bert Vrieling]] zingt in t Zwols.<ref>[http://www.ijsselacademie.nl/ija/taal/luuster.asp De Iesselakademie aover Bert Vrieling, met zien lied ''Meziek'']</ref> ==Een paer veurbeelden== Ieronder staon n paer Zwolse gezegden en uutdrukkingen in de bargoense sfeer met döörachter de Nederlandse vertaling. * ''val dood, laef ie ~~ook~~ok nog? '' - val dood, leef je ook nog? (gezegde as olde bekenden mekaere taegenkommen, maer wel vriendelik bedoeld.) * ''mu'j ~~ook~~ok n stukkien keze?'' - wil je ook een stukje kaas? * ''det e'k wel e-eurd eur!'' - dat heb ik wel gehoord hoor (met de lang-erekte "r") * ''gekke laeverlippe'' - een mafferd Regel 51: * ''eerdappels kaoken'' - aardappels koken. * ''slaoperd'' - slaperd - geen helder licht / duf figuur * ''da's ~~ook~~ok zo'n zaodneier'' - dat is ook zo'n zaadnaaier - dat is ook zo'n raar figuur. * ''dragonder'' - lompe / corpulente vrouw. * ''kakkemelorum'' - volk met veel poeha / volk dat zich meer voordoet dan het is. * ''de wouten'' - de politie. * ''gaorenklopper'' - garenklopper - iemand die niet 100% is (~~beveurbeeld~~bieveurbeeld: da's ~~ook~~ok zo'n gaorenklopper/gaorenkloppertien - dat is ook zo'n garenklopper/garenkloppertje / die is ook niet helemaal 100%). * ''neien / olde neierd'' - naaien / oude naaier (in de zin van geslachtsgemeenschap) - bieveurbeeld: da's ~~ook~~ok zo'n olde neierd/olde neibaas - dat is ook zo'n oude naaier/oude naaibaas / die mag het graag met iedereen doen. * ''skeuken'' - krabben - het woord heeft twee betekenissen. In de zin van krabben, maar ook in de zin van zuinig zijn. Bieveurbeeld: zit nie zo vies te skeuken! / Zit toch niet zo vies te krabben, of: da's ~~ook~~ok zo'n skeukerd / dat is ook zo'n zuinigerd, of: ij zit altied te skeuken / hij heeft nooit geld. * ''krabben'' - geld bij elkaar sprokkelen / wroeten - dit woord heeft twee betekenissen en lijkt veel in betekenis op 'skeuken' wat betreft zuinig zijn, maar heeft hierin toch n nuanceverschil - bieveurbeeld: ij zit altied te krabben / hij probeert altijd geld bij anderen los te krijgen. De tweede betekenis van 'krabben' is in de zin van wroeten, bieveurbeeld: as e niks te doen hef, zit e weer in de tuin te krabben / als hij niets te doen heeft zit hij weer in de tuin te wroeten/rommelen. * ''roppen'' - roppen/wild doen - bieveurbeeld: ij zit altied zo te roppen in die bak / hij zit altijd zo wild te rijden in die auto!

Verskil tüsken versys van "Zwols"