Verskil tüsken versys van "Stadsgrunnegs"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Grönneger 1 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 49:
|}
 
t '''Stadsgrunnegs''' (ook ''Stadsgrunnegers'' of ''Stadjeders'' naimd) is t Grunnegse dialekt dat in de [[Grunnen (stad)|''Stad'']] en de omliggende ploatsen proat wordt. [[Hoaren]], Engelbert en Hoogkèrke binnen veurbeelden van ploatsen dij onder invloud van Stad dit dialekt overnomen hebben. t Beheurt tot de Noordwest-Leegsaksische dialekten woar of ook de andere [[Grunnegs]]e dialekten en t [[Oostfreisk Nederduutsk|OostfraisOostfraise]] dialekten tou heuren.
 
==Kenmarken==
t Stadsgrunnegs was oorspronkelk de toal dij de boasis vörmd har veur de aandere Grunnegse dialekten. BaiIn de veraining van Stad en14e Landeeeuw nam dit dialekt lanksoam t [[Frais]] oet de [[Ommelanden]] over. In dij tied het t Stadjers woarschienlek veul leken op t hedendoagse [[Westerkertaaiers]]. Ook doar zigt man verschillende kenmarken dij tegenswoordeg nog aal in t Stadjeders veurkommenveurkomen, mòr nait in de andere Grunnegse dialekten. Woarschienlek bestonden toun ook de klanken ai en ou veur de zudelke ie/ee en uu/oe nog nait. Dizze binnen loater vanoet de Ommelanden en Westfoalen in t Stadjers terechte kommen. t Stadsgrunnegs is staarkstark verwant aanan t [[Noordvelds]] (Noord-[[Drìnts]]) dat ook wel tot t Grunnegs rekend wordt. Ook het t Stadjers n grote invloud had op t ontstoan van t Veenkelonioals. Deurdat t törf oet de Veenkelonies apmoal noar of via Stad gingverscheept wer, wer t Veenkelonioals inspoten mit Stadjerse toalkenmarken, zo as de -e achter veul vraauwlieksevrauwliekse woorden zo as "stoule", "deure", en "toene", enz.
 
Der binnen twijtwai kenmarken woar t Stadjeders deur ander GrönnegersGrunnegers altied vot an herkend wordt. De eerste is de ai-klank, woar de aanderander Grunnegse dialekten (nait t Westerkertaaiers) ie hebben. Woorden as ''wie'', ''kwiet'' en ''bie'' worden op zien Stadjeders ''wai'', ''kwait'' en ''bai''. t TwijdeTwaide kenmark dij t Stadjeders typeert is de ai-klank woar de aander Grunnegse dialekten (nait t Westerkertaaiers), ui hebben. WordenWoorden as ''gruin'', ''ruip'' en ''zuiken'' worden op zien Stadjeders ''grain'', ''raip'' en ''zaiken''. Dit komt òf en tou ook nog wel veur bie olle mìnzenmènzen in t Oldambt. n Ander, minder overdudelk kenmark is dat det Stadjeders meer veurin de mond proat wordt as de andere Grunnegse dialekten. Zo klinkt de 'ai' meer as n langoetsprokenlank oetsproken 'ij' en bestoan der hoast gain lange aa's. Ook wordt de oa minder daip oetsproken as in de Ommelanden. De Stadjerse oa klinkt meer as de Drèntse ao. Eenn grammatikoaleGrammatikoale biezunderhaid van t Stadjeders is dat de twijdetwaide persoon meervold, 'ie', nait veranderd is in 'joe', zo as dat wel in de rest van de pervìnzie gebeurd is. Net as in t [[Westerwoolds|Westerwòlds]] vervalt de -en achter t warkwoord as t warkwoord veur 'ie' te stoan komp, dus op t [[Hogeland]] wordt zègd "deden ie", "mainen ie", "kieken je" en in Stad wordt zègd "deed ie", "main ie" en "kiek je". Veur de gemiddelde persoon oet de Ommelanden klinkt t Stadjeders wat Drènts-achteg.
 
t Stadjers was t eerste dialekt dat deur t Hollands antast wer en verwoaterde. Doardeur stait t Stadjeders sinds t begun van de veurege eeuw wel bekend as t 'lellekste Grunnegs', deurdat veul Stadjeders haalfbakken Nederlands praiten. Doarom binnen veul Stadjeders ook nait trots op heur dialekt.
 
==t Stadsgrunnegs vandoag==
t Zuvere Stadsgrunnegs is sikkom hailemoal verdwenen. Dit komt onder andere omdat n groot dail van de jonge bewoners van de Stad studenten binnen, dij veur n groot dail nait oet de Stad of provìnziepervìnzie òfkomsteg binnen. Deur zien laaidende positsie in de pervìnzie, mòr ook in de rest van de regio Noord-NederlaandNederland, het Stad n hail ìnde invlouden van boetenòf, woarvan veul vanoet t westen. Doardeur worden Stadjers, bieveurbeeld winkeliers, voak verplicht om NederlaandsNederlands te proaten. In Hoaren wordt t dialekt reloatief wat meer proat, mòr tdat staaitstait bekend as t "Wassenaar van het noorden" wat aangeft dat der veul riekere luu doar wonen. De maiste van heur proaten gain Grunnegs.
 
t Maiste Grunnegs in Stad komt van lu dij van t Grunneger plattelaandplatteland ienin Stad wonen goan binnen. De maiste Stadjers binnen overstapt op t Hollaands, mòr summege olle mìnsenmìnzen (geboren véur de [[Tweede Wereldoorlog|Twaide Wereldoorlog]]) proaten nog Stadsgrunnegs. Ook zai hebben n hail eandeìnde overnomen vanòf t plattelaandplatteland. Stadsgrunnegs kin man voak nog heuren op de bankjes aanan de oostziede van de Vismaart, de 'hangstee' van de olle Stadjers.
 
[[Ofbeelding:Stadjeders.GIF|250px|left|thumb|Stee van t Stadjeders in Nederlaand]]
 
{{dia|Dit artikel is schreven in t Stadjeders.}}
 
[[Kattegerie:Grunnegs artikel]]