Verskil tüsken versys van "Achterhooksen taalwiezer"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Regel 1:
Op dissen '''Achterhooksen taalwiezer'''
== Informatie ==
''Ét'' Achterhooks dialekt besteet eigenlek neet. Krek as in de meeste Nedersaksiese kontreien hef zowat elke plaatse zien eigen dialekt.
Binnen de Achterhookse dialekte bunt moeilek scheidings an te geven. Bi-jveurbeeld: in et noordoostelek deel neumt ze et [[Nederlands]]e ''huis'': ''hoes'' en in et zuudwesten ''huus''.
== Uutspraak ==
{| width="85%" style="margin: 0em 0em;"
|'''Schriefwieze'''||'''
|-
|i-j||een korte ''i'' zoas in ''vis'' met een ''j''||ni-jsberichten
|-
|
|-
|ö||klunk
|-
|äö|| wördt dudelek langer uut-esprokken as de ö, as in Freule || ''gräölen''
Regel 31:
== Spelling ==
Der
=== Uutgangspunten ===
Regel 44:
! Nederlands
! Achterhooks
! Uutspraok
|-
| kijken
Regel 51:
|-
| praten
|
|
|-
| voeren
Regel 68:
=== Open lettergrepen ===
Krek as in et [[Nederlaands|Nederlands]] wodt open lettergrepen met énen klinker eschreven. Dus neet loopen,
=== Oa of ao? ===
Doar bunt in den Achterhook de meningen
=== Trema en umlaut===
Beiden wordt in et Achterhooks ebroekt. De trema wördt in alle woorden ebroekt
=== Scandinaviese ø ===
De letter ø is ooit deur de boerenrockgroep [[Normaal]] oet-evonden in de woordn ''høken'' en ''nølen'',
== Grammatica ==
Regel 83:
==== Nominatief ====
De nominatief is et onderwarp in de zinne: veurbeeld "ik fietse
De oetgangen met leu bunt olderwets an et worden, de verschillen tussen hi-j/hee/hie, zi-j/zee/zie enzowieter bunt meer plaatsgebonden (umsgeveer van oost
{| {{prettytable}}
Regel 110:
==== Genitief (2e naamval) ====
Et woord genitief betekent alleen
Dus bi-jveurbeeld: de fietse is van mi-j, dan is de genitief et woord miene in "miene fietse"
Regel 246:
=== Zwakke warkwoorden ===
Zwakke warkwoorden bunt warkwoorden,
{| {{prettytable}} width="60%"
Regel 318:
=== Starke warkwoorden ===
Starke warkwoorden bunt warkwoorden,
Opvalln'd is dat den eersten en daarden persoon (ik en hee), in de verleedn tied neet meer vervoogd wodt met -en,
In de teggenswoordege tied wöd bi-j den daarden persoon (hee, zee, t), vake een umlaut ebroekt, as den klinker in t warkwoord
Um 't verbuugn te können, mo-j dus de klinker van de verleedn tied en volteujde tied wetten.
Regel 359:
Veurbeeld:
====
{| {{prettytable}} width="60%"
|- style="background: #efefef;"
! width="15%" |
! width="15%" |Verleden tied
! width="30%" |Volteujde tied
|-
|Ik
|Ik sleep
|Ik heb
|-
|I-j
|I-j slepen
|I-j hebt
|-
|Hi-j slöp
|Hi-j sleep
|Hi- hef
|-
|Wi-j
|Wi-j slepen
|Wi-j hebt
|-
|I-jleu
|I-jleu slepen
|I-jleu hebt
|-
|Zi-j
|Zi-j slepen
|Zi-j hebt
|-
|}
Regel 427:
Et woord mi-j wordt ok vake bi-j een niet weerkerend warkwoord ebruukt. Dit kan neet in t Nederlands vertaald wodden.
* ''Achterhooks'': I-j
* ''Nederlands'': Jij gaat daar niet heen
* ''Letterleke betekenis'': Ik wil niet hebben, dat je daar heen gaat
Regel 433:
=== Hulpwarkwoorden ===
Net zoas in de meeste andere Nedersaksiese dialekten (en et Nederlands) kan in et Achterhooks et hulpwarkwoord veur en achter et heufdwarkwoord eplaatst,
* Zeg
* Zeg maar dat we niet zullen komen.
Regel 449:
Et lidwoord ''den'' wöd ok vake ebruukt as der een zelfstandeg naamwoord op volgt, dat begunt met nen klinker, bi-jveurbeeld: ''Den Iessel''
De kaerl kump ok vake veur (veurbeeld: Normaal: de boer, dat is de kaerl), as der
Et verschilt ok per dialect: in et oosten wordt mannelek den konsekwenter gebroekt as in et westen/
Et
nen kaerl, ne vrouwe, een kind.
=== Verkleinwoorden en meervold ===
De klinkers in verkleinweurde en in et meervold verandert vake,
De meervoldsvormen hebt als meugeleke oetgangen: mannelek/onziedeg vake -e, vrouwelek vake -en/-n, wieters -s en -er (eier, kinder, kalver).
Regel 526:
|}
Et meervold van woorden dee-t endegt op -
{| {{prettytable}} width="60%"
Regel 534:
! width="30%" |Meervold
|-
|kammeraod
|kameraad
|kammeröä
|-
|draod
|draad
|dröä
| |||