Verskil tüsken versys van "Zoogdeers"

'''Zoogdeers''' (''Mammalia'') zeent ne [[klasse (biologie)|klasse]] van t [[woarmblodig]]e, [[leawndwaarpend]]e [[chordadeers]] dee't de jongn [[zoogn]]t met [[börstvoding]]. Ze zeent deel van de [[Amniota]] en stoat doarmet t kortst bie [[vogels|veugels]] en [[reptieln]].

 

Zoogdeers wordt oonderverdeeld in roem 5500 [[soort]]n, mear as 1250 [[geslacht (biologie)|geslachtn]], roem 150 [[familie (biologie)|families]] en zowat 30 [[orde (biologie)|ordes]]. Skoonwal zoogdeers zeent ontstoan oet op de groond leawnde deers, hebt ze zik in völle soortn en moatn ontwikkeld, zo as de vleegnde [[vlearmuze]], zwemnde [[walvisken]], vleaisetnde [[roofdeers]] en plaantnetnde deers, zo as bv [[peard]]e. t Gröste deer ooit ([[blauwen vinvis]]) en t grötste leawnde laanddeer ([[savanneolifant]]) zeent beade zoogdeers. Zoogdeers komt allene nit vuur in de meest hardvochtige leafgebeedn.

 

Zoogdeers zeent waarmblodige [[waarvelde deers]], met ne liefbedekking van [[hoar (zoogdeer)|hoar]]. Det wil nit zegn at elk zoogdeer hoar hef, mer ze hebt dr wal anleg vuur. Ze [[zoogn]]t öare jongn met [[modermeelk]], wat oet de [[meelkklier]]n keump. Doarnöast hebt ze nog [[zweetklier]]n, woermet ze wöarmte kwiet köant. Alle zoogdeers zeent [[leawndwaarpend]], behalve de [[chloacadeers]]. Bie zoogdeers besteet n oonderkaak oet één bot, en ze hebt dree [[heurbeen]]tjes.

 

Zoogdeers zeent duur mekaar enömn [[diploiede]], wat beteeknt at öare [[chromosoom]]n in paarkes vuurkomt. De ennigste oetzeunderings hierop zeent twei [[tetraploiede]] Zuud-Amerikaanse knaagdeers oet de familie van skienrotn, ''[[Tympanoctomys|Tympanoctomys barrerae]]'' en ''[[Pipanacoctomys|Pipanacoctomys aureus]]''. Bie zoogdeers wörd t [[geslacht]] zowat aait bepoald duur [[geslachtschromosoomn]]: vröwkes hebt twee [[X-chromosoom|Xchromosoomn]] en männekes hebt n X- en n [[Y-chromosoom]]. Oetzeunderings hierop zeent wier t [[vogelbekdeer]], de [[mierneagel]]<ref>Wrigley & Grave, 2004, Chromosoma 96(3):231-247</ref> en ''[[Tokudaia osimensis]]''. t Totale antal chromosoomn (2n) löp slim oet een: van 2n=6 bie de [[Indiese muntjak]] (''Muntiacus muntjak''), n Aziaties [[hert]], töt 2n=118 bie ''[[Dactylomys boliviensis]]'', n Zuud-Amerikaans knaagdeer oet de familie van [[stekkelrotn]].

 

Alle zoogdeers vermeardert zik duur inweandige [[bevruchting]], woerbie nen [[penis]] t [[zoad]] in ne [[vagina]] brech. De [[zoadcel]]n goat duur n [[baarmoderhaals]] en de [[uterus]] noar n [[eileaider]], woer't duur mekaar enömn de bevruchting ook gebuurt. Skoonwal de meenderontwikkelde soortn ([[kloakadeers]], bievuurbeeld t [[vogelbekdeer]] en n [[mierneagel]]) eier legnt, komt bie de meeste zoogdeers de jongn leawnd op de wearld. Bie [[buuldeers]] (''Metatheria'') zeent de jongn nog nit helemoal volgröaid en zitt (bie wat soortn) nog nen langn tied in n buul, woer't ze nog verdan köant gröain. Bie deers met nen moderkookn (placentalia) wörd n wieterontwikkeld joonk geboorn noa nen gröaitied in n baarmoder, woer t via n [[navvelstreng]] voeding en zoerstof krig.

 

Tusken soortn is dr n groot verskil in ontwikkeling bie de geboorte. Völle [[knaagdeers]], [[kniende (dier)|kaniens]] en [[roofdeers]] zo as [[bear]]n, wordt naaknd en bleend geboorn in n hol. De eerste paar wekke köant ze nit boetn de verzörging van de moo. [[Katn]] en aandere roofdeers wordt ook met de oogne dichte geboorn, mer hebt wal hoar. Ook disse deers hebt verzörgning van de moo neudig, vuural um jaagn te learn. Kuddedeers, as [[hoofdeers]] baart jongn dee't volledig ontwikkeld zeent en binn t uur köant loopn. De dreagtied löp oeteen: ''[[Sminthopsis macroura]]'' jongt noa elf deage, [[Afrikaanse olifant]]n dreagnt 22 moand, zowat twee joar. Ook t antal jongn per wörp verskilt. [[Meansaapn]], [[olifantn]] en [[walvisken]] hebt mer één joonk per keer; [[Virginiaanse opossum]]s köant wal achttene töt neegnteen jongn per wörp kriegn.

 

<references/>

 

{{Link FA|ca}}

{{Link FA|hr}}

[[ht:Mamifè]]

[[hu:Emlősök]]

[[ia:Mammal]]

[[id:Binatang menyusui]]