Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Droadnaegel (Oaverleg | bydragen)
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 1:
[[Bestaand:Nietzsche1882.jpg|thumb|Friedrich Nietzsche in 1882]]
'''Friedrich Wilhelm Nietzsche''' ([[Röcken]], [[15 oktober]] [[1844]] – [[Weimar (Thüringen)|Weimar]], [[25 augustus]] [[1900]]) was een beruumde en invloedrieke [[Duutslaand|Duutse]] [[filesooffilosoof]] en [[filologie|filoloog]].
 
== Leef'msloop ==
Nietzsche wedwerd geboor'ngeboren ten zuudwest van Leipzig. Hi-j was de zönne van Karl Ludwig Nietzsche, disse man was 'neen [[dominee]], en is störf'mestörven op [[30 juli]] [[1849]]. In [[1850]] verhuust de familie noarnaor [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zussezus van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die noanao zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-j de receptie van zien wark, was twiej joarjaor jongerjönger. Hi-j brach 't grootse deel van zien vroggere joar'njaoren deur tuss'ntussen vief vrouwluu: zien moe Franziska, Zien jongerejöngere zussezus Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twiej onnetroowde meuje.
 
Nietzsche hef een körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung over op [[filologie]] en raakte vertroowd met de klassieke literatuur en filosofie. Hi-j vervöl'ngvervölgen denne an de universiteit van Leipzig. In 1869 wedwerd hu in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.
 
De mieste deskundig'ndeskundigen gung'ngungen er töt veur kört van uut dat de geestlijke oftakeling die um de leste tien joarjaor van zien leef'mleven onproductief maakte, het gevölg was van
syfilis. Recente weetschappelijke inzich'ninzichten hebt hieran twiefel eze'jdezejd, annezien bi-j syfilitische dementie de dood deurgaons intredt tuss'ntussen de drieje en de vier joarjaor noadatnaodat de bacterie de harsensharssens hef an 'etasetast, terwolterwöl Nietzsche vanof de eerste symptoom'nsymptomen van zien waanzinwaonzin nog elf joarjaor te leef'mleven had. Ok hef niemaand ooit de diagnose 'esteld dat Nietzsche an syfilis leed.
 
Noa joar'njaoren zieke op berre te hebb'mhebben 'elee'ngelegen overleed Nietzsche op vief'mvieftigviefenvieftig-joarigejaorige leeftied.
 
== Nietzsches filosofie ==
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
Nietzsche wedwerd stark beïnvleud deur de filosoof [[Arthur Schopenhauer]], wiens [[metafysica]] van de Wil hi-j min of meer overnam, 't kan dan wên dat hi-j dur aand'reaandere ethische consequenties an verbönd: woarwaor Schopenhauer veur 'n ascetische 'apollinische' leef'msholdingleefsholding was, doardaor was Nietzsche juustumjuustem een veurvechter van een 'dionysische' bevestiging van de leef'mswillevenswil. Dit striedlustige concept wedwerd belichaamdbelichaomd deur de ''[[übermensch]]''. Völ'ngsVölgens de ''Leidraad Nederlaandse Spelling'' wödtwördt zelfstaandige naamwoord'nnaamwoorden uut 't Duuts in 't Nederlaands met 'n klenne letter eschreev'meschreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. Het in de toekomsttoekömst leef'mdelevende resultoatresultaot van de voortduur'ndeveurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige meens verholdt zo as de huudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedachegedachte vunne zien bekendste uutdrukking in 't boekbook ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreev'meschreven profeet klink'ndeklinkende fictie, waorin met name het royaal ebruuk van uutreup-teek'nstekens opvalt.
 
Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van 'mzelfumzelf - neumdenuumde hi-j zich de ''filosoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, bereumdberuumd is ewönewörden is de constatering dat God dood is (''Die fröhliche Wissenschaft'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaakemaakt. De leef'msontkenn'ndelevensontkennende slaov'nmentaliteitslaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völ'ngsvölgens Nietzsche offedoan. Nietzsche was van miening dat de slaov'nmoraalslaovenmoraal was önstaon as verzet tee'ngtegen de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaov'nmoraalslaovenmoraal as 'neen moraal de 'neen externe oorzoakoorzaok hef. Hier tee'ngtegen-over stelt hu de heersersmoraal, de moraal die zönder invleud'ninvleuden van buut'nofbuutenof önstönd. De slaov'nmoraalslaovenmoraal is immers tee'ngtegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegeen'ndiegenen die zich as stark, mooi en veurnaamveurnaom erkent. De sloav'nmoraalsloavenmoraal stiet in de oo'ngogen van Nietzsche symbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.
 
Nietzsches deenk'ndeenken is 'neen voortduur'ndevoortdurende herwaardingherwaordering van 't veurofgoandeveurofgaonde met de kennelijke beduuling uuteindelijkuutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te loat'nloaten.
 
't Is belangriek te weet'nwetten dat Nietzsche de neiging had zichzelf in te deenk'ndeenken en geregelderegeld zien staandpunt'nstaandpunten te herzien. DoardeurDaordeur lek er vul tee'ngstrijdigheed'ntegenstriedigheden in zien wark te wên. Uut dien hoofde kan Nietzsches öntwikkeling ruw weg wönwörden innedeeld in driej fases:
 
* '''Eerste periode:''' (töt ''Onei'ngtiedseOneggentiedse Beschowing'nBeschowingen'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de oldeoolde Griek'nGrieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''Twiejde periode:''' (''Meens'lijkMeenselijk, al te meens'lijkmeenselijk'' - ''De Vreulijke WeetskapWeetschap'') keert zich tee'ngtegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religie bunt 'neen verroadverraod an 't warkelijke leef'mleven, een niet-anvoardenanvaorden dat 't leef'mleven leed inholdt.
* '''Derde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkelt Nietzsche 'neen ei'ngeggen waardenleerweerdenleer en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wödwörd fel. Begripp'mBegrippen as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeer'' giet 'neen belangrieke röl speul'nspeulen.
* Doarnoast kan de periode 1878-1886 (''Meens'lijk, al te meens'lijk'' - ''Veurbi-j goed en kwoaj'') as 'n aforistische periode ezien wön.