Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Nietzsche is eboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zönnezeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is estörven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j woon met familie in [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zus van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke röl hef espeult bi-'j 't uutbreng van zien wark, was twietwi'j jaor jonger as um. Hi-'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vrouwluuvroluu: wulkewukke bunt: zien moe Franziska, Zien jongere zus Elisabeth, zien opoe van moe's kaante, en twietwi'j on etrouwde taantes.

Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maarmaor over op [[filologie]] en raakte daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Deze schoele vervölgen hi'j an de universiteit van Leipzig, waor as e eboren is. In 1869 werd e in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.

De meestemieste deskundigen gungen durd'r töt veur kört durd'r van uut dat de geestlukke oftakeling (wulkewukke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maaktemaaken), 't gevölg ewestwest was van syfilis. Deze tiedse weetskappelukkeweetschappelukke inzichen hebt hier an twiefel ezejdezeijd, umdat bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevölg hef dat men binnen de drieje en de vier jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor völ eholden. Ok hef niemaand ooit kunnen an wiezen dat hi'j daodwarkeluk an syfilis hef eledenelejen.

Nietzsche werd stark met zien filosofie espuult met [[Arthur Schopenhauer]], waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien overnam, 't kan dan wên dat e dur aandere ethische conseqeunties an hef ebönd: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' leefsholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juustum 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaomd deur de ''[[Übermensch]]''. Völgens de ''Leidraad Nederlandse Spelling'' wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't duuts in 't Nederlaans mit 'n klenne letter eskreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekömst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de hudigehuudige meens verholdt zo as de hudigehuudige meens zich verholdt töt 'n aap. Disse gedachte vind zien bekendste uutdrukking in 't book ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een töt dusvarre in de filosofie onbekende vörm hef ebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met namenaame het royaal ebruuk van uutreupuutruup-tekens opvalt.

Ömdat Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideen - inclusief die van umzelf - nuumde hi-'j zich de ''filosooffilesoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewöddenewön is de constatering dat God dood is (''Die fröhliche Wissenschaft'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönder: de meense hef God dood emaaktmaakt. De levensontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijke tradisie hef völgens Nietzsche offedoanof edoan. Nietzsche was van miening dat de slaovenmoraal was önstaon as verzet tegen de heersende orde. Drumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzaok hef. Hier tegen-aover stelt e de heersersmoraal, de moraal die zönder invleuden van buutenof önstönd. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegenen die zich as stark, mooi en veurnaom erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche symbool veur alles wat zwäk is. maar veural sluw.

Nietzsches deenken is een voortdurendeveurtdurende herwaordering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te loaten.

* '''Eerste periode:''' (töt ''OneggentiedseOneigentiedse Beschowingen'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de oolde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;