Verskil tüsken versys van "Arianisme"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
Geen bewerkingssamenvatting |
||
Regel 1:
[[Bestaand:Baptistery.Arians06.jpg|thumb|De koepel van 't [[Baptisterium van de arianen]] in Ravenna, met 'n scène van de deup van Jezus.]][[Bestaand:Constantine burning Arian books.jpg|thumb|Constantijn de Grote en 't Concilie van Nicea verbraan ariaanse boekn, ofbeelding uut ca. 825.]]
't '''Arianisme''' waar, naost 't [[Katholicisme]], 'n invloedrieke stroming in 't vrogge [[christendom]]. De name is of-eleid van [[Arius]] (256?-336), de veurman van de deenkrichting. De stroming accepteert 't dogma van de [[drie-ienheid]] nie. Zowel [[Jezus]] as de [[Heilige Geest]] bint vol'ngs Arianen scheppingen van [[God]]. Jezus is ondergeschikt an God en de Heilige Geeste an God en Jezus. In de vierde eeuwe veroorzaakt de mening grote onrust onder de geleuvigen. Ze kriegt de steun van vulle [[bisschoppen]] en breidt zich snel uut binnen 't riek. De belangriekse tee'ngstaander is Athanasius (295?-373). ▼
▲De name is of-eleid van [[Arius]] (256?-336), de veurman van de deenkrichting. De stroming accepteert 't dogma van de [[drie-ienheid]] nie. Zowel [[Jezus]] as de [[Heilige Geest]] bint vol'ngs Arianen scheppingen van [[God]]. Jezus is ondergeschikt an God en de Heilige Geeste an God en Jezus.
===De leer===
Onder invloed van de Griekse [[filesefie|filesofie]] en de [[gnostiek]] verwörp Arius de centraole gedachte det Jezus, de Zeune van God, ok God zulf is. Arius beweren det Jezus 't eerst eschaopen schepsel waar. Zowel Jezus as de Heilige Geest wöd ezeen as schepping van God de Va, die onder-eschikt bint. Jezus is hierbi'j allene onder-eschikt an God, terwöl de Heilige Geest onder-eschikt is an zowel Jezus as God. De leer det Christus de zeune van God is en ok God zulf, is fundementeel veur de Katholieke en Protestaanse christelijke geleuf.
===De verwarping en 't vervolg===
Tiedens Concilie van Nicea in 325 wödt 't Arianisme offsjeel as ketteri'je bestempeld. In de [[geleufsbeliedenis van Nicea]] wödt benaodrukt dat God en zien zeune ‘van dezulfde substantie’ bint. Nao ‘Nicea’ blef de stroming zich uutbreijen. Tiedens het Concilie van Constantinopel in 381 volgt 'n ni'je veroordeling. Keizer Theodosius I triedt streng op tee'ng de ‘ketters’ en rond 400 is 't Arianisme zo goed as verdwien.▼
▲Nao ‘Nicea’ blef de stroming zich uutbreijen. Tiedens het Concilie van Constantinopel in 381 volgt 'n ni'je veroordeling. Keizer Theodosius I triedt streng op tee'ng de ‘ketters’ en rond 400 is 't Arianisme zo goed as verdwien.
In oons tied wödt nar'ngs melding emaakt van een herleving van disse ‘ketterse’ stroming. Toch bint d'r signaolen det stieds meer (ex-) christenen de goddelijke oorspröng van Jezus betwiefelt. Dat betiekent nie dat zi'j van 'm ofschied nemt as hun geestelijk leider en inspirator. Hi'j blef hun grote veurbeeld: ok as meense met meenselijke folten, ok as vermiend huwelijkspartner van Maria Magdalena, ok as va van hun vermiende kind en zulfs as brön van vulle intermeenselijke haat, nijd en moordparti'jen.
== De Germaonse keuninkrieken ==
Tiedens de bluj van 't arianisme in 't Romiense Riek in de 4e eeuwe waar de ariaanse Visigotische Wulfila zien zendingswark onder de Goten begun. Hi'j zör'ng veur 'n [[Biebelvertaling]] in 't Gotisch. De Gotische leider Fritigern wed bekeerd durende de regering van de ariaanse keizer Flavius Iulius Valens. Gevolg hiervan waar det de mieste Germaonse stammen, die tiedens de grote volksverhuuzing 't Romiense Riek binnenveulen, ariaans waren. Dit gold veur de Visigoten, de Ostrogoten, de Vandalen, de Bourgondiërs en de Lombarden. Allene de [[Franken (volk)|Fraanken]] blee'm heidens tötdet 't westelijk Romiense Riek — woor zi'j ''foederati'' van waren — verdwien waar. Doornao brach Clovis, keuning der Fraanken, zien volk töt 't katholieke geleuf, woordeur hi'j better ansluuting kreeg bi'j zien onderdanen van Romiens ofköms. In ariaanse keuninkrieken bleef de kloof tussen de Germaonse aodel en de grote meerderheid van Romaanse en katholieke bevolking groot. D'r wed bi'jveurbeeld in 't Germaons epreekt in de ariaanse karke. Veur de Germaonse heersers waar 't arianisme ok 'n middel um as klènne minderheid nie op-eslorpt te wödden deur de autochtone meerderheid. In 't Vandalenriek in Noord-Afrika leidde de tegenstelling töt geweld en vervölging van de katholieken (althans vol'ngs Gregorius van Tours, 'n katholieke bron). De ariaanse rieken gung' doornao 'n veur 'n teloor. De Vandalen en Ostrogoten wedden deur Justinianus vernietigd en de Bourgondiërs deur de Fraanken. De Sueben gung' uut è'ng bewieging over töt 't katholicisme, um meer steun tee'ng hun machtige ariaanse Visigotische buren te verwarven. Det verhinderde nie det ze deur hen vernietigd wedden. Allene de Visigoten in Spanje blee'm vasthollen an 't arianisme tötdat keuning Reccared zich in 589 bekeerde töt 't katholicisme. Hi'j wol doormet veural zien keuninkriek better ansluuting bi'j de buurlaanden gèe'm en de binnenlaandse tegenstellingen uut de weg ruum. Toen hiermet de leste machtige bescharmer van 't arianisme waar weg-evallen en over-eblèe'm arianen al snel wedden vervolgd, verdwien 't arianisme binnen körte tied. Ma ok de Gotische taal, die in de ariaanse eredienst wed bruukt, verdwien toen snel.
{{Dialekt|sdz}}
| |||