Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Droadnaegel (Oaverleg | bydragen)
K verwiezing naor artikel Veurbi'j goed en kwaod
Nickg19 (Oaverleg | bydragen)
Geen bewerkingssamenvatting
Regel 3:
 
== Levensloop ==
Nietzsche is eborengeboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is estörvenesturven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j woonwonen met familie in [[Naumburg (Saale)|Naumburg]]. De zuszusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke rölrol hef espeult bi'j 't uutbrenguutbrengen van zien wark, was twi'j jaor jöngerjonger as um'm. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wukkewulke bint: zien moe Franziska, Zien jöngerejongere zuszusse Elisabeth, zien opoeoma van moe's kaante, en twi'j on etrouwdeongetrouwde taantes.
 
Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maormaar over op [[filologie]] en raakteraakten daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. DisseDizze schoele vervölgenvervolgen hi'je an de universiteit van Leipzig, waor as e eborengeboren is. In 1869 werdwed e in [[Bazel-Stad|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel.
 
De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut det de geestelikkegeestelijke oftakeling (wukkewulke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maken), 't gevölggevolg westewest was van syfilis. DisseDizze tiedse weetschappelikkewetenschappelijke inzicheninzichten hebt hier an twiefel ezeijdezeid, umdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevölggevolg hef det men binnen de drieje en de vierviere jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor völvol eholden. Ok hef niemaandniemand ooit kunnen an wiezen det hi'je daodwarkelikdaodwarkelijk an syfilis hef elejeneleden.
 
Noa jaoren zieke op berre te hebben 'elegen overleedoverleud Nietzsche op 55-jaorige leeftied.
 
== Nietzsches filosofie ==
[[Bestaand:Nietzsche1861.jpg|right|220px|thumb|Friedrich Nietzsche in 1861]]
Nietzsche wed stark met zien filosofie beïnvloed deur-espuult metde Duutse filesoof [[Arthur Schopenhauer]], waor hi'j zien metafysica van de Wil over 't algemien aovernamovernam, 't kan dan weenwezen det e d'r aandere ethische conseqeuntiesconsequentie an hef eböndebunden: waor Schopenhauer veur 't ascetische 'apollinische' levensholding veurstaander was, daor waar Nietzsche juustumjuuste 'n veurstaander van 'n 'dionysche' bevestiging van de levenswil. Dit striedlustige begrip wed belichaamd deur de ''[[Übermensch]]''. VölgensVolgens de ''Leidraad Nederlandse Spelling'' wöd zelfstaandige naamwoorden uut 't duutsDuuts in 't Nederlaans mitmet 'n klennekleene letter eskreveneschreven: übermensch, schnaps, umlaut, edelweiss, apfelstrudel, aha-erlebnis. -- Het in de toekömsttoekomst levende resultaot van de veurtdurende bevestiging van de wil töt macht, die zich töt de huudige mèènsemeense verholdt zo as de huudige mèènsemeense zich verholdt töt 'nde aap. DisseDizze gedachte vind zien bekendste uutdrukkinguutdrokking in 't boek ''[[Also Sprach Zarathustra]]'', waorveur hi-j een'n töt dusverre in de filosofie onbekende vörmvörme hef ebruuktgebruukt: op declamerende toon eschreven profeet klinkende fictie, waorin met naamename het royaal ebruukgebruuk van uutruupuutroep-tekens opvalt.
 
Umdet Nietzsche rigoureus de anval inzette op de heersende ideenideeën - inclusief die van umzelf'mzölf - nuumdenuumden hi'j zich de ''filesoof met de haomer''. Wat dan ok, in dit verbaand, beruumd is ewönewöden is de constatering det God dood is (''[[De vrolike wetenschap|Die fröhliche Wissenschaft]]'', §§ 108, 125 en 343). Meer in 't biezönderbiezonder: de mèènsemeense hef God dood maaktemaakt. De levensontkennendelevens ontkennende slaovenmentaliteit van de jeuds-kristelijkechristelijke tradisietraditie hef völgensvolgens Nietzsche of edoan-edoane. Nietzsche was van miening det de slaovenmoraal was önstaononstaon as verzet tegen de heersende orde. DrummeDaorumme poneerde Nietzsche 't slaovenmoraal as een moraal de een externe oorzaokoorzake hef. Hier tegen-aoverover stelt e de heersersmoraal, de moraal die zönderzonder invleudeninvluuden van buutenof önstöndonstund. De slaovenmoraal is immers tegen de heersersmoraal ekeerd. De heersersmoraal is de moraal veur diegenendiegienen die zich as stark, mooi en veurnaomveurnaam erkent. De sloavenmoraal stiet in de ogen van Nietzsche symboolsimbool veur alles wat zwak is. maar veural sluw.
 
Nietzsches deenken is een'n veurtdurende herwaorderingherweerdering van 't veurofgaonde met de kennelijke beduuling uutendelijk elke metafysica en moraal achter zich te loatenlaoten.
 
't Is belangriek te wetten det Nietzsche de neiging had zichzelfzichzölf in te deenken en eregeld zien staandpunten te herzienherziene. Daordeur lek erd'r vulveul tegenstriedigheden in zien wark te wênwezen. Uut dien heufde kan Nietzsches ontwikkeling ruw weg wödden in-edeeld in driejdrie fases:
 
* '''Eerste periode:''' (töt ''Oneigentijdse Beschouwingen'') idolatie veur Arthur Schopenhauer en Richard Wagner, asmede veur de kunst en cultuur van de ooldeolde Grieken. Nietzsche tredt op as fileerder van de westerse cultuur;
* '''TwiejdeTwi'jde periode:''' (''[[Menselijk, al te menselijk]]'' - ''De vrolijke wetenschap'') keert zich tegen al zien veurige idealen, bekek alles nu vanof 'n positivistisch staandpunt: metafysica, kunst en religierilligie bint een'n verraod an 't warkelijke leven, een niet-anvaorden det 't leven leed inholdt.
* '''DerdeDärde periode:''' (vanof ''Aldus Sprak Zarathustra'') hierin öntwikkeltontwikkelt Nietzsche een eggenegen weerdenleere en maak zich lös van 't positivisme. Zien toon wördwöd fel. Begrippen as de ''dood van god'', de ''wil töt macht'' en 't ideeje van ''de eeuwige trugkeereterrugekeer'' giet een belangrieke rölrol speulen.
* DoarnoastDoarnoas kan de periode 1878-1886 (''Menselijk, al te menselijk'' - ''[[Veurbi'j goed en kwaod]]'') as 'n aforistische periode ezieneziene wönwöden.
 
==ZeeZie ok==
*[[Perspektivisme]]