Versy up 18:55, 28 sep 2012 bewark Droadnaegel (Oaverleg \| bydragen) 10.087 bewerkingen K verwiezing Also sprach Zarathustra verbetterd ← vöärige wysiging		Versy up 19:00, 1 okt 2012 bewark weaderümmedraien Nickg19 (Oaverleg \| bydragen) 2.186 bewerkingen →‎Levensloop volgende wysiging →
Regel 3: == Levensloop == Friedrich Wilhelm Nietzsche [Röcken 1844 – 1900] Nietzsche is geboren ten zuudwest van Leipzig. As einigse zeune van de dominee Karl Ludwig Nietzsche (is esturven op [[30 juli]] [[1849]]). In [[1850]] gaot zi'j wonen met familie in [[Naumburg (Saale)\|Naumburg]]. De zusse van Nietzsche [[Elisabeth Förster-Nietzsche\|Elisabeth]], die nao zien dood een belangrieke rol hef espeult bi'j 't uutbrengen van zien wark, was twi'j jaor jonger as 'm. Hi'j brach 't grootse deel van zien vroggere jaoren deur tussen vief vroluu: wulke bint: zien moe Franziska, Zien jongere zusse Elisabeth, zien oma van moe's kaante, en twi'j ongetrouwde taantes. Zien va - predikant - overleed doe Friedrich vief jaor was. Hi'j werd streng protestaans op-evoed deur zien moe. Hi'j werd naor 'n internaat estuurd waor hi'j veurbereid zolln wördn op zien theologische studie. Op dit internaat greuidn zien interesse veur de Griekse oldheid, veural veur de filesoofn Plato en Aristoteles. Hi'j göngn klassiekn taaln studeern, eerst an de universiteit van Bonn, daornao in Leipzich. In Leipzich kwaamn e in anraking met 't wark van Schopenhauer die iéne van zien grootstn veurbeeldn werd. Nietzsche was ok 'n bewonderaar van 'n componist Richard Wagner. Later in zien leevn brek e met Wagner umdat disse veur de christlijkn ideaaln zol hebbn ekeuzn. Nietzsche hef 'n körte tied [[theologie]] studeert an de universiteit van Bonn, maar gung toch maar over op [[filologie]] en raakten daor wies met de klassieke literatuur en filosofie. Dizze schoele vervolgen e an de universiteit van Leipzig, waor as e geboren is. In 1869 wed e in [[Bazel-Stad\|Bazel]] [[hoogleraar]] an de universiteit van Bazel. Nietzsche werd 24 jaor jong professor in de klassiekn filologie an de universiteit van Bazel. In 1879 was e dichtebi'j de dood ten gevolge van 'n lichaamlijkn instorting; hi'j werd dwungn ontslag te nemm. In de loop van zien leevn verienzaamm Nietzsche stieds meer, umdat bi'jnao niemand hum meer konn volgn. De zieke Nietzsche brach in 1888 veul geschriftn uut, mar in 1889 störttn e in en kreeg 'n anval van waanzin. Hi'j hersteldn hier nie meer van en störf in 1900. De mieste deskundigen gungen d'r töt veur kört d'r van uut det de geestelijke oftakeling (wulke 'm de leste tien jaor van zien leven onproductief maken), 't gevolg ewest was van syfilis. Dizze tiedse wetenschappelijke inzichten hebt hier an twiefel ezeid, umdet bi'j syfilitische dementie deurgaons töt gevolg hef det men binnen de drieje en de viere jaor de piep uut giet. Maar Nietzsche hef nog t elf jaor vol eholden. Ok hef niemand ooit kunnen an wiezen det e daodwarkelijk an syfilis hef eleden. Wark & ideeën ~~Noa jaoren zieke op berre te hebben elegen overleud Nietzsche op 55-jaorige leeftied.~~ Reeds tiedns zien studie brach Nietzsche geschriftn uut waordeur e anzien kreeg en die hum ok de anstelling töt professor te Bazel bezörgdn. In 1872 verschient 'Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik' (De geboorte van de tragedie uut de geest van de muziek). Hi'j onderscheidt hierin 'n dubbele wörtel in de Griekse kunst- en cultuurverschiensels, nl. Dionysische drift en Apollinische bezinning. De Dionysische drift is 'n vörmloosn oerwil, zo as die in muziek töt uuting kump. De Apollinische bezinning is de macht van maot en harmonie. De machtspositie van Duutslaand na 1870 verontrustte Nietzsche. Hi'j vreesdn dat dit töt 'n vervlakking en vervrömming van de echte cultuurweerdn zolln könn liedn. Disse gedachtn bint op-eschreevn in 'Unzeitgemässe betrachtungen' (1873-1876) (teegndraodse beschowings). Hierin prees e ok zien leermiesters Schopenhauer en Wagner. Hi'j werd kritisch ten anzien van kunst en metafysica en göngn zich verdiepn in de weetnschop. Dit kwaamn töt uuting in 'Menschliches allzumenschliches' (1878) (Meenslijk al te meenslijk), wölk boek ewijd was an Voltaire. In 'Zarathustra' nuumm Nietzsche de drie trappn die de meense bi'j zien ontwikkeling deurlöp: * ofhaanklijkheid van autoriteitn * 't zich hiervan lösrukkn * 't komm töt eign weerden Dit derde stadium beriekt Nietzsche met zien wark 'Also sprach Zarathustra'(1883) (aldus sprak Zarathustra), wat 'n dichterlijkn uutbeelding van zien filosofische gedachtn was. In 'Zarathustra' beteugdn Nietzsche ok dat d'r 'n boovn de christlijke 'slaovnmoraal' bestaonde meense mussn komm, de 'Übermensch'. De Übermensch is de meense die wet dat God dood is, die wet dat al 't ideële boovneerdse een harsenschim is, die zichzölf gef an eerde en leevn, die wet dat e 'n deel is van disse weerld en niets daorbuutn. Nietzsche was plaan um zien hele filosofie in 'n groot wark neer te schrievn, met as titel 'Der Wille zur Macht, Versuch einer Umwertung aller Werte'. Mar Nietzsche hef dit wark nie voltooid. 'Jenseits von gut und böse'(1886) (Veurbi'j goed en kwaod) was beduuld as inlieding op dit grote wark. Zien wark an 'Der Wille zur Macht' werd onderbreukn deur de uutgave van 'Genealogie der Moral' (1887) (Genealogie van de moraal). In 1888 brach Nietzsche völle warkn uut, waoronder 'Antichrist' en 'Ecce homo'. Dit leste boek was zien autobiografie. Ok schreef e enkle stukkn, waoronder 'Der fall Wagner' ('t Geval Wagner) waorin e ofrekkende met Wagner. In 1889 kreeg e 'n anval van waanzin; hi'j leefdn nog 11 jaor in 'n toestaand van verminderd besef; hi'j störf in 1900. Zien notities werdn in 1906 uut-egeevn onder de titel 'Der Wille zur Macht'. == Nietzsches filosofie ==

Verskil tüsken versys van "Friedrich Nietzsche"