Verskil tüsken versys van "Karl Marx"

'''Karl Marx''' was nen'n DuutsenDuutse denkerdeanker, filosooffilesoof, journalist, en eneiene van de grondleggers van 't gedachtengood van 't sosialisme en marxisme.

HeeHi'j werdenwörn geboren in [[Trier]] ([[Duutslaand]]) op [[5 meej]] [[1818]] as zeune van 'n rechtsgeleerden, zienezien moe was 'n [[Nederlaand|Nederlaanse]]. Op zeuventienjaorige leeftied gönggöngn Karl an de [[Universiteit van Bonn]] rechten studeren, marmaa deur gebrek an blangstelligbelangstellig stopten ehe mitmet zien opleiding nao ieneien jaor, en gönggöngn in [[BerlienBerlijn]] filesofie studeren. Daornaos verdîeptenverdiêpten Karl Marx zich in [[geschiedenisse]] en [[ekenomie]]. An de [[universiteit van Jena]] promeveerden ehe töt doktor in de filosofiefilesofie. PeugingsPogings um an 'n universiteit benuumd te wördenwörn mislukten, umdat de Duutse reactionaire universiteiten hum te liberaolliberaal vöndenvunnen.

In 1842 werdwörn Marx redakteur van de [[Rheinische Zeitung]] en heuld zich stieds meer beziggaanks met ekenomischeekenomiese vraongvraongn, marmaa weengsweengns zinzien radikaoleradikale opvattings werdenwörn dit blad in 1443 verbeuden. In 1844 verstigdenvestigden Marx zich in [[PariesParijs]], waor ehe redakteur werdenwörn van 'n Deutsch Französische Jahrbücher, waorin felle kretiek werdenwörn eleverdeleaverd op de bestaonde maoschapplukenmaaschaplike orde. Deur 'n artikel in dit blad leerden hi'jhe de zakenmaan [[Friedrich Engels]] uut [[Manchester]] kennen, waormitwaormet ehe zeer bevriend werdenwörn. In 1845 werdwörn Marx edwöngenedwungn PariesParijs te verlaoten en vestigden Marx zich in [[Brussel]] saomensaam mitmt Friedrich Engels en zeezi'j sleuten zich an bi'j de [[Sosialisme|sosjiaalisctischesosjiaalisctiese bewiegingbeweging]]. SaomenSaam schreveschreven zi'j 't [[Kommunisties Manifest|Communistisch Manifest]]. In 1848 vertrökkenvertrukken Marx en Engels naor Duutslaand um aktief deel te nemmen an de revolutie.

Dit mislukten en Marx werdwörn opni'j verbannen. Hi'j vestigden zich nownoe in [[Londen]], waor ehe de res van zienezien leven verbleufverbleven. In [[1867]] verscheenverschennen de eersteneerste drokdruk van [[Das Kapital]], 't beruumsten boek detdat de groondslaggrondslag vörmden veur 't [[Marxisme]]. VolnsVolngns de theorie van Marx vereurzaaktverorzaakt de invoering van machines 'n verleeging van de kösten van 't levensonderhooldlevensonderhoald en dus van de leunenlonen. Zo as [[Quesnay]] annamen detdat de groondgrond de ienige factor is die meerweerde oplevertopleavert, zo nemp Marx an dat dit uutsluutenduutslutend met arbeid 't geval is. VolnsVolngns Karl Marx zult de "krachten" in de bestaonde [[Kapitalisme|kapitalistische]] maoschappimaaschappi'je disse umvörmen töt de kollektivistischekollektivistiese maoschappimaaschappi'je. Marx onderscheidtonderschedt (veurspelt) daorin de volndevolngnde vief krachten of stadia:

#. De konsentratie wet, waorbi'j groten ondernemmings veurtdurend de kleinekleane opslök, en hierdeur stieds grotere ondernemmings onstaot.

#. De accumulatie wet, veronderstelt detdat kapitalisten, die de meerweerde ontvangt, deur konkurrentie probeert de umvang van de ondernemmings stieds te vergroten.

#. De [[Verelendung]], de veurtduurnde verslechtring van de positie van de proletarische klasse, die ofhaanklik bint van de kapitalistn. De armoe zol stieds groter wördnwörn.

#. De krisistheorie, die wördtwödt of-leid uut de wet van de stieds marmaa daolndedaalnde winstvoete. 't Giet de bedrievn stieds slechter, waordeur arbeiders wördtwödt ontslaangontslaangn. Hierdeur ontstiet weerwear sosjaaln ellende.

#. De inienstörting ("[[Zusammenbruch]]") van de kapitalistisnkapitalistiesn maoschappimaaschappi'je. De krises, aldus Marx, zult mekare stieds sneller opvolngopvolngn en de positie van de arbeidnde klasse zol veurtduurnd slechter wördenwörn. De spanning tussn de klassn wördtwödt onhooldbaaronhoaldbaar.

Karl Marx overleudoverleden in [[1883]] in Londen.