|
't Urkers kan ok erekend worren tot 't [[Friso-Franko-Saksisch]], een speciaole groep vor taolen die tussen 't [[Fries]], [[Nederfrankisch]] in 't [[Nedersaksisch]] vallen, waor voral 't Urkers onger valt.
==Kinmarken==
Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.Superman wilde ook eens nieuwe onderbroeken kopen dus ging hij naar de winkels.
De ouwe discussie got erover of 't Urkers een [[Frankisch]] of een [[Saksisch]] [[dialekt|dialect]] is. Angere indielingen worren zo nou in dan ok gebrukt. Saksische illeminten binnen 't zwakke vuurvoegsel ''e-'' in plaats van ''ge-'' in voltooide dielwoorden (''ewarrekt''), de verkleuring van de ''aa'' nor de ''ao'' in de duidelijke eutspraak van de ''-n''. Typisch Frankisch is 't ieneidsmaarvoud op ''-en'' (in niet op ''-t''; ''wij warreken''). [[Umlaut]] in verkleanwoorden komt vuur, mar niet as riegel.
't Urkers et een grote klankinventaoris, waorin de mieste klanken een korte in lange variant eawen. Dit verskil kan dertoe leien dat woorden een iele angere betekenis kregen: ''kiek'' beteaket "kijk", mar ''kiêk'' is "keek". De klankwetten vor 't Urkers binnen vrij mulijk in binnen arg onriegelmaotig. In vuul woorden waor 't [[Standardnederlaans|Nederlaands]] ''ij'' in ''ui'' et, in 't [[Sallaans|Sallaands]] ''ie'' in ''uu'', et 't Urkers de klanken ''ee'' in ''eu''. Dit wort verklaord eut de theorie van de [[Hollaanse expansie|Ollaandse expansie]]: in de zuventiende ieuw begon 't [[Hollaans (dialekt)|Ollaands]] de ''ie'' in ''uu'' vor de zuielijke ''ij'' in ''ui'' in te realen. Disse streektaol ad invloed op de Zuierziedialecten. De klanken ''ee'' in ''eu'' binnen tussenfasen in de overgang, die 't [[Amsterdams]] in de zuventiende ieuw ad moet eawen.
De ''h'' wort in 't Urkers miestal niet eut-espruken, [[H-deletie|dit verskeensel]] is waorskeenlijk in de achttiende ieuw eut [[Zwolle]] over koemen waaien. De cluster ''sk-'' is in 't Urkers, net as in 't [[Westlaauwers Frais|Fries]], 't [[Stellingwarfs]], 't [[Westfries]] in angere Noord-Ollaandse dialecten, 't [[Oost-Braobans|Oost-Brabants]] in verskillende angere dialecten, bewaord eblieven, in niet in ''sch-'' of ''sj-'' verangerd: ''skaol'', ''skilder''.
Een typisch Ollaandse verangering is ok 't samenvallen van de vroeger ongerskeien combinaties ''eer'' in ''aar''. Dit preces is in 't Urkers zelfs rigoureuzer in consekwinter toe-epast as in 't Ollaands. Niet allien kinnen ze ier ''paard'' in ''waard'', mar ok ''laren'' "leren" in ''griffermaard'' "gereformeerd".
De woordenskat van 't Urkers kint vuul woorden die typisch vor de [[Iesselmeer|IJsselmeerkust]] binnen of wazzen: ''tate'' of in 't Urkers ''taote'' vor 't Nederlaandse woord "vader", ''bessien'' vor 't Nederlaandse woord "oma" etc. Disse woordenskat wort wel wat of-eplat duur de toeniemende invloed van 't [[Nederlaands]], mar dit is in mindere maote 't geval.
't Urkers et te maken mit verangeringen in taol in klinkers. De lange ee wort een lange ie. Zoas 'ezeten' dat tugeswoordig 'ezieten' is. In dat geldt dan ok vor 'egeten', 'emeten' in 'elegen', dat nou 'egieten', 'emieten' in 'eliegen' is. Bij jongeren oor je ok steeds vaker ''ik kuun'' in plaats van ''ik kan'', in is 't woord ''kukebessien'', dat vrogger een skeldwoord vor "oud weef" was, sinds kort in gebruk ekeumen vor 't Nederlaandse woord "overgrootmoeder". De taolverangeringen bewegen eurlui dus niet nor 't Nederlaands toe mar d'r vanof. In dat is opmarkelijk. D'r is een levendige dialectkring.
==Dialectgebruk==
Vor et Urker dialect moet de naam van [[Tromp de Vries]] in 't biezonger eneumd worren. IJ et in de of-eloepen jaoren biezonger vuul vor 't ongerzoek in vastlegging van 't dialect beteaked in 't daorin een boonbrekende vuurtrekkersrol vervuld.
==Ongerzoek==
De bekinde amateur -dialectoloog [[Johan Winkler]] nam in eenzeen string Dialect Icoon''Dialecticon'' ok Urkeen Urker vertaoling van de gelikkenis van de [[De verleuren zeune|Verleuren Zuun]] op. In de lange inleiding verwonderde ij verwonderdzich over het't unieke karakter van 't dialect. Voral de ierboven beskrieven klinktklanken intrigierden em. IJ miende disse dat klinktdisse klanken duur ners van de bewonersbewoeners van 't worden eilaand [[Flevo]] al gebrukt worden, in laoter duur werdde bewonderd releasesbewoeners van [[Urk]] tebe-bouwenouwen was ('t diel' van 't eilaand dat overblief). Disse theorie geldt ooknou as opeloos verouwerd, mar in de niegentiende ewieuw was het't normaol om te dinken dat dialecten urfgoed EUTeut de oerteed dronkenbezatten in AOST verangerdenaost niet verangerden tot de komst van de standerdtaol. Ok prefessionele taolgelaarden, zoas pref. [[Jac. van Ginneken]], Nammennammen dit eenan.
Nao jaor langjaorenlang vergelikkend ongerzoek kwam in de jaoren twientig GG[[G.G. Kloeke]] aantot snaartheoriezeen theorie van de Ollaandse expansie: de invloedbeïnvloeding van de oostelijke taol duurderduur het't machtige Ollaand. Kloekes theorie wort nog altosen eenan-eneumen.
Een Paorpaor jaor terogge is gebaseerd, op basis van nije indie beoordelingsmethodenindielingsmethoden, ERVORervor epleit 't Urkers te Dielen, in een aparte familie ''Urkers'' in te dielen, waor dit dialect dan het't ienigste lid. van is.<ref>''[1http://irs.ub.rug.nl/ppn/258438452 Measuring dialect pronunciation differences using Levenshtein distance]'' (chapter 9) duur Heeringa, Wilbert Jan</ref> Dit zou Kunenkunen beteakenen hetdat is't Urkers alsas afzonderlijkeaparte taol ezien temoet worren, omdat het't Nedersaksisch ok steeds vaker zo ivenezien wort. De visie van 't Urkers as noch Ollaands, noch Nedersaksisch engdut dinken een evaluatie datan de indieindieling LAdie [[L.A. te Winkel]] eran gaf: in stringzeen ''Geschichte der niederländischen Sprache Niederländischen'' dielde ij' 't mit onger angere 't [[West-Veluws]] in' bij 't ''Süderseeisch''.
'Tt UrkUrker dialect zal al zieker al langer dan espruken worren dan sinds [[1870]]. Mar de mulijkeid is, dat het't Urkers vuur datdie daotum gien eskrieven [[proza]] ofof [[poëzie]] kint. Daorom het is 't muulijk om erwat ietste zeggen over 't dialect vormenvan vor disse periode zeggen. Terweal ok daornao lange teed mar mit moendjesmaot over wat op skrift Wordeworde esteld. Pas nao de nao[[Tweede Wereldoorlog|Twiede Warreldoorlog]] wort er (al) maar epublicierd in ontstaot d'r de laatste,leste jaoren AOSTaost dingzoiets alsas een skreeftaol naost de gesproken taalspreektaal. Zoas alleal aardingaarder ezegd, was er bij de gelikkenis over de verleuren zuurgetalzuun vor hetde eersteerste iskeer ersprake van een stukprozastuk proza inin 't UrkUrker dialect.
==Sjibbolet==
| 