|
De '''Geschiedenisse van 't Kristendom''' giet, zo as de name al zeg, over 't vergaank van 't [[kristendom]]. Wat, tradisjoneel, begönnen bi'j de uutstorting van de [[Heilige Geest]], wat wöd herdacht met [[Pinkster]], töt 'n met vandage.
De '''Karkegeschiedenisse''', of ok wel enuumd as '''Geschiedenisse van 't Kristndom''', hef as onderzuuksobjekt de geschiedenisse van de [[Christendom|christlike karke]] vanof [[Pinkster|Pinksterdag]] in - wat an-enummen wödt - 't jaor 30 nao Kristus. 't Kristendom is de grootsten rilligieuze streuming ter weerld.
De leste jaoren, deur de vunds van de [[Nag Hammadigeschriften]] en de [[Dode Zeerollen]] de veurige eewe, bint der slim wat wiezigings ekommen in de aait an-enömmen geschiedenisse van 't Kristendom. Deur dat ze deur disse evunnen boeken better kunt nao-gaon hoew as 't almaol in 't vergaank gungen, zölfs völle dingen bint bekend ewödden waorvan luu nie eweten haden dat 't gebeurd is.
==De oalevrogste karkgeschiedenissekristenen==
Zo kunne wi'j noew zeggen dat 't eersten begun van 't kristendom, daanks 't [[Thomas Evangelie]], twee stromings ehad hef:
't Begunnen almaole met de predeking van [[Jezus Christus|Jezus (Kristus)]] (of [[Hebreeuws]]: Yeshua (Moshiach)).
* 'n Eersten begun van 't, later stark uut-breaiden, [[Gnostiek]]. Den later zol wödden uut-ereuit, maa in de [[Middeleeuwen]] 'n zettie wear terugge zol kommen as de [[Katharen]].
* 't Paulinisme, ofwel 't Kristendom basseerd op de leer wat de apostel [[Paulus]], en later zollen uutbreaiden töt 't Katholicisme.
===Eerste eeuwe - Apostels en Apostoliese Vaders===
Naor de hemelvaort van Jezus Kristus en 't neer dalen van de [[Heiligen Geest]] op 'n [[apostels]] (bekend as 't Pinkster(feest)), ontstunnen, samen met aandere volgelings van Jezus, de eersten kristliken (karke)gemiente, de oergemiente te [[Jeruzalem]], met an 't heufd Jakobus, 'n natuurliken breur van Jezus.
Zo as te lezen stiet in de Haandelingen van de Apostels gungn 'n apostels 't [[Evangelie]] onder de [[Jeuden]] verköndign. Pas bi'j Saulus (die later Paulus enuumd zollen wödden) bint ze richting te 'heidenen' egaon. Hier verteld 't boek Haandelingen veur 't grootsendeel over, met name de zendingsreisen wökken Paulus oflegden.
[[Paulus]] hef ok 'n antal brieven eschreven naor enkle gemientes die hi'j esticht haden, um dissent te ondersteunen in heur umgaank in 't ni'je geleuf. Enkelen van disse brieven bint in de Biebel terrechte kommen en enkelen bint kwiet ewödden (zo as beveurbeeld de 'Traonenbrief'), mar nie alle brieven die in de [[Biebel]] naor Paulus vernuumd bint bint ok warklik van Paulus ofkomstig.
Nao de dood van Paulus en Jakobus (breur van Jezus, heufd van de gemiente te Jeruzalem) in [[62]] en [[Petrus]] in 64, en daorbi'j belangrieke figuren in de vrogste karke, en nao de dood van de mieste apostels en hun naoste metwarkers en de aandere meansen die ok ooggetuuge waren ewest van Jezus' optreden, haden de jonge gemientes vastigheid neudig en hebt völle luu de mondlinge en geschreven tradities over Jezus Kristus op pepier ezet. De vier bekendsten bint de 4 Evangelies die noe nog in de Biebel te lezen bint. Mar ok bint der nog tientallen, hondertallen, aandere evangelies, brieven en aandere warken eschreven deur zökke meansen, völle van disse geschriften bint weer gebruukt deur de [[Gnostiek|Gnostici]], [[Ebionieten]] en aandere vrog-christlike streumings (die later deur de katholieken karke zollen wödden verketterd en uut-evaagd). Hiervan bint weer in disse tied de [[Nag Hammadi geschriftn]], evunnen in 1948 in [[Egypte]], 't bekendst (kiek ok [[Evangelie van Tomas]]. Mar ok völle van disse geschriften bint weer in latere tieden eschreven.
Uut de eerste eeuwe kwamen, naos 't Ni'je Testement, ok enkle aandere blangrieke schriftlike bronnen beschikbaar. Van Clemens wödden 'n tweetal brieven bekend. Ok 't onderwies van de Twaalf Apostels, de [[Didache]], was 'n blangriek schriftlike bronne vanuut de eerste eeuwe van 't kristendom. Hier benejen verder over disse luu en hun brieven: 'n Apostoliesen Vaders:
===Tweede eeuwe - Polycarpus en Irenaeus===
De [[Apostoliese Vaders]] bouwt in de tweede eeuwe verder op 't wark van de apostels. De anduding 'Apostoliese Vaders' kump bedrieglik veur, want in krekte zinne wödt eaglik met disse anduding verwezen naor enkle, deur de eeuwen bewaord ebleven, verhaandelings, brieven, fragmentn, apologieën (verweerschriftn) etc., en nie naor 'n grupie meansen. Disse geschriften bint eschreven nao de tied van 'n Apostels, en de schrievers van disse dokumenten haden veelal de apostels zölf nog ekend. Beveurbeeld [[Polycarpus van Smyrna]] zol as geleuvige deur de apostel [[Johannes]] onderricht in 't geleuf hemmen ekreegg en wödden rond 't jaor 100 deur 'm an-esteld as bisschop van Smyrna (althans volgns [[Tertullianus]]; volgns [[Irenaeus van Lyon]] wödden e deur de apostels -meervold dus- an-esteld).
De ''Apostoliese Vaders'' volgt nao de schrievers van 't [[Ni'je Testement]]. Heure geschriften bint van 't grootsten belang veur oonse kennis van de allervrogsten periode van de kristlike karke. De dokumenten bint allen ontstaon in de periode 90-160 nao chr. De Apostoliese Vaders biedt inzicht in de ontvangst van de biebelse bosschop en de opbouw van de vrogge kristengemienten.
{{Dialekt|sdz}}
| 