Verskil tüsken versys van "Brazilië"

Et [[geleuf|heufdgeleuf]] is et [[Rooms-Katholieke Karke|rooms-kattelicismekatholicisme]] (mitmet 74%) en 15% is een anhanger van et [[protestaantisme]]. Brazilië hethef een laandoppervlakte van 8.511.965 [[vierkaante kilometer|km²]], een [[woater|waeteroppervlaktewateroppervlakte]] van 0,65 km² en et hethef zoe'nongevaer 186 miljoen inwonersinwonners.

In et gebeed wat non Brazilië is, warren verskaeidene stammenstoaten, vuurdat den [[Portugal|Portugesen]] verkenner [[Pedro Álvares Cabral]] der in 1500 an laand köm en et vuur Portugal opeisden. Töt an 1808 bleef Brazilië ne Portugese kolonie. In det joar nöm [[Napoleon Bonaparte]] [[Lissabon]] in, woerop as [[Rio de Janeiro]] de heuwdstad van et riek wör. In [[1815]] wör et riek oet ereupen töt verenigd[[Verenigd keuninkriekKeuninkriek van Portugal, Brazilië en de Algarves]]. Et keuninkriek Brazilië wör onofhaankelik in [[1822]] en kreeg baeide ne groondwettelike monarchie en een parlemaentssteelsel. In [[1889]] wör et laand noa nen stoatsgreep duur et leager töt reppubliek verkloard. Ne autoritaere laegerregaering besteurden et laand van [[1964]] töt [[1985]]. In [[1988]] wör de hudige groondwet an enömmen, woerin as Brazilië ne federale reppubliek neumd wörd. Disse federasie besteet oet et Federale Distrikt, 26 stoaten en 5564 gemeentes.

De [[ekonomie]] van Brazilië wörd seend 2012 as zeuwende grötste van de waerld eskatt. Et laand hef nen onmeundigen riekdom an boademskatten. Et grötste deel van et laand is bedekt met et raegenwoold van de [[Amazone]]. Doarin laeft ne gewaldig verskaeidene zammeling deers en plaanten, dee as iej oargensaargens aanders op de wearld neet treft. Et laand is al maer as 150 joar den grötsten koffieboer van de waerld.

Et zudelike deel van et laand is hooglaand. Hier tref iej völle haenige heuwels. Et zuudoosten is wat roewer, met grillige baargraanden en heuwels dee wal 1200 meter hoge waen köant. Vuurbeelde hiervan zeent de Mantiqueira- en EspinhaçoboargenEspinhaçobaargen en de Serra do Mar. In et noorden zorget de Guinanese Hooglaanden vuur nen skaeid tusken de zuudwaerts streumende rivieren dee in de Amazonevlakte oetkomt en de noordwearts streumende rivieren dee oetkomt in de Orinoko in Venezuela. Et heugste peunt van Brazilië is de Pico da Neblina (''Newelpiek'') met 2994 meter.

Brazilië zol prima laewen können van de egene natuur, mer zowat alle plaanten woer as met haandeld wörd, zo as sojabonen en koffie, zeent invoord. Et natuurlike oarfgoodaarfgood van Brazilië wörd slim bedraeigd duur grote veehoolderiejen en boeren, hooltkap, mienbouw, herbevolking, öllie- en gaswinning, oawervisken, onwettelike haandel in weelde deers, dammen en waegen, waterversmaering, klimaatverloop, veur en indringersoorten. Der wordt waegen duur et hele laand elegd, woeran nieje staeden bouwd wordt, woer umhen wier boerd wörd. Duur indamming van rivieren zeent hele strekken oonder water ekömmen. Der stoat nog es 70 dammen op de planning, zo as ook de völbevöchtene Belo Monte-dam, dee een groot andeel stroom laeweren mut.

Et [[Portugese Riek]] nöm et laand wat non Brazilië het in op [[22 april]] [[1500]]. Op den dag köm den Portugesen vloot oonder anvoor van [[Pedro Álvares Cabral]] an. Ze tröffen der verskaeidene inheemse volkerstämme, dee as meestal Toepi-Guarani-sproaken kuierden. Disse volker deden völle met mekoarmekaar vechten. De eerste laandingsplaatse wör bouwd in [[1532]]. Toch begun de echte kolonisasie pas vanof [[1534]], doo as Keunink [[Dom João III van Portugal]] et gebeed opdeelden in viefteen zelfbesteurende [[Kapteinskolonies van Brazilië|Kapteinskolonies]].

Dit zelfbesteur laewerden problemen op, woernoa as in [[1549]] den Portugesen keunink et laand van niejs indeelden in et [[Gouvernaat Brazilië]], ne eendudige kolonie. In de eerste tweehoonderd joar hadden de Europese en inheemse groepen verdan krieg. Ze sleuten leenks en rechts verboonden um mekoarmekaar te klook of te waen. Tegen et middeln van et [[16e eeuw|16e joarhoonderd]] was [[sukerreed]] et belangriekste oetvoorprodukt. Der wörden verdan meer [[Slawerieje|slawen]] oet [[Afrika]] an ehaald. Dee mossen woarkenwaarken op de sukerreedplantages, um de steeds gröttere vroage noar Braziliaans suker an te können.

Noa den Spaansen onofhaankelikhaeidsoorlog in [[1814]] eisden de heuwe van Europa det Keuniginne Maria I en Preens-regaent João wierumme kömmen noar Portugal. Et leek toch noargensnaargens noar det de heuwde van ne oolde Europese monarchie in ne kolonie wonden. Mer et leup dee zes joaren juust mooi vuur et keuninklike hof in Brazilië. Um der bliewen te können, reup de keuninklike familie doarumme et [[Verenigd Keuninkriek van Portugal, Brazilië en de Algarves]] oet. Toch bleef de Portugese adel andringen det ze wierumme noar Lissabon kömmen. Der was in Lissabon ne liberale revolusie goans in [[1820]]. In [[1817]] köm de Braziliaanse stad [[Pernambuca]] in opstaand. In 1821 nömmen opstaandigen de stad Porto in en eisden onofhaankelikhaeid van Brazilië. Non kon Dom João IV neet länger bliewen en vertreuk noar Lissabon.

De Portugezen en de Brazilianen konden alverdan meender met mekoarmekaar. Den Portugesen Cortes, den oadel en leu met invlood van Portugal, probeerden noa de Liberale Revolusie van 1820 wier ne kolonie van Brazilië te maken. De Brazilianen gavven niks too. Preens Pedro keus öare kaante en verkloarden Brazilië onofhaankelik van Portugal op 7 september 1822. Dit wörd nog aaltied in Brazilië vierd as Onofhaankelikhaeidsdag. n 12den oktober 1822 wör Preens Pedro oet ereupen as eerste Keaizer van Brazilië, Dom Pedro I. Zo ondsteund et Braziliaanse Riek. Op n eersten dezember 1822 wör hee kroond, woernoa't nog nen onofhaankelikhaeidsstried opköm in et noorden en noordoosten, en de proveensie Cisplatina. Op den 8sten meart 1824 gavven de leste Portugese soldoaten zik oawer. Op 29 augustus 1825 erkeanden Portugal Brazilië as onofhaankelik laand.

Den kaeizer zinnen opvolger, Dom Pedro II, was bie zinne anstelling nog te joonk. Doarumme wör der zo lange een regaentenkabinet in esteeld. Mer umdet der ginnen stoarkenstaarken laeider was, kömmen leu oaweral in et enorme laand in opstaand. Al disse opstaanden wörden pas terugge drungen noa 1840. In 1841 wör Pedro II völs te joonk kroond as kaeizer.

Et nieje regime zol tiedelik woarkenwaarken en de macht haenig oawerdraegen, mer in plaatse doarvan wör et alverdan meer nen volledigen diktatuur. Neet allene vechters tegen et regime wörden oonderdrukt, mer ook keunsteners, journalisten en aandere börgers. Ze deden dit zelfs boeten et laand, met et beruchte [[Operatie Kondor]]. Skoonwal et een wreed regime was, wör et toch eprezen duurdet et zorgen vuur nen onmeundigen gröai van de ekonomie in de zeuwentiger joaren.

In juni 2013 wör dr in heel Brazilië protesteerd, inspireerd duur gebuurtenissen as de [[Arabiese Leante]] en Occupy Wall Street. In et begin was et allene te doon um de deurdere priezen vuur et openboare vervoor. De protesten wörden hard oet mekoarmekaar ehöwwen duur de stoatspolitsie, woer as de leu juust nog helliger van wörden. Doarop wör der ook protesteerd um verskaeidene aandere zaken, zo as de geeldverkwisting vuur nieje vootbalstadions vuur de [[Waerldkampioenskappen Vootbal 2014]], verbettering van openboare deenste, umkoopboarhaeid en een anpassingsvuurstel vuur de groondwet, de PEC 37, dee duur wat leu ezeen wörd as ne poging um umkoopboarhaeidsbestrieding tegen te woarkenwaarken.

Brazilië hef de grötste nasjonale ekonomie van [[Latiens-Amerika]]. Et is de zeuwende grötste ekonomie in haandelsoetwesseling en koopkracht. Der wörd emaend det ze in de top vief komt binnen non en aenkele tientallen joaren. Et hudige duursnee loon is $ 12.528 (in 2014). Der köant 107 miljoen Brazilianen hen woarkenwaarken en doarvan löp 6,2% bie de dure.

Brazilië hef völle verskaeidene natuurlike groondstoffen. Brazilië is al 150 joar de grötste koffieoetvoorder van de waerld. Oonderwiel is et de veerde grötste autofabrikaant van de waerld ewörden. De belangriekste oetvoorprodukte zeent [[Vleegtuug|vleegtuge]], elektriese apparaten, [[auto|auto's]], [[ethanol]], stoffen, [[Scho|skone]], [[iezer]], [[stoal]], [[koffie]], sinasappelsap, [[sojaboon|sojabonen]] en blikvleis.

Öaren meunt, den [[Real (meunt)|real]], hungen ze op an den [[Amerikaansen dollar]] in 1994. Mer noa den Oost-Aziatiesen krisis, den Russiesen [[Roebelkrisis]] in 1998 en een antal beurzetegenvallers besleut de Sentrale Braziliaanse Baanke öaren meunt op de vrieje moarktmaarkt lös te loaten.

Umkeuperieje is een groot probleem in Brazilië en et kost öar zowat $ 41 miljoen per joar. Zowat 70% van de grote Braziliaanse bedriewe maent at det ene van de grötste blokkades is um op de waerldmoarktwaerldmaarkt met te können. Umkoperieje van lokaal besteur is zo gewoon det stemmers et allene slim goat veenden as et vuurbie ne bepoalde greanze keump.

[[Toerisme]] keump alverdan meer op gaank en löt de ekonomie vuural in een antal strekken gröaien. Et laand har 5 miljoen bezeukers in 2010. Det laewerden et laand $ 6 miljard op. In 2011 wör der een rekord van 5,4 miljoen bezeukers en $ 6,8 miljard an umzet ehaald.

De meeste toeristen komt of op natuurgebeden. Ze doot an ne kombinasie van [[ekotoerisme]] en plezeer en vermaak. Ze kiest vuur [[zunne]] en [[straand]], verkenningstochten en kulturele toers. De meestbezöchte plekken zeent et [[Amazone|Amazoneraegenwoold]], straanden en doenen in et noordoosten, den [[Pantanal]] in et middenwesten, straanden van [[Rio de Janeiro]] en [[Santa Catarina]], kultuurbezeuk an [[Minas Gerais]] en zakenreiskes noar São Paulo.

Brazilië is oardig geunstig vuur zaken in toerisme. Et hef völle natuurlike zeenswaerdigheden en kulturele plekken. Noadelen an Brazilië zeent de slechte waegen, hoge belastingen op tickets en lochthawentooslagen. Vaeligheid is in de grote staeden nog aait neet al te best, mer duur mekoarmekaar hef et laand et beheurlik an epakt. Toch zegt raeizeburo's aait det iej in de grote staeden neet allene oawer stroate mut, gin opzichtige sierröade mut umhangen of bie grote demonstrasies mut goan lopen.

Der goat meer Braziliaanse toeristen noar et boetenlaand dan der boetenlaandse toeristen noar Brazilië goat. Hierduur krie'j een negatief oetwesselingssaldo. In 2006 woarkdenwaarkden der 1,9 miljoen leu rechtstreeks in de toeristiese tak van de ekonomie. Brazilianen goat völle binnenslaands met vakaansie; ongevear 51 miljoen leu in 2005. Det laewerden Brazilië $ 22 miljoen op; vief moal zovölle as van internasjonale toeristen.