Verskil tüsken versys van "Brazilië"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Geen bewerkingssamenvatting |
|||
Regel 27:
De [[ekonomie]] van Brazilië wörd seend 2012 as zeuwende grötste van de waerld eskatt. Et laand hef nen onmeundigen riekdom an boademskatten. Et grötste deel van et laand is bedekt met et raegenwoold van de [[Amazone]]. Doarin laeft ne gewaldig verskaeidene zammeling deers en plaanten, dee as iej aargens aanders op de wearld neet treft. Et laand is al maer as 150 joar den grötsten koffieboer van de waerld.
== Laandsbeskriewing ==
Regel 193 ⟶ 188:
Bossa Nova is slim populaer boeten Brazilië wörden noa 1960. Et betekent "niejen trend" en zet jazz-mellodieën op sambaritmes. Vuural met daank an [[Frank Sinatra]] is Bossa Nova bie een grötter publiek an esloan. Hee scoorden ne waerldhit met et nommer "Girl from Ipanema".
==Volksbeskriewing==
[[Bestaand:ARCHELLA E THERY Img 05.png|thumb|right|300px|Bevolkingsdichthaeid in Braziliaanse gemeentes]]
In 2008 wör et antal leu wat in Brazilië wont, eskatt op ongevaer 190 miljoen. De meeste leu wont in et zuudoosten en noordoosten. De eerste volkstelling wör edoan in 1872. Der wonden toen 9.930.478 leu in Brazilië. Tusken 1880 en 1930 treuken der nog es 4 miljoen bie in. In de joaren tusken 1940 en 1950 gröaiden de bevolking joarliks met 2,4%, terwiel as leu duur mekaar ook eulder wörden.
===Ras en volker===
Volgens een oonderzeuk van 2008 neumt 48,43% (ongevear 92 miljoen) van de Brazilianen zikzelf blaank, 43,8% (ongevear 83 miljoen) broen ("pardo", mengeling van blaank en zwart), 6,84% (ongevear 13 miljoen) neumt zikzelf zwart, 0,58% (ongevear 1,1 miljoen) neumt zikzelf Aziaties en 0.28% (ongevear 536.000) neumt zikzelf inheems (Amerindiaans, of ''indígena''). 0,07% (ongevear 130.000) gavven gin ras op.<ref[http://www.sidra.ibge.gov.br/bda/tabela/protabl.asp?c=262&i=P&nome=on¬arodape=on&tab=262&unit=0&pov=3&opc1=1&poc2=1&OpcTipoNivt=1&opn1=2&nivt=0&orc86=3&poc1=1&orp=6&qtu3=27&opv=1&poc86=2&sec1=0&opc2=1&pop=1&opn2=0&orv=2&orc2=5&qtu2=5&sev=93&sev=1000093&opc86=1&sec2=0&opp=1&opn3=0&sec86=0&sec86=2776&sec86=2777&sec86=2779&sec86=2778&sec86=2780&sec86=2781&ascendente=on&sep=43344&orn=1&qtu7=9&orc1=4&qtu1=1&cabec=on&pon=1&OpcCara=44&proc=1&opn7=0&decm=99 2008 PNAD, IBGE. "População residente por cor ou raça, situação e sexo"].</ref>
In 2007 skatten de Nasjonale Indianenstichting det der 67 neet-oontdekte stämme waen mut, et grötste antal neet-ontdekte stämme van de waerld.<ref>"[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/07/07/AR2007070701312.html In Amazonia, Defending the Hidden Tribes]," ''The Washington Post'' (8 July 2007).</ref>
{| class="wikitable"
|-
! Ras !! Antal !! Persaent
|-
| Blaank || 92 miljoen || 48,43%
|-
| Broen (pardo) || 83 miljoen || 43,80%
|-
| Zwart || 13 miljoen || 6,84%
|-
| Aziaties || 1,1 miljoen || 0,58%
|-
| Amerindiaans inheems || 536.000 || 0,28%
|}
Seend den ankomst van de Portugezen in 1500 is der beheurlik wat mengeling tusken de Amerindianen, Europeanen en Afrikanen ewest. Det blik oet autosomale studies op 65% töt 77% van de bevolking.
De moatskoppieje is slim verdeeld in klasses. Verskillende bevolkingsgroepen verdeent neet etzelfde loon. Der is ook völle rassisme en klassenstried. Iej wordt bie ne groep in edeeld noar oewen kluur. Zo köant volle breurs en zusters bie verskillende groepen terechte kommen.<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC140919/#id2601616 Parra et alli, Color and genomic ancestry in Brazilians.]</ref> Wovölle o'j verdeent spölt ook met; as nen pardo meer verdenen geet, is der grote kaans det den zik doarnoa blaank of zwart geet neumen.<ref>RIBEIRO, Darcy. O Povo Brasileiro, Companhia de Bolso, Veerden druk, 2008 (2008).</ref>
Et broene volk (offisjeel "pardo") wör ook wal es "moreno" neumd. Et is ne brede indeling woer as ook "caboclo's", "mulatto's" en "cafuzo's" in heurt. Caboclo's zeent vermengde Amerindianen en noawas van blaanken met inheemsen, Mulatto's zeent noawas van blaanken en zwarten, Cafuzo's zeent noawas van Amerindianen en zwarten.<ref>Adas, Melhem ''Panorama geográfico do Brasil'', 4th ed (São Paulo: Moderna, 2004), p. 268 ISBN 85-16-04336-3</ref> In et noorden, noordoosten en middelwesten veend iej vuural völle noawas van Amerindianen.
An de oostkuste van de nooroostelike strekke van Bahia töt Paraíba en ook in noordelik Maranhão, zudelik Minas Gerais en oostelik Rio de Janeiro veend iej meer zwarten, mulatto's en noawas van dree rassen tegelieke. Vanof et 19de joarhoonderd köm der ne intrekkersstreum op gaank. Doarduur zeent der non ook völle Italianen, Spaansen, Duutsers, Oekraïners, Polen, Jödden, Russen, Sjinezen, Japanezen en leu oet et [[Midden-Oosten]].<ref>Ferreira-Levy, Maria Stella. "O papel da migração internacional na evolução da população brasileira (1872 a 1972)". 1974. Revista de Saúde Pública. 8 (supl). p 49 – 90</ref>
===Geleuwe===
{| class="wikitable"
|-
! Geleuf !! Persaent
|-
| [[Rooms-Katholieke Karke|Rooms-Katholiek || 64,6%
|-
| [[Protestaantisme|Protestaants]] || 22,2%
|-
| Ongeleuwig || 8,0%
|-
| Geestgeleuf || 2,0%
|-
| Aanders || 3,2%
|}
Brazilië hef de grötste groep Katholieken van de waerld. Oet de vermenging van de gebroeken en geleuwe van de Afrikanen en Europeanen onsteund nen egen vörm van Katholisisme, met völle egene rituelen en feeste. Wat geestgeleuwigen neumt zikzelf ook Kristelik. De Protestaanten zeent van de [[peenkstergemeente]], [[Evangelies]], [[Baptist]], [[Zeuwendedags Anhangers]], [[Luthers]]en en de gereformeerde kaarken. Der zeent de leste joaren meer Protestaanten bie ekömmen en een hoop Katholieken meender. Wieters zeent der [[Boeddhisme|boeddhisten]] (0,13%), Afro-Brazilaanse geleuwe (0,31%) en 0,01% Amerindiaanse geleuwe.
===Sproaken===
[[Bestaand:MPL 066.jpg|thumb|upright|Museum vuur de Portugese sproake in [[São Paulo]], Brazilië.]]
De heufdsproake van et laand is et [[Portugees]]. Disse sproake wörd duur zowat iederene kuierd en is de ennigste sproake in de media. Brazilië is ok et ennigste laand in heel Zuud-Amerika, woer as et Portugees de offisjele laandsproake is. In wat delen van et laand wörd der ok [[Spaans]] ekuierd. Der zeent in Brazilië 180 inheemse [[Indiaanse talen|Indiaanse]] sproaken.
In wat delen van Brazilië kuiert ze ok [[Nedersaksisch|Nedersaksies]]. In et boondslaand Espirito Santo kuiert de leu vuural [[Pommeranisch|Pommers]]) en in Castrolanda in et boondslaand Paraná zeent völle migraanten vanoet [[Oost-Nederlaand]] terechte kömmen. Dee hebt öar [[Dreants|Draents]] en [[Tweants|Twaents]] met enömmen. Wieters tref iej der nog et [[Hoogduuts]]e dialekt [[Hunsrückisch]] en Venesiaans [[Italiaans]]. Dit wörd vuural kuierd duur de noazoaten van [[Duutslaand|Duutse]] en [[Italië|Italiaanse]] immigraanten.
Bie wet is de [[Braziliaanse Gebarensproake]] (LIBRAS) verplicht in oonderwies, gezoondhaeidszörg en regaeringszaken. Laeraren en verzörgers mut disse sproake verplicht laeren. Skolegoande keender mut verplicht op zien meenst ene sproake derbie laeren. Vake is det Engels of Spaans. Brazilië is et eerste laand in Zuud-Amerika woer as laerlingen op de middelbere skole [[Esperanto]] laeren köant.
==Oetgoande verwiezingen==
{{Commonscat|Brasil}}
| |||