Verskil tüsken versys van "Brazilië"

{{Laandtabel-stltwd

| naemeinlaanstaelnaaminlaandssproak = República Federativa do Brasil

| vlagge = [[Bestaand:Flag of Brazil.svg|125px|Vlagge van Brazilië]]

| waopenwoapn = [[Bestaand:Coat of Brasil.png|120px|Waopen Brazilië]]

| lekaosielokasie =Brazil-Pos.png

| taelensproaken = [[Portugees]]

| religie =[[Rooms-Katholieke Karke|rooms-katteliekkatholiek]] 74% <br />[[Protestantisme|protestaansprotestaants]] 15%

| regeringsvormregeringsvörm = [[Federaole rippebliek]]

| inwonersinwonners = 186 miljoen

| dichthieddichtheid = 21,1

| muntienhiedmunteenheid = [[Real]] | valutakode = BRL

| volksliedvolksleed = [[Hino Nacional Brasileiro]]

| tld = br | laandkode = BRA | tiltel = 55

'''Brazilië''' (offisjeeloffisieel de '''Federale ReppebliekReppubliek Brazilië''') is eenn laand in [[Zuud-Amerike|Zuud-Amerika]], wat greanzengraenzen hef met [[Frans-Guyana]], [[Suriname]], [[Guyana]], [[Venezuela]], [[Kolombia]], [[Peru]], [[Bolivia]], [[Paraguay]], [[Argentinië]], [[Uruguay]] en den [[Atlantische Oceaan|Atlantiesen Oseaan]].

Brazilië is met 8,5 miljoen veerkaante kilometer ett grötste laand van Zuud-Amerika. Ett beslötBeslöt biekaant de helfte van dit [[wearlddeelwaerlddeel]]. Ett isIs ett op vier-noa-grötste van de wearldwaerld (allenig [[Ruslaand]], [[Kannede|KannadaKanada]], [[Volksrippebliek China|SjinaChina]] en de [[Verienigde Staoten van Amerika|Verenigde Stoaten van Amerika]] zeent grötter).

Ett [[geleuf|heufdgeleufHeufdgeleuf]] is ett [[Rooms-Katholieke Karke|rooms-katholicismekatholisisme]] (met 74%) en 15% is eenn anhanger van ett [[protestaantisme]]. Brazilië hef eenn laandoppervlakte van 8.511.965 [[vierkaante kilometer|km²]], eenn [[woater|wateroppervlakte]] van 0,65 km² en ett hef ongevaer 186 miljoen inwonners.

In ett gebeed wat non Brazilië is, warren verskaeidene stammenstoaten, vuurdat den [[Portugal|Portugesen]] verkenner [[Pedro Álvares Cabral]] der in 1500 an laand köm en ett vuur Portugal opeisden. Töt an 1808 bleef Brazilië ne Portugese kolonie. In detdät joar nöm [[Napoleon Bonaparte]] [[Lissabon]] in, woerop as [[Rio de Janeiro]] de heuwdstad van ett riek wör. In [[1815]] wör ett riek oet ereupenoetereupen töt [[Verenigd Keuninkriek van Portugal, Brazilië en de Algarves]]. Ett keuninkriekKeuninkriek Brazilië wör onofhaankelik in [[1822]] en kreeg baeide ne groondwettelike monarchie en eenn parlemaentssteelsel. In [[1889]] wör ett laand noa nen stoatsgreep duur ett leagerlaeger töt reppubliek verkloard. Ne autoritaere laegerregaering besteurden ett laand van [[1964]] töt [[1985]]. In [[1988]] wör de hudige groondwet an -enömmen, woerin as Brazilië ne federale reppubliek neumd wörd. Disse federasie besteet oet ett Federale Distrikt, 26 stoaten en 5564 gemeentes.

De [[ekonomie]] van Brazilië wörd seend 2012 as zeuwende grötste van de waerld eskatt. Ett laandLaand hef nen onmeundigen riekdom an boademskatten. Ett grötsteGrötste deel van ett laand is bedekt met ett raegenwoold van de [[Amazone]]. Doarin laeft ne gewaldig verskaeidene zammeling deers en plaanten, dee as iej aargens aanders op de wearldwaerld neet treft. Ett laandLaand is al maer as 150 joar den grötsten koffieboer van de waerld.

Brazilië beslöt ett grötste deel van Zuud-Amerika. Ett hefHef ook nog wat eilaandgroepen in den oseaan, zo as [[Fernando de Noronha (eilaand)|Fernando de Noronha]], [[Rocas Atoll]], de [[Sunte Peter- en Paulusrotsen]] en [[Trindade en Martim Vaz]]. UmdetUmdät ett zo groot is, tref iej der ook ne onmeundige verskaeidenhaeid an deers en plaanten. Brazilië is ett ennigste laand wat op den aevenaar lig en doarbie ook laandsdelen hef wat neet tropies zeent.

Ett zudelikeZudelike deel van ett laand is hooglaand. Hier tref iej völle haenige heuwels. Ett zuudoostenZuudoosten is wat roewer, met grillige baargraanden en heuwels dee wal 1200 meter hoge waen köantköönt. Vuurbeelde hiervan zeent de Mantiqueira- en Espinhaçobaargen en de Serra do Mar. In ett noorden zorget de Guinanese Hooglaanden vuur nen skaeid tusken de zuudwaerts streumende rivieren dee in de Amazonevlakte oetkomt en de noordweartsnoordwaerts streumende rivieren dee oetkomt in de Orinoko in Venezuela. Ett heugsteHeugste peunt van Brazilië is de Pico da Neblina (''Newelpiek'') met 2994 meter.

Brazilië hef eenn onmeundig stelsel van rivieren, met acht grote waterbekkens dee allemoal oetkomt in den Atlantiesen Oseaan. De belangriekste rivieren zeent de Amazone (de tweede langste rivier van de waerld), de Paraná en zien vulrivier de Iguaçu, de Negro, São Francisco, Xingu, Madeira en de Tapajós.

[[Bestaand:Chapada Diamantina Panorama (cropped).jpg|800px|thumb|center|Oetzichtfoto oawer de [[Chapada Diamantina]] vanof de Pai Inácio-Heuwel, in ett [[Chapada Diamantina NationaleNasionale Park]] in de strekke [[Bahia]].]]

Ett klimaatKlimaat van BrazilïeBrazilië is zo verskaeiden as detdät ett laand groot is. Toch is ett grötste deel van ett laand tropies. Op de [[skoale van Köppen]] wörd Brazilië vief grote subklimaten toorekkendtorekkend: eavenaaraevenaar, tropies, halfdreuge, hooglaandtropies, gemoatigd en subtropies. In ett noorden tref iej der raegenwoolden, in ett noordoosten halfdreuge weustes, gemoatigde woolden met noaldbeume in den zuden en tropiese savannes in middel-Brazilië. Plaatselik kan ett ook nog wier slim oeteen lopen.

===<nowiki/>Plaanten, deers en natuurbehoold===

Vanwaege Brazilië'sBraziliës grote oppervlak veend iej der verskaeidene laefumgaewingen, zo as ett Amazoneraegenwoold, ett Atlantiese Woold en de Cerrado. De Amazone wörd ezeen as ett gebeed met de meeste verskaeidenhaeid an deers en plaanten in de waerld. In ett zuden ligt t Araucaria, eenn noaldbos wat in ett gemoatigde klimaat gediejt. Natuuroonderzeukers skatt detdät der roond de 4 miljoen verskillende deers en plaanten in Brazilië leawtlaewt.

Oonder de gröttere [[zoogdeers]] wordt [[poema|poema's]], [[jaguar|jaguars]], [[ocelot|oselotn]], [[boshoond|bosheunde]] en [[Voske|voskenvoske]]n reknd. Wieters tref iej der zat pekkarizwienen, tapirs, miegaempetters, voeldeers, opossums en armadillo's. In t water van de Amazone zwemt de roodboekpiranja's en nog doezenden biezeundere viskensoorten maer.

Brazilië zol prima laewen können van de egene natuur, mer zowat alle plaanten woer as met haandeld wörd, zo as sojabonen en koffie, zeent invoord. Ett natuurlikeNatuurlike aarfgood van Brazilië wörd slim bedraeigd duur grote veehoolderiejen en boeren, hooltkap, mienbouw, herbevolking, öllie- en gaswinning, oawervisken, onwettelike haandel in weelde deers, dammen en waegen, waterversmaering, klimaatverloop, veur en indringersoorten. Der wordt waegen duur ett hele laand elegd, woeran nieje staeden bouwd wordt, woer umhen wier boerd wörd. Duur indamming van rivieren zeent hele strekken oonder water ekömmen. Der stoat nog es 70 dammen op de planning, zo as ook de völbevöchtene Belo Monte-dam, dee eenn groot andeel stroom laeweren mut.

[[Brasilia]] is de heufdstad sund [[1960]]; daorveurdoarveur was dit [[Rio de Janeiro (stad)|Rio de Janeiro]] en nog eerder [[Salvador (stad)|Salvador]]. Brazilië hef 15 staeden met maer as eenn miljoen inwonners. De grötste is São Paulo met 11 miljoen, doarnoa Rio de Janeiro met 6 miljoen. Aandere grote steden zeent [[Salvador (stad)|Salvador]], [[Belo Horizonte]], [[Fortaleza (gemiente)|Fortaleza]], [[Curitiba]], [[Manaus (gemiente)|Manaus]], [[Recife]], [[Porto Alegre]], [[Belém (Pará)|Belém]] en [[Goiânia]].

Brazilië besteet oet vief laandsdelen, met 26 stoaten en doarnöast eenn federaal distrikt. Disse laandsdelen zeent:

! [[Regio Centraol-West (Brazilië)|Regio CentraolSentraol-West]]

== VerleednVerleden ==

De euldste oawerbliewselen van eenn maenske in de [[Amerika's]], de [[Vrouwe van Luzia]], zeent eveunden in [[Pedro Leopoldo]], [[Minas Gerais]]. Ze teunt an detdät ett gebeed al meenstens 11.000 joar bewond wörd. De euldste potskaarven dee ooit in ett [[Westelik Halfroond|Westelike Halfroond]] bie opgraewingen noar böawten kömmen, zeen eveundneveunden in t Amazonebekken van Brazilië. Ne koolstofmetting wees oet at dee skaarven 8000 joar oold warren. De pötte wörden eveunden bie [[Santarem]] en leuten zeen detdät der in ett tropiese reagenwooldraegenwoold ne oetbraeide prehistoriese kultuur leawdenlaewden.

Vuur at de Portugesen kömmen, wörd ett inwonnertal van wat nondaegs Brazilië is skatt op 7 miljoen. Disse leu warren meestal half nomadies. Ze leawdenlaewden vuural van visken, gadderen en tiedelik boeren. Der woonden maerdere volker, zo as de [[Toepie (volk)|Toepies]], [[Guaranie (volk)|Guaranies]], [[Gês (volk)|Gês]] en de [[Arawak (volk)|Arawakken]]. t Toepievolk was wier oonderverdeeld in Toepinikiens en Toepienamba's. Zo warren alle volker wier oonderverdeeld.

VuurdetVuurdät de Europeanen kömmen, wör dr völle vöchten tusken de verskillende volker. Vake warren dit grote oorloge, woer as völle kriegskeunstig inzicht bie köm kieken. [[Kannibalisme]] köm ook vuur. Ook hier was [[slawerieje]] neet ongewoon, mer har ett maer met verwaantskop te maken.

Ett [[Portugese Riek]] nöm ett laand wat non Brazilië het in op [[22 april]] [[1500]]. Op den dag köm den Portugesen vloot oonder anvoor van [[Pedro Álvares Cabral]] an. Ze tröffen der verskaeidene inheemse volkerstämme, dee as meestal Toepi-Guarani-sproaken kuierden. Disse volker deden völle met mekaar vechten. De eerste laandingsplaatse wör bouwd in [[1532]]. Toch begun de echte kolonisasie pas vanof [[1534]], doodo as Keunink [[Dom João III van Portugal]] ett gebeed opdeelden in viefteen zelfbesteurende [[Kapteinskolonies van Brazilië|Kapteinskolonies]].

Dit zelfbesteur laewerden problemen op, woernoa as in [[1549]] den Portugesen keunink ett laand van niejs indeelden in ett [[Gouvernaat Brazilië]], ne eendudige kolonie. In de eerste tweehoonderd joar hadden de Europese en inheemse groepen verdan krieg. Ze sleuten leenks en rechts verboonden um mekaar te klook of te waen. Tegen ett middelnmiddelen van ett [[16e eeuw|16e joarhoonderd]] was [[sukerreed]] ett belangriekste oetvoorprodukt. Der wörden verdan meer [[Slaweriejeslawerieje|slawen]] oet [[Afrika]] an -ehaald. Dee mossen waarken op de sukerreedplantages, um de steeds gröttere vroage noar Braziliaans suker an te können.

Tegen ett aende van ett [[17e eeuw|17de17e joarhoonderd]] wör de vroage noar sukerreed meender. Mer in de negentiger joaren van dee tied wör der [[goold]] eveunden. Der köm ne rechte gooldkoorts op gaank. Doezenden nieje kolonisten kömmen noar Brazilië. Dee kregen ett wier in ett mot met de oolde kolonisten.

Portugese 'Bandeiras', oontdekkers, treuken alverdan wieter ett binnenlaand in en verplaatsten de vrogere greanzengraenzen töt roegweg de nondaegse greanzengraenzen van Brazilië. In dissen tied probeerden ook aandere Europese grootmachten voot an wal te kriegen, zo as de [[Fraankriek|Fraansken]] in Rio de Janeiro noa [[1560]] en in [[Maranhão]] noa [[1610]], en de Hollaanders in [[Bahia]] en [[Pernambuco]] gedoerende den [[Hollaands-Portugesen Oorlog]].

An ett aende van ett joar [[1807]] wör thoeslaand Portugal an -evöllen duur Spaanse en Napoleontiese laegers. Doarumme mos Preens-regaent João in naam van Keuniginne Maria I met ett hele keuninklike hof verhuzen van Lissabon noar Brazilië. Doar zatten zee Brazilië'sBraziliës eerste finansjelefinansiële instellingen op, zo as de lokale beurze en ne Nasjonalenasionale baanke. Ze deden der ook ett Portugese alleenrecht op koloniale haandel achterhen, zodetzodät ook aandere laanden non haandelen konden met Brazilië. As straf vuur den Fraansken anval op Portugal, nöm den Preens-regaent Fraansk-Guiana in.

Noa den Spaansen onofhaankelikhaeidsoorlog in [[1814]] eisden de heuwe van Europa detdät Keuniginne Maria I en Preens-regaent João wierumme kömmen noar Portugal. Ett leek toch naargens noar detdät de heuwde van ne oolde Europese monarchie in ne kolonie wonden. Mer ett leup dee zes joaren juust mooi vuur ett keuninklike hof in Brazilië. Um der bliewen te können, reup de keuninklike familie doarumme ett [[Verenigd Keuninkriek van Portugal, Brazilië en de Algarves]] oet. Toch bleef de Portugese adel andringen detdät ze wierumme noar Lissabon kömmen. Der was in Lissabon ne liberale revolusie goans in [[1820]]. In [[1817]] köm de Braziliaanse stad [[Pernambuca]] in opstaand. In 1821 nömmen opstaandigen de stad Porto in en eisden onofhaankelikhaeid van Brazilië. Non kon Dom João IV neet länger bliewen en vertreuk noar Lissabon.

[[Bestaand:Independence of Brazil 1888.jpg|left|260px|thumb|Den lateren kaeizer Dom Pedro I röp op den 7den7en september 1822 ett onofhaankelike Brazilië oet]]

De Portugezen en de Brazilianen konden alverdan meender met mekaar. Den Portugesen Cortes, den oadel en leu met invlood van Portugal, probeerden noa de Liberale Revolusie van 1820 wier ne kolonie van Brazilië te maken. De Brazilianen gavven niks tooto. Preens Pedro keus öare kaante en verkloarden Brazilië onofhaankelik van Portugal op 7 september 1822. Dit wörd nog aaltied in Brazilië vierd as Onofhaankelikhaeidsdag. n 12den12en oktober 1822 wör Preens Pedro oet ereupenoetereupen as eerste KeaizerKaeizer van Brazilië, Dom Pedro I. Zo ondsteund ett Braziliaanse Riek. Op n eersten dezember 1822 wör hee kroond, woernoa't nog nen onofhaankelikhaeidsstried opköm in ett noorden en noordoosten, en de proveensie Cisplatina. Op den 8sten8en meartmaert 1824 gavven de leste Portugese soldoaten zik oawer. Op 29 augustus 1825 erkeandenerkaenden Portugal Brazilië as onofhaankelik laand.

Den kaeizer zinnen opvolger, Dom Pedro II, was bie zinne anstelling nog te joonk. Doarumme wör der zo lange eenn regaentenkabinet in -esteeld. Mer umdetumdät der ginnen staarken laeider was, kömmen leu oaweral in ett enorme laand in opstaand. Al disse opstaanden wörden pas terugge drungen noa 1840. In 1841 wör Pedro II völs te joonk kroond as kaeizer.

In ett leste tiedsbestek van de kaeizertied wör der völle in de politiek edisterd oawer slawerieje. De internasjonaleinternasionale slawenhaandel wör of eskaffet in 1850 noa de Aberdeen Act van de Britten, mer in Brazilië doerden ett nog töt 1888 vuurdetvuurdät slawerieje volledig of eskaffet wör.

Pedro II regaerden 58 joar en wun dree grote oorlogen; den Platineoorlog, den oorlog um Uruguay en den blodigen Oorlog um Paraguay. Noa joaren van ekonomies verval plegen ne maerderhaeid van de laegeroawersten met steun van de proveensiale en finansjelefinansiële top nen stoatsgreep op den 15den15en november 1889.

[[File:Getúlio Vargas 08111930.jpg|thumb|Getúlio Vargas wör duur ett laeger as stoatsheuwd noar vuurten esköawen. Hee wör aal meer nen diktator.]]

De eerste reppublikaeinse regaering was neet völle maer as ne laegerdiktatuur. Ett laegerLaeger besteurden alles, baeide in Rio de Janeiro en in de stoaten. [[Persvrieheaid|Persvriehaeid]] verdween en dee wat an de macht warren, zorgden at ze detdät ook blewen. In 1894 vungen der ne ekonomiese en ne militaere krisis an, woerduur as de börgerreppublikaeinen an de macht kömmen.

Duur disse baeide krises bleef ett laand verdan onstabiel. In 1930 wör Getúlio Vargas presidaent, noadetnoadät den faeiteliken winner van de verkiezingen ummebracht was. Vargas har zowat ett hele laeger achter zik. Hee zol mer tiedelik presidaent waen, mer hee deed der ett Kongres en de groondwet achterhen en zetten zinne egene männekes op belangrieke plekken. Noa eenn antal moal proberen um Vargas vort te kriegen, begun Vargas aal maer nen diktator te worden. Hee was berucht um zinne wreedhaeid en ett noakieken van de pers.

Ett lukkenLukten Brazilië um greansverskelgraensverskel met umliggende laanden op te lössen, mer tegelieke lukkenlukten ett neet um in de Volkerboond met te doon, noa öare inmenging in den [[Eerste Wealdkrieg|Eersten Waerldoorlog]]. In den [[Tweede Wereldoorlog|Tweeden Waerldoorlog]] was Brazilië onpartiedig töt an 1942. Ett laandLaand keus de allieerde kaante, noa straffen van [[Nazi-Duutslaand]] en [[Fassisties Italië]]. umdetUmdät Brazilië alle vrogere ofspraken met dee laanden der achterhen deed.

DooDo as in 1945 de Nazi-fassistiese regimes van Europa oawerwunnen wörden, kon Vargas zik neet meer stoande hoolden. Der wör rap wier nen niejen stoatsgreep epleegd. Der wör wier demokrasie in esteeld duur etzelfdet zelfde laeger wat ett der 15 joar aerder achterhen har edoan. Vargas wör wier herkeuzen tiedens verkiezingen in 1950, mer tiedens ne politieke krisis in 1954 benöm Vargas zikzelf hett laewen.

Noa Vargas' zelfmoard warren der korte tiedelike regaeringen. [[Juscelino Kubitschek]] wör in [[1956]] presidaent. Hee was verzoenend tegenoawer zinne politieke tegenstaanders, woerduur as hee zoonder völle grote krises regaeren kon. Doarduur gröaiden ook de ekonomie en de industrie beheurlik. Toch was zien grötste woapenfeit de bouw van de nieje heuwdstad [[Brasília]], dee in [[1960]] kloar was. [[Jânio Quadros]] volgden um op, den nog gin joar deenst har en alwier oftreud. Zinnen oonderpresidaent [[João Goulart]] nöm ett oawer, mer den kreeg völle tegenstaand. Hee wör of ezat in [[1964]] noa wier nen stoatsgreep, woernoa Brazilië wier oonder laegerbesteur köm.

Ett niejeNieje regime zol tiedelik waarken en de macht haenig oawerdraegen, mer in plaatse doarvan wör ett alverdan meer nen volledigen diktatuur. Neet allene vechters tegen ett regime wörden oonderdrukt, mer ook keunsteners, journalisten en aandere börgers. Ze deden dit zelfs boeten ett laand, met ett beruchte [[OperatieOperasie Kondor]]. Skoonwal ett eenn wreed regime was, wör ett toch eprezen duurdetduurdät ett zorgen vuur nen onmeundigen gröai van de ekonomie in de zeuwentiger joaren.

Toch kon ett regime neet vuurkommen detdät ze oonder druk van de ekonomiese krisis en stillen tegenstaand van ett volk wier oawer mossen op demokrasie. In [[1979]] wör ne Amnestiewet an -enömmen. Gedoerende de tachtiger joaren roonden Brazilië den oawergaank op demokrasie of. In [[1985]] wör de eerste börgerregaering wier ekeuzen. [[José Sarney]] was presidaent, mer ett lukkenlukten umm neet um de ekonomie wier op de rit te kriegen en wat an de hyperinflasie van tiedens ett regime te doon.

Noa de verkiezingen van [[2002]] gung de presidaentsmacht zoonder problemen oawer van Cardoso noar [[Luís Inácio Lula da Silva]]. Zo bleek at Brazilië eenn politiek stabiel laand ewörden was. Lula wör in 2011 op evolget duur [[Dilma Rousseff]], de eerste vrouwelike presidaente van ett laand.

In juni 2013 wör dr in heel Brazilië protesteerd, inspireerd duur gebuurtenissen as de [[Arabiese Leante|Arabiese Laente]] en Occupy Wall Street. In ett begin was ett allene te doon um de deurdere priezen vuur ett openboare vervoor. De protesten wörden hard oet mekaar ehöwwen duur de stoatspolitsiestoatspolietsie, woer as de leu juust nog helliger van wörden. Doarop wör der ook protesteerd um verskaeidene aandere zaken, zo as de geeldverkwisting vuur nieje vootbalstadions vuur de [[Waerldkampioenskappen Vootbal 2014]], verbettering van openboare deenste, umkoopboarhaeid en eenn anpassingsvuurstel vuur de groondwet, de PEC 37, dee duur wat leu ezeen wörd as ne poging um umkoopboarhaeidsbestrieding tegen te waarken.

[[File:Embraer 190.jpg|thumb|275x275px|Eenn Embraer E-190 vleegtuug. De Embraer-fabriek is de doarde grötste vleegtugenmaker van de waerld.]]

Brazilië hef de grötste nasjonalenasionale ekonomie van [[Latiens-Amerika]]. Ett isIs de zeuwende grötste ekonomie in haandelsoetwesseling en koopkracht. Der wörd emaend detdät ze in de top vief komt binnen non en aenkele tientallen joaren. Ett hudigeHudige duursnee loon is $ 12.528 (in 2014). Der köant 107 miljoen Brazilianen hen waarken en doarvan löp 6,2% bie de dure.

Brazilië hef völle verskaeidene natuurlike groondstoffen. Brazilië is al 150 joar de grötste koffieoetvoorder van de waerld. Oonderwiel is ett de veerde grötste autofabrikaant van de waerld ewörden. De belangriekste oetvoorprodukte zeent [[Vleegtuug|vleegtuge]], elektriese apparaten, [[auto|auto's]], [[ethanol]], stoffen, [[Scho|skone]], [[iezer]], [[stoal]], [[koffie]], sinasappelsap, [[sojaboon|sojabonen]] en blikvleis.

Öaren meunt, den [[Real (meunt)|real]], hungen ze op an den [[Amerikaansen dollar]] in 1994. Mer noa den Oost-Aziatiesen krisis, den Russiesen [[Roebelkrisis]] in 1998 en eenn antal beurzetegenvallers besleut de Sentrale Braziliaanse Baanke öaren meunt op de vrieje maarkt lös te loaten.

Umkeuperieje is eenn groot probleem in Brazilië en ett kost öar zowat $ 41 miljoen per joar. Zowat 70% van de grote Braziliaanse bedriewe maent at detdät ene van de grötste blokkades is um op de waerldmaarkt met te können. Umkoperieje van lokaal besteur is zo gewoon detdät stemmers ett allene slim goat veenden as ett vuurbie ne bepoalde greanzegraenze keump.

[[Bestaand:Praia da Armação - Sul da Ilha 02.JPG|left|thumb|251x251px|Ett straandStraand van Armação.]]

[[Toerisme]] keump alverdan meer op gaank en löt de ekonomie vuural in eenn antal strekken gröaien. Ett laandLaand har 5 miljoen bezeukers in 2010. DetDät laewerden ett laand $ 6 miljard op. In 2011 wör der eenn rekord van 5,4 miljoen bezeukers en $ 6,8 miljard an umzet ehaald.

De meeste toeristen komt of op natuurgebeden. Ze doot an ne kombinasie van [[ekotoerisme]] en plezeer en vermaak. Ze kiest vuur [[zunne]] en [[straand]], verkenningstochten en kulturele toers. De meestbezöchte plekken zeent ett [[Amazone|Amazoneraegenwoold]], straanden en doenen in ett noordoosten, den [[Pantanal]] in ett middenwesten, straanden van [[Rio de Janeiro]] en [[Santa Catarina]], kultuurbezeuk an [[Minas Gerais]] en zakenreiskes noar São Paulo.

Brazilië is oardig geunstig vuur zaken in toerisme. Ett hefHef völle natuurlike zeenswaerdigheden en kulturele plekken. Noadelen an Brazilië zeent de slechte waegen, hoge belastingen op tickets en lochthawentooslagenlochthawentoslagen. Vaeligheid is in de grote staeden nog aait neet al te best, mer duur mekaar hef ett laand ett beheurlik an -epakt. Toch zegt raeizeburo's aait detdät iej in de grote staeden neet allene oawer stroate mut, gin opzichtige sierröade mut umhangen of bie grote demonstrasies mut goan lopen.

Der goat meer Braziliaanse toeristen noar ett boetenlaand dan der boetenlaandse toeristen noar Brazilië goat. Hierduur krie'j eenn negatief oetwesselingssaldo. In 2006 waarkden der 1,9 miljoen leu rechtstreeks in de toeristiese tak van de ekonomie. Brazilianen goat völle binnenslaands met vakaansie; ongevearongevaer 51 miljoen leu in 2005. Det Dät laewerden Brazilië $ 22 miljoen op; vief moal zovölle as van internasjonaleinternasionale toeristen.

De meeste internasjonaleinternasionale toeristen goat noar de staeden Rio de Janeiro, Foz do Iguaçu, São Paolo, Florianópolis en Salvador. Zakenreiskes goat vake noar São Paulo, Rio de Janeiro en Porto Alegre.

De Portugesen hebt de meeste invlood had op de Braziliaanse kultuur, vuural in den tied van ett Portugese Riek. De Portugesen brachten öare sproake, ett [[Rooms-Katholieke Karke|Roomsrooms-Katholiekekatholieke geleuf]] en kolonialen bouwstiel met. De Portugesen haalden ook völle slawen oet Afrika, dee as ook wier öare egene gebroeken en tradisies in Brazilië achterleuten. Doarnöast wonden der al inheemse volker met öare egene leafwiezenlaefwiezen en kömmen der völle aandere Europese immigraanten noar ett laand. Wieters kömmen der nog völle [[Duutslaand|Duutsers]], [[Japan|Japanners]]ners, [[Jeuden|Jödden]] en [[Arabieren]]. Al disse groepen zorgden detdät Brazilië ne totaal egene sproake, kökkengewoontes, muziek, daans en geleuf ontwikkelden.

Töt an den anvaank van ett 19de19e joarhoonderd was Barok de heuwdstiel in den Braziliaansen keunst. DetDät gröaiden haenig an oet noar eenn breed anbod van stielen, zo as [[Romantiekromaniek]], [[Modernismemodernisme]], [[Expresjonismeexpressionisme]], [[Kubismekubisme]], [[Surrealismesurrealisme]] en [[Abstraksjonismeabstraksionisme]]. Braziliaansen filmkeunst is zo oold as de oetveending van ett filmen.

[[File:CarlinhosPandeirodeOuro.jpg|thumb|Den pandeiro is ett nasjonalenasionale instrumaent van Brazilië.]]

Muziek is eenn onmeundig belangriek oonderdeel van de Braziliaanse kultuur. Den [[pandeiro]], ne oard tamboriene met eenn vel der oawer, is zelfs ett nasjonalenasionale teken van Brazilië.

Vanof de onofhaankelikhaeid maakden muzikaanten aal meer muziek in kenmaarkend Braziliaansen stiel. [[Samba]], met ett kenmaarkende hartslagritme, is doarvan ett bekaendst. Ett steetSteet zelfs op de [[UNESCO]]-lieste van kultureel aarfgood. Der zeent verskaeidene oondersoorten van samba, van melancholiese of romantiese samba pagode töt opjörkende samba enredo. Koppels kameröade köant oawende bie mekaar zitten en samba de roda spöllen. Bie disse oard samba doot ze tekste improviseren um mekaar te klook of te waen. In völle delen van Brazilië zeent der hele sambaskolen, dee as völle anhangers hebt, te vergelieken met vootbalklubs. Disse zeent in Europa vuural bekaend um de oetbeundige en klurige optochten tiedens [[karnaval]].

[[Bossa Nova]] is slim populaer boeten Brazilië wörden noa 1960. Ett betekentBetekent "niejen trend" en zet jazz-mellodieën op sambaritmes. Vuural met daank an [[Frank Sinatra]] is Bossa Nova bie eenn grötter publiek an -esloan. Hee scoordenskoorden ne waerldhit met ett nommer "Girl from Ipanema".

Ett Braziliaanse etten en dreenken is verskaeiden per strekke. Ett nasjonaleNasionale gerecht is [[Feijoada]]; en strekgebeunden gerechten as [[vatapá]], [[moqueca]], [[polenta ]]<nowiki/>and en [[acarajé]] zeent in ett hele laand geleewd. Koffie is ett nasjonalenasionale dreenken en den inheemsen staarken draank is [[Cachaçacachaça]]. DetDät wörd oet sukerreed distilleerd en is ett heuwdbestaanddeel van de nasjonalenasionale cocktail [[Caipirinhacaipirinha]].

In duursnee besteet ne moaltied oet ries en bonen met beestevleis en sload. Doar doot ze regelmoatig cassavebloomkassavebloom (farofa) duur. Frituurde [[earpeleerpel|aerpel]], [[cassava|cassavekassave]], [[banaan]], vleis en [[keze]] wordt vake as middagetten gebroekt. Iej köant et in de meeste restaurants kriegen. Geleewd gemaksetten is pastel (pastei), coxinha (ne oard kipkroket) en pão de queijo (kezebrood).

Ett laandLaand is riek an greunte en vruchten, zo as [[açaí]], [[cupuaçu]], [[mango|mango's]], [[papaja|papaja's]], [[cacao|kakaobonenkakaubonen]], [[cashewnötten]], [[guaves]], [[sinaasappels|sinasappels]], [[passievrucht|passievruchten]]en, [[ananas|ananassen]]sen en [[proeme|proemen]]n. Dee wordt vermoalen töt sappen of gebroekt vuur [[sukela]], lollies en iesheurnkes.

Met ofstaand is [[vootbal]] de meest geleewde sport van Brazilië. Ett NasjonaleNasionale manskap wörd ezeen as ett beste van de waerld en wör al vief moal waerldkampioen.

Aandere populaere sporten zeent [[volleybal]], [[basketbal]], [[Formule 1]] en vechtsporten. Ett nasjonaleNasionale volleybalmanskap hef de Waerldliga, World Grand Champions Cup, World Championship en de World Cup ewunnen.

Ett laandLaand hef ook aandere sporten oet eveundenoeteveunden, zo as [[straandvootbal]], [[futsal]] (binnenvootbal) en [[vootvolleybal]]. In de vechtsporten komt [[capoeira]], [[vale tudo]] en [[Braziliaans jiu-jitsu]] oet Brazilië. Dree Braziliaanse veurders hebt ett [[Waerldkampioenskop Formule 1]] acht moal ewunnen

In 1950 en in 2014 meug Brazilië de [[FIFA Wearldkup]] vootbal organiseren. In ett [[Autódromo José carlos Pace]], ett racecircuitreessirkwie van São Paulo, wörd de joarlikse [[Grand Prix van Brazilië]] heulden. In Rio de Janeiro wordt de Olympiese Spöllen en de Paralympiese Spöllen van 2016 eheulden.

In 2008 wör ett antal leu wat in Brazilië wont, eskatt op ongevaer 190 miljoen. De meeste leu wont in ett zuudoosten en noordoosten. De eerste volkstelling wör edoan in 1872. Der wonden toen 9.930.478 leu in Brazilië. Tusken 1880 en 1930 treuken der nog es 4 miljoen bie in. In de joaren tusken 1940 en 1950 gröaiden de bevolking joarliks met 2,4%, terwiel as leu duur mekaar ook eulder wörden.

Volgens eenn oonderzeuk van 2008 neumt 48,43% (ongevearongevaer 92 miljoen) van de Brazilianen zikzelf blaank, 43,8% (ongevearongevaer 83 miljoen) broen ("pardo", mengeling van blaank en zwart), 6,84% (ongevearongevaer 13 miljoen) neumt zikzelf zwart, 0,58% (ongevearongevaer 1,1 miljoen) neumt zikzelf [[AzieAzië|Aziaties ]]<nowiki/> en 0.28% (ongevearongevaer 536.000) neumt zikzelf inheems ([[Amerindianen|Amerindiaans]], of ''indígena''). 0,07% (ongevearongevaer 130.000) gavven gin ras op.<ref>[http://www.sidra.ibge.gov.br/bda/tabela/protabl.asp?c=262&i=P&nome=on&notarodape=on&tab=262&unit=0&pov=3&opc1=1&poc2=1&OpcTipoNivt=1&opn1=2&nivt=0&orc86=3&poc1=1&orp=6&qtu3=27&opv=1&poc86=2&sec1=0&opc2=1&pop=1&opn2=0&orv=2&orc2=5&qtu2=5&sev=93&sev=1000093&opc86=1&sec2=0&opp=1&opn3=0&sec86=0&sec86=2776&sec86=2777&sec86=2779&sec86=2778&sec86=2780&sec86=2781&ascendente=on&sep=43344&orn=1&qtu7=9&orc1=4&qtu1=1&cabec=on&pon=1&OpcCara=44&proc=1&opn7=0&decm=99 2008 PNAD, IBGE. "População residente por cor ou raça, situação e sexo"].</ref>

In 2007 skatten de NasjonaleNasionale Indianenstichting detdät der 67 neet-oontdekte stämme waen mut, ett grötste antal neet-ontdekte stämme van de waerld.<ref>"[http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2007/07/07/AR2007070701312.html In Amazonia, Defending the Hidden Tribes]," ''The Washington Post'' (8 Julyjuli 2007).</ref>

Seend den ankomst van de Portugezen in 1500 is der beheurlik wat mengeling tusken de Amerindianen, Europeanen en Afrikanen ewest. DetDät blik oet autosomale studies op 65% töt 77% van de bevolking.

De moatskoppieje is slim verdeeld in klasses. Verskillende bevolkingsgroepen verdeent neet etzelfdet zelfde loon. Der is ook völle rassisme en klassenstried. Iej wordt bie ne groep in edeeld noar oewen kluur. Zo köant volle breurs en zusters bie verskillende groepen terechte kommen.<ref>[http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC140919/#id2601616 Parra ett alli, Color and genomic ancestry in Brazilians.]</ref> Wovölle o'j verdeent spölt ook met; as nen pardo meer verdenen geet, is der grote kaans detdät den zik doarnoa blaank of zwart geet neumen.<ref>RIBEIRO, Darcy. O Povo Brasileiro, Companhia de Bolso, Veerden druk, 2008 (2008).</ref>

Ett broeneBroene volk (offisjeeloffisieel "pardo") wör ook wal es "moreno" neumd. Ett isIs ne brede indeling woer as ook "[[caboclo]]|caboclo's]]", "[[mulatto]]|mulatto's]]" en "[[cafuzo]]|cafuzo's]]" in heurt. Caboclo's zeent vermengde Amerindianen en noawas van blaanken met inheemsen, Mulatto's zeent noawas van blaanken en zwarten, Cafuzo's zeent noawas van Amerindianen en zwarten.<ref>Adas, Melhem ''Panorama geográfico do Brasil'', 4th ed (São Paulo: Moderna, 2004), p.&nbsp;268 ISBN 85-16-04336-3</ref> In ett noorden, noordoosten en middelwesten veend iej vuural völle noawas van Amerindianen.

An de oostkuste van de nooroostelike strekke van [[Bahia]] töt [[Paraíba]] en ook in noordelik [[Maranhão]], zudelik [[Minas Gerais]] en oostelik [[Rio de Janeiro]] veend iej meer zwarten, mulatto's en noawas van dree rassen tegelieke. Vanof ett 19de19e joarhoonderd köm der ne intrekkersstreum op gaank. Doarduur zeent der non ook völle Italianen, Spaansen, Duutsers, Oekraïners, Polen, Jödden, Russen, SjinezenChinezen, Japanezen en leu oet ett [[Midden-Oosten]].<ref>Ferreira-Levy, Maria Stella. "O papel da migração internacional na evolução da população brasileira (1872 a 1972)". 1974. Revista de Saúde Pública. 8 (supl). p 49 – 90</ref>

| [[Rooms-Katholieke Karke|Rooms-Katholiekkatholiek]] || 64,6%

Brazilië hef de grötste groep Katholiekenkatholieken van de waerld. Oet de vermenging van de gebroeken en geleuwe van de Afrikanen en Europeanen onsteund nen egen vörm van Katholisismekatholisisme, met völle egene rituelen en feeste. Wat geestgeleuwigen neumt zikzelf ook [[Kristendomkristendom|Kristelikkristelik]]. De Protestaantenprotestaanten zeent van de [[peenkstergemeente]], [[Evangeliesevangelies]], [[Baptistbaptist]], [[Zeuwendedags Anhangerszeuwendedagsanhangers]], [[Luthersluthers]]en en de [[Gereformeerdgereformeerd|gereformeerde kaarken]]. Der zeent de leste joaren meer Protestaantenprotestaanten bie ekömmen en eenn hoop Katholiekenkatholieken meender. Wieters zeent der [[Boeddhisme|boeddhisten]] (0,13%), Afro-Brazilaanse geleuwe (0,31%) en 0,01% Amerindiaanse geleuwe.

De heufdsproake van ett laand is ett [[Portugees]]. Disse sproake wörd duur zowat iederene kuierd en is de ennigste sproake in de media. Brazilië is ok ett ennigste laand in heel Zuud-Amerika, woer as ett Portugees de offisjeleoffisiële laandsproake is. In wat delen van ett laand wörd der ok [[Spaans]] ekuierd. Der zeent in Brazilië 180 inheemse [[Indiaanse talen|Indiaanse]] sproaken.

In wat delen van Brazilië kuiert ze ok [[Nedersaksisch|Nedersaksies]]. In ett boondslaand Espirito Santo kuiert de leu vuural [[Pommeranisch|Pommers]] en in Castrolanda in ett boondslaand Paraná zeent völle migraanten vanoet [[Oost-Nederlaand]] terechte kömmen. Dee hebt öar [[Dreants|Draents]] en [[Tweants|Twaents]] met -enömmen. Wieters tref iej der nog ett [[Hoogduuts]]e dialekt [[Hunsrückisch]] en Venesiaans [[Italiaans]]. Dit wörd vuural kuierd duur de noazoaten van [[Duutslaand|Duutse]] en [[Italië|Italiaanse]] immigraanten.

Bie wet is de [[Braziliaanse Gebarensproake]] (LIBRAS) verplicht in oonderwies, gezoondhaeidszörg en regaeringszaken. Laeraren en verzörgers mut disse sproake verplicht laeren. Skolegoande keender mut verplicht op zien meenst ene sproake derbie laeren. Vake is detdät Engels of Spaans. Brazilië is ett eerste laand in Zuud-Amerika woer as laerlingen op de middelbere skole [[Esperanto]] laeren köant.