|
== Anti-Jeuds ==
Veur de meeste luu stiet Maarten Luther bekend umme zien 95 stellings. Ok dat e hölpen hef umme van ’t Kattelieke geleuf of te kommen, wat veur ’n koppel luu ’n bevri-jding was.
Maarten Luther stiet bi'j de meeste meansen bekend as iene van de blangrieksten ewest veur 't Protestaantse geleuf. Mar wat nie völle luu weet is dat he ok met de Jeuden gaanks ewest is. In zien beste bujje hef he 't de Jeuden nie kwaolik enömmen dat ze nie an Jezus as Messias geleufden. Hi'j beskuldigden de Katholieke Karke der van dat he ait de Jeuden teengn ewarkt en vervoolgd haren. In 'n begön har he dacht dat deur zien Rifformatie de Jeuden eandlik de kaanse kreengn umme zich te bekeren. Hier weesden he geweld teengn Jeuden of. Mar in zien buukie ''Von den Juden und ihren Lügen'' uut 1543 giet Luther toch machtig in de weer teengn de Jeuden. Dit kump waorschienlik umdat he teleur-esteld waren ewörden. De Jeuden göngen nie over töt Jezus en bleven gewoon heur eangn geleuf behoalden. Hier göngen he zo op in dat he töt anti-Jeudse uutspraken kwaam. In 't buukie gef he 7 maotregelen teengn Jeuden, waorvan sommigen dörft te zengn dat de Nazi's van hieruut ehaandeld hebt. Mar aans as de Nazi's was he teengn Jeudse geleuf, 't göngen nie zo zeer umme 't Jeudse ras. Zien bedoelen was 't bekeren van de Jeuden naor 't Kristendom.
Mar der bint ter nie völle din weet dat Luther ok met jeuden gaangs is ewest hef. Hi-j deun de Kattelieke karke te skuld van dat de jeuden zich nie töt Jezus wollen bekeren. Din zol eur onmeuglik emaakt hebben dat zi-j Jezus as mesia können zien. Luther dachten dat wenneer as zien Rifformatie in gaank was, dat de jeuden zich dan wal wollen bekeren.
Hier voolg 'tgiene wat he, krang ezegd, in 't buukie in schreven:
Mar toe, noa ’n zet, de jeuden nie kwaam spetten ‘t hum. Noar verlop van ’n tied was e niet meer te sprekken oaver jeuden. Op 1543 schreven hi-j ’t buukie ''Von den Juden und ihren Lügen''. Doarin giet e flink tekeer tegen de jeuden. Wat as e doar in schreven, doarvan zegt ter noe ’n koppel luu dat de Nazi’s et veur hum uut-evoerd hef.
* 'k Gaore oe, kristenen, mien goede raod geven: ▼
* 1. In de sienegogen en Jeudse skoelen mut de braand der in, wat nie braanden wil mut met zaand bedekt wörden, zodat der nooit meer wat van vernömmen kan wörden.
Mar Luther haren niets tegen Jeuden as ras, mar wal wat tegen eur geleuf. Doar as de Nazi’s de Jeuden as ras nie anstön. Doar mu’j der wal ’n verskil in zien.
* 2. Eemzo mut de huze van Jeuden met de grond geliek edaone wörden. Laot ze maar op stallen of onder 'n dak gaon wonen, zodat ze beseft dat ze in 't Duutse vaarlaand gien heer en meister bint.
* 3. Alle Talmoeds, gebeden en boeken mut Jeuden of-enömmen wörden, umdat daor bedarflike ofgoderi'je, luenges en gevluuk in staot. ▼Hier ’n liesie was Luther op-esteld haren tegen de jeuden, oaver-enömmen uut ‘t buukie:
* 4. 't Is rabbijnen, op straf van dood, verbeuden 't Jeudse geleuf te onderwiezen.
* 5. 'n Straotverböd veur Jeuden; ze magt heur huze nie uutkommen.
▲*: 'kIk Gaoredoede oe, kristenen, mien goede raod gevenroad:
* 6. Jeuden mut de woeker verbeuden emaakt wörden en heur geld, goald en zilver mut heur of-enömmen wörden, want dat hebt ze allemaole van kristenen ejat. ▼*: 71. De jonkesynagogen en starkejeudse jeuden en jeudinnenschoelen mut in zwaorde warkenbraand ezetestökken wörden,. metWat geweldter nie braanden wul, umdoar heurmut 't’n lamlennigheidbulte ofzaand oaver hen. Der mut niets meer gewaar van te lerenewörden ween.
: 2. Net zo mut de huze van de jeuden met de grond gelieke edoane wörden. Loat din mar op stallen goan wonen, dan kriegt ze wal deur da’ze gien boasies bint in oons Duutse va-laand.
▲*: 3. Alle Talmoeds, gebeden en boekenbuuken mut Jeudende jeuden of- enömmenepakt wörden ,. umdatWaant daordoar bedarflikestiet niets aans as ofgoderi '-je, luengesleunges en gevluuk in staot.
: 4. Et is de rabbijnen verbödden ’t jeudse geleuf an luu te leren. Döt der iene dat, dan mut e uut de tied.
: 5. Jeuden magt te ströate nie op, loa’ze mar mooi binnen in ’t huus blieven.
▲*: 6. Jeuden mut deverbödden woekerwörden verbeudenumme emaaktwoeker wördente endoen. heurEur geld, goaldgoold en zilver mut heur of- enömmenepakt wörden, wantwaant dat hebt ze allemaolewier van kristenen ejatof-pakt.
: 7: De jonke en starke jeuden en jeudinnen mut in zwoar warken zetten ezet wörden. Met d’ harde haand, umme eure lamlennigheid of te leren.
== Zie ok ==
| 