Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Wikipedia:Algemene Nedersaksische Schriefwieze"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
Droadnaegel (Oaverleg | bydragen)
10.087 bewerkingen
Der is nog absoluut gin konsensus aover ans2.0, en dit is dus völ te vlot um in te voeren
de aofespreuken wiezigingen derin verwarkt (zie overleg)
Regel 49:
|
|[ɛː]
|waeter (stl), laeven (sdz), baere (gos)
|fête (Frans)
|-
Regel 70:
|eyewitness
|-
|ao{{Info|Zie kommentaorcommentaar biebij klinkers}}
|
|[ɔː] of [ɒː]
Regel 79:
|
|[ɔːi] of [ɒːi]
|fraoi (twdact)
|flogin (IJslands)
|-
Regel 100:
|maklik (Afrikaans)
|-
|ea{{Info|Zie commentaar bij klinkers}}
|ea
|zie ook: ae
|gebruikt als de uitspraak van de ee<br />standaard [eːi] is, en er daarnaast de<br />[ɪːə] voorkomt in een aantal woorden,<br />niet voor /r/, dus: "keerke" en "beer"),<br />voornamelijk in het Gronings
|[ɪːəɛː]
|hean,meaken Dreant(twd), eandleaven (gostwd)
|nearfête (EngelsFrans)
|-
|eai
|zie eaook: aei
|[ɪːəjɛːi]
|neaiedreaien (gostwd)
|räich (Luxemburgs)
|
|-
|ee
Regel 144:
|i
|uitgesproken als ''ie'' in open lettergreep
|[ɪ], [ə], [ɪː] of [əɪːə]
|zitte (act), lill'''i'''k (alg.), hin, Drint, ind (gos)
|bit (Engels)
|-
Regel 196:
|Köln (Duits)
|-
|oa{{Info|Zie kommentaorcommentaar biebij klinkers}}
|de "Groningse oa"
|[oː], [oːə], [ʊː], [ɔː] of [ʊːɒː]
|goan, doar (gos), goan (twd)
|gå (Zweeds) / þvo (IJslands)
|-
|oai
|j-klank na de "Groningse oa"
|[oːi], [ɔːi] of [ɒːi]
|kwoaie (gos), froai (twd)
|mooi (Nederlands)
|-
Regel 312:
 
==Spellingsregels==
===Wijzigingen en aanvullingen 2015===
*'''Wijziging''': De langgerekte i-klank, zoals gebruikt in het Gronings, wordt geschreven als /i/ (voorheen: /ea/).
*'''Wijziging''': Het Twents schrijft /oa/ voor de ''lichte lange o-klank'' (dus in plaats van /ao/) en /ea/ voor de lange e-klank (dus in plaats van /ae/).
*'''Aanvulling''': Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de medeklinker, dus ''ik kan'' i.p.v. ''ik kann''. In het geval van 'glottale versterking' (met name in het Twents, meestal voorafgaand aan een t-consonant) kan er eventueel wel een dubbele consonant worden geschreven, bv. ''vie loatt'' en ''ie weett''.
 
===Hoofdletters en interpunctie===
Regel 336 ⟶ 340:
 
===Klinkers===
*De lange e-klank, zoals in het Franse ''militair'', (enwordt allegeschreven regionaleals varianten)/ae/. wordtHet geschrevenTwents alsvormt hier de uitzondering op, hier schrijft men de /ae/ altijd als /ea/, vanwege de lange traditie van het schrijven van /ea/.
*De lange i-klank, zoals in het Nederlandse ''beer'' (en alle regionale varianten), wordt net als in het Nederlands geschreven als /ee/.
*De donkere lange o-klank{{Info|De Groningse oa: zo genoemd vanwege het veelvuldig gebruik in het Gronings, maar kan ook in andere dialecten voorkomen}} (klinkt als nl. n'''oo'''rd) wordt altijd als /oa/ geschreven (dus: goan, loat, proat in ondermeer het Gronings, ongeveer uitgesproken als goon, loot, proot).
*De lichte lange o-klank (klinkt als en. t'''a'''lk of nl. r'''o'''ze of z'''o'''ne) wordt overal (ook in het Gronings) als /ao/ geschreven (dus: aofmaoken, maor, praot, laot). Voor het zuiden van het Nedersaksische taalgebied betekent dit dat deze klank overal als /ao/ wordt geschreven. Voor hetHet Twents geldtvormt dathier erde bijuitzondering voorkeurop, hier schrijft men de /ao/ wordtaltijd geschreven,als maar/oa/, vanwege de lange traditie van het schrijven van /oa, is het gebruik hiervan ook toegestaan/. Alhoewel woorden als: ''koor, ore, poorte'' vóór een /r/ als /ao/ klinken, worden ze geschreven met oo/o{{Small()|o}}/).
*Afrondingen van klinkers door een j- of w-klank worden, zoals in het Nederlands, zo veel mogelijk geschreven als -i of -u (dus: ''luui'' en niet ''luuj'', ''kou'' (t tegenoverestelden van warmte) en niet ''kouw'').
**Uitzondering is wanneer er in plaats van een d-klank een j- of w-klank wordt gehoord (bv. lu'''j'''en en hou'''w'''en waar het overige taalgebied lu'''d'''en en ho'''ld'''en zegt) etc. (bekende woordbeelden als ''roo'''i'''e'', ''goe'''i'''e'', ''doo'''i'''e'' blijven onveranderd).
Regel 345 ⟶ 349:
*De Groningse/Noord-Drentse ee-klank die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als eei. Omdat in het Gronings vrijwel alle ee's als eei worden uitgesproken, volstaat daar ook gewoon ''ee''. In Noord-Drenthe, waar zowel de Groningse als de Drentse ee voorkomt, wordt wel altijd eei geschreven om hier onderscheid tussen te maken.
*De Groningse/Noord-Drentse oo-klank die wordt gevolgd door een w-klank wordt geschreven als oou. Omdat in het Gronings vrijwel alle oo's als oou worden uitgesproken, volstaat daar ook gewoon ''oo''. In Noord-Drenthe, waar zowel de Groningse als de Drentse oo voorkomt, wordt wel altijd oou geschreven om hier onderscheid tussen te maken.
*De lichte lange o-klank (ao) die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als /aoi/.
*De lange uu-klank die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als uui.
*De -ij/-ei-klank wordt geschreven naar Nederlands voorbeeld. Daar waar het Nederlands niet als voorbeeld in voorziet, wordt er gekeken naar de etymologie van het desbetreffende woord (twee > twei, drie > drij, die > dij, nieuw > nij), hierbij kan gekeken worden naar bv. het Oudsaksisch, Oudgronings, etc. of naar de Nederlandse klanken.
Regel 361 ⟶ 365:
*Plosieven, zoals bijvoorbeeld in het Gronings, worden niet geschreven, dus bv. niet ''phoesther'' voor ''poester''.
*Als een bepaalde medeklinker wordt verzacht doordat hij door een klinker wordt gevolgd, zal de schrijfwijze gelijk blijven, dus: kraande blijft kraante. Uitzonderingen zijn de s-z en de f-v, omdat deze ook in het Nederlands voorkomen.
*Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de medeklinker, dus ''ik kan'' i.p.v. ''ik kann''. In het geval van 'glottale versterking' (met name in het Twents, meestal voorafgaand aan een t-consonant) kan er eventueel wel een dubbele consonant worden geschreven, bv. ''vie loatt'' en ''ie weett''.
*In het meervoud van sommige woorden valt de /d/ vaak weg, bv. laand > lanen, raand > ranen. Hier wordt de /d/ wél geschreven (want: stam + en), dus: laand > laanden, raand > raanden. In werkwoorden geldt hetzelfde principe, tenzij de stam van het woord ook zonder /d/ is, bv. "Ik vien(e)" > "Wulen vienen", "ik wor" > "wulie worren".
*In sommige dialecten komt t-deletie en d-deletie voor (bv. in het Nunspeets/Rijssens), in dergelijke gevallen worden de /t/ en /d/ wél geschreven (behalve als de uitspraak nauwkeurig moet worden weergegeven), bv. locht (niet: loch), emaakt (niet: emaak), heurden (verleden tijd van horen; niet: heuren).
Regel 385 ⟶ 389:
*De woorden ''dezelfde'', ''hetzelfde'', ''eenzelfde'' en ''zoals'' worden geschreven als ''de zelfde'', ''t zelfde'', ''n zelfde'' en ''zo as''.
*Het Nederlandse woord ''eens'' wordt geschreven als ''es'' of ''eens/iens/ai(n)s''.
*Het Nederlandse woord ''er'' wordt geschreven als ''der'' en niet als '''r'' of, ''d'r'' of ''ter''.
*In woorden als ''zwart'' en ''word'' wordt de -r gewoon geschreven, ondanks dat deze niet wordt uitgesproken.
*Het voltooid deelwoord van samengestelde werkwoorden wordt zoveel mogelijk aaneengeschreven, wanneer dat tot een verkeerde uitspraak kan leiden wordt er een streepje tussen geschreven, bv. ''uutespreuken'', ''deuregaon'', ''aofestapt'', ''schonemaakt'', maar: ''in-egaon'', ''op-ezet'', bie-edaon (''inegaon'', ''opezet'' en bieedaon zouden kunnen leiden tot de verkeerde uitspraak ''ienegaon'', ''oopezet'' en ''bjeedaon'').
*Het gebruik van de verkorte en niet-verkorte lidwoorden niet door elkaar laten lopen (dus consequent: ''de, t, n'' óf ''de, het{{Small()|h}}et{{Info|Zonder h in dialecten met h-deletie}}, een''), de voorkeur gaat uit naar de afgekorte vorm.
*Het verschil tussen de ''sch'' ({{IPA|[sx]}}, ''school''), ''sk'' ({{IPA|[sk]}}, ''skoele'') en ''sj'' ({{IPA|[ʃ]}}, ''sjoel'') komen wel tot uitdrukking in de spelling.
*De tussen-n wordt alleen geschreven wanneer deze gehoord wordt, bv. ''schaopevel'' (uitspraak: {{IPA|[sxɔːpəvɛl]}}, zónder hoorbare tussen-n) of ''schaopenvel'' (uitspraak: {{IPA|[sxɔːpm̩vɛl]}}, mét hoorbare tussen-n).
Regel 401 ⟶ 405:
===Gronings===
====Oldambt====
Mien brööiertje haar guster zööcht noar zien lözze cd's en het dij ien n deuske doan, zodat hai dij nait kwietroaken zol. Hai was twij doag leden bie mien omke op boerderij waest en dou haar hai heur mitnomen. Dou er moal bie de daaier kieken gong, was hom aine der oet valen. Soavends loat was mien brööier bie hoes kommen en vruig er aan mie: "Hest bie mien spaigelploatjes zeten?". Ik zee dat ik dat nait doan haar, maor hai mainde dat der aine vot was. Hysteries vloog hai deur t hoes heanhin en dou bedocht er zok ien ains dat er mit deuske bie de lammekes waest haar. Dou er noar mien omke tou reed en ien t laand kieken gong, zag er n blaauwe gleanglin tou t gras oet schienen. t Was zien spaigelploatje en gelokkig was der niks mit beurd. Hai bood mie vrundelik zien exkuses aan veur de beschuldigens. "Sa've oeteten goan?" vruig mien moe. Mien pa zee: "Is goud, maor nait zo duur hoor, laiverd!" En doar gongen wie heanhin. Dou wie zitten gongen vruig de ober wat wie zoepen wollen. Ik haar n glaske woater en de rest wol wien. Op ains zee mien voader: "Laive God, ik mout de schoapen nog voueren!". Mien moe wör lealiklillik: "Proat nait zo haard! Dat kinst natuurlieks vanoavend ook nog doun!" Mien pa aksepteerde t en gong trankiel aan zien biefstok. Leuf mie, as mien ollu oeteten goan, kinst der nait bie wezen!
 
====Westerkwartier====
Regel 416 ⟶ 420:
 
===Twents (Rijssen)===
Mien breurken har gisteren ezocht naornoar zien lösse cd's en hef ze in n deusken edaonedoan, zodat e ze neet kwiet zol raken. Hee was twee daege leden bie mienen eum op de boerderieje ewest en to had e ze met-enömmen. To at e bie de deers gung kieken, was der ene oet evöllen. SaowendsSoawends late was mien breur in t hoes ekömmen en vreug e an mie: "He'j an mienemien spegelplaatjes ezetten?". Ik zee a'k det neet edaonedoan har, mer hee maendenmeanden at der ene vort was. Hysteries vleug e duur t hoes hen en to bedachten e zikzelf det e met t deusken bie de lammekes ewest har. To at e naornoar mienen eum hen reed en in t laand gung kieken, zag e ne blauwe gleenstering in t grös. t Was zien spegelplaatjen en gelukkig was der niks met gebuurd. Hee beud mie vraendelikvreandelik zinne verontskooldigings an vuur de antiegings. "Zö'w oargens hen etten gaongoan?" vreug mien moor. Mien vaar zaezea: "Is good, mer neet zo deur heur, lewerd!", en daordoar gunge wie dan. To at wiewe gungen zitten vreug n ober wa'w dreenken wollen. Ik har n glaesken water en de rest wol wien. In enen zaezea mien vaar: "Gedooksemie, ik mut de sköpe nog voren!". Mien moor wördenwördden hellig: "Kuiert neet zo hard! Det kö'j vanaowendvanoawend ook nog wal!" Mien vaar aksepteerden t en begun haenigheanig an zien biefstuk. Geleuwt mie, as mien volk hen etten geet, dan kö'j der neet bie waenwean!
 
{{Uutklappen
|titel=Met oa
|inhoud=
Mien breurken har gisteren ezocht noar zien lösse cd's en hef ze in n deusken edoan, zodat e ze neet kwiet zol raken. Hee was twee daege leden bie mienen eum op de boerderieje ewest en to had e ze met-enömmen. To at e bie de deers gung kieken, was der ene oet evöllen. Soawends late was mien breur in t hoes ekömmen en vreug e an mie: "He'j an mien spegelplaatjes ezetten?". Ik zee a'k det neet edoan har, mer hee maenden at der ene vort was. Hysteries vleug e duur t hoes hen en to bedachten e zikzelf det e met t deusken bie de lammekes ewest har. To at e noar mienen eum hen reed en in t laand gung kieken, zag e ne blauwe gleenstering in t grös. t Was zien spegelplaatjen en gelukkig was der niks met gebuurd. Hee beud mie vraendelik zinne verontskooldigings an vuur de antiegings. "Zö'w oargens hen etten goan?" vreug mien moor. Mien vaar zae: "Is good, mer neet zo deur heur, lewerd!", en doar gunge wie dan. To at we gungen zitten vreug n ober wa'w dreenken wollen. Ik har n glaesken water en de rest wol wien. In enen zae mien vaar: "Gedooksemie, ik mut de sköpe nog voren!". Mien moor wörden hellig: "Kuiert neet zo hard! Det kö'j vanoawend ook nog wal!" Mien vaar aksepteerden t en begun haenig an zien biefstuk. Geleuwt mie, as mien volk hen etten geet, dan kö'j der neet bie waen!
}}
 
===Urkers===
Meen bruurtjen et gister ezocht naor z'n losse cd's in et ze in n dosien edaon, zodat ie ze niet kweet zou raken. IJ was aargister bij m'n ome op de boerderije ewest in toe ad ie ze mie-eneumen. Toe ie bij de dieren ging kieken, was er iene eut evullen. Savends laot was m'n bruur teusekeumen in vroeg an mij: "Aew je an meen cd's ezeten/ezieten{{Info|Vuur 1950: ezeten, nao 1950: ezieten}}. Ik zeen dat ik dat niet edaon adde, mar ij docht dat der iene vort was. Eut t redden vleug ie duur t eus ene en toe bedocht ie dat ie mit t dosien bij de lammetjes ewest adde. Toe ie naor meen ome toe rien in op t laand ging kieken, zag ie wat blaauwsblauws glinsteren in t gres. t Was z'n cd in gelokkig was der niks mie gebeurd. IJ beudt vriendelik z'n verontskuldigingen an voor de beskuldigingen. "Zullen we beuten de duur gaon eten?", vroeg m'n moeder. M'n vader zeen: "Goed oor, mar niet zo duur, lieverd!", in daor gingen we dan. Toe we gingen zitten vroeg de ober wat we wouwen drinken. Ik wou n glaosien waoter in de angeren ween. Opiensen zeen m'n vader: "Verdorie, ik moet de skapen nog voeren!" M'n moeder worde kwaod: "Praot niet zo arde! Dat kuun je vanzelf vanavend ok nog doen!" M'n vader leusterde in begon kalm an z'n biefstok. Geloof mij, wannaar meen ouweluien beuten de duur gaon eten, ku'je der niet bij wezen!
 
===Veluws===
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:Algemene_Nedersaksische_Schriefwieze"