|
Alle eylanden sind olde [[vulkaan|vulkanen]]. Een antal, so as [[Santa Maria]] hebt nog nooyt wat dån seet der lüde up et eyland wont. [[Pico (barg)|Den barg Pico]] up et lyknamige eyland, is met 2351 meter et höygste punt van Portugal. De Azoren höyrt feytelik by de höygste bargen van de wearld as y rekkent vanaf höär voot up den oceaanboadem töt den top. Se stekt houge boaven et water uut.
De Azoren hebt een mild klimaat vöär höäre noordelike ligging. Dat hev te doon met de afstand töt wearlddelen en den [[golfströymgolvströym]] wat der ümhen vlöödt. Döär de see blyvt de temperaturen et hele jår sachte. Daags wördt et meestentyds neet kölder as 16 °C en neet heter as 25 °C, afhankelik van et seysun.<ref>[http://www.ipma.pt/en/oclima/normais.clima/1981-2010/020/ IPMA "Ponta Delgada Climate Normals 1981-2010" bekekken up 26 oktober 2015]</ref> Höygere temperaturen as 30 °C of under 3 °C komt in de drokst bevolkte delen neet vöär. Et is der döär mekaar nat en bewolkt.
Der sit flink wat verskil in kultuur, et dialekt, kokkerye en traditys van de Azoren. Disse eylanden warren ooyt unbewoandunbewond en oaver tweehunderd jår koloniseerd döär meerdere volker.
==Verleyden==
Een paar [[hypogeum|hypogea]], bouwwarken dey uut de rotsen höwwen sind as [[groowe|begreafplaatse]] sind up de eiladnen Corvo, SAnta Maria en Terceira vünden döör den Portügeysen [[archeologie|archeoloog]] Nuno Ribeiro. Hey meanen at ze möygelik 2000 jår old warren en dat der dårüm löy up de eilanden woond müt hebben vöör de Portügeysen.<ref>[http://www.cmjornal.xl.pt/detalhe/noticias/ultima-hora/monumentos-funerarios-descobertos-nos-acores Correio da Manhã. Cofina Media. "Estruturas podem ter mais de dois mil anos: Monumentos funerários descobertos nos Açores". ed: J.M.A. Lisbon, Portugal Skreyven up 5 March 2011.] (Portügeys). Bekekken up 18 June 2011.</ref> Toch lykt disse bouwsels up de Azoren altyd bruukt te wean vöör [[groan|grånupslag]]. Ribeiro's beweringen sind nooit bevestigd en nauwkuyrig undersöyk is der nit dån.<ref>[http://www.acorianooriental.pt/noticias/view/216916 Acoriano Oriental. "Estudos arqueológicos podem indicar presença prévia ao povoamento das ilhas Açoreana Oriental". Skreyven up 27 juni 2011].</ref> Et is nit duydelik of disse bouwsels natuyrlik ontstån sind of döör löy toosat en of ze ölder sind as de Portügeyse kolonyseyring. Hard bewys vöör een vöör-Portügeys volk up de eilanden is nit bekend. ▼
==Verleaden==
===Öyropeyse untdekking=== ▼▲Een paar [[hypogeum|hypogea]], bouwwarkenbuowwarken deydee uut de rotsen höwwen sindsint as [[ groowebegreefplak| begreafplaatsebegrääfplaatse]] sindsint up de eiladneneylanden Corvo, SAntaSanta Maria en Terceira vünden döördöär den Portügeysenportugeesken [[archeologie|archeoloog]] Nuno Ribeiro. HeyHee meanenmeanden at zese möygelikmöägelik 2000 jår old warren en dat der dårüm löylüde up de eilandeneylanden woondwond müt hebben vöörvöär de Portügeysenportugeesken.<ref>[http://www.cmjornal.xl.pt/detalhe/noticias/ultima-hora/monumentos-funerarios-descobertos-nos-acores Correio da Manhã. Cofina Media. "Estruturas podem ter mais de dois mil anos: Monumentos funerários descobertos nos Açores". ed: J.M.A. LisbonLissabon, Portugal Skreyvenskreaven up 5 Marchmäärt 2011 .] ( Portügeysportugeesk). ] Bekekkenbekekken up 18 Junejuni 2011.</ref> Toch lykt disse bouwselsbuowsels up de Azoren altyd bruukt te wean vöörvöär [[groan|grånupslag]]. Ribeiro's beweringenbewäringen sindsint nooitnooyt bevestigd en nauwkuyrignauwköärig undersöykundersöök is der nitneet dån.<ref>[http://www.acorianooriental.pt/noticias/view/216916 Acoriano Oriental. "Estudos arqueológicos podem indicar presença prévia ao povoamento das ilhas Açoreana Oriental". SkreyvenSkreaven up 27 juni 2011].</ref> Et is nitneet duydelikdüdelik of disse bouwselsbuowsels natuyrliknatuurlik ontstånuntstån sindsint of döördöär löylüde toosattosat en of zese ölder sind as de Portügeyseportugeeske kolonyseyringkolonisering. Hard bewys vöörvöär een vöörvöär- Portügeysportugeesk volk up de eilandeneylanden is nitneet bekend.
[[Bestaand:Azores old map.jpg|thumb|Kaarte van de Azoren uut 1584.]] ▼In et [[14e eeuw|14de jårhonderd]] warren de eilanden al bekend. Deylen der van ståt in de [[Atlas Catalan]]. In [[1427]] ontdekken nen kaptein under [[Hendrik den Seyvårder]], möygelikerwys [[Gonçalo Velho]], de Azoren vannys, mer dit steyt nit vaste. In ''A History of the Azores'', een wark oet [[1813]] van [[Thomas Ashe]], beskreyf den skryver nen [[Vlaanderen|Vlaming]], Joshua van der Berg uut [[Brugge]], den as tydens nen storm underwegens når [[Lissabon]] an land mos up de eilanden. Hey sea at de Portügeysen et gebeyd verkend harren en et vöör Portügal upeiset harren. Et gef nog een paar andere verhalen åver de untdekking van de eerste eilanden (São Miguel, Santa Maria en Terceira) döör seylöy under Hendrik den Seyvårder, mer der sind wenig geskriften bekend dey dit bevestigt. ▼
▲=== ÖyropeyseEuropääske untdekking===
Et wörd vake segd at de eilanden ören naam hebt van de [[hawik]], nen völ vöörkommenden vogel üm dey tyd. Toch is et neyt annemmelik at disse vöygel hyr nösteld of jaagd hebt. ▼▲[[Bestaand:Azores old map.jpg|thumb|Kaarte van de Azoren uut 1584.]]
▲In et [[14e eeuw| 14de14. jårhonderdjårhunderd]] warren de eilandeneylanden al bekend. DeylenDelen der vandervan ståt in de [[Atlas Catalan]]. In [[1427]] ontdekkenuntdekten nen kapteinkapteyn under [[Hendrik den SeyvårderSeevårder]], möygelikerwysmöägelikerwyse [[Gonçalo Velho]], de Azoren vannys, mer dit steytsteet nitneet vaste. In ''A History of the Azores'', een wark oetuut [[1813]] van [[Thomas Ashe]], beskreyfbeskreev den skryver nen [[Vlaanderen|Vlaming]], Joshua van der Berg uut [[Brugge]], den as tydens nen storm underwegensunderweagens når [[Lissabon]] an land mos up de eilandeneylanden. HeyHee sea at de Portügeysenportugeesken et gebeydgebeed verkend harren en et vöörvöär PortügalPortugal upeisetupeyset harren. Et gefgev nog een paar andere verhalen åveroaver de untdekking van de eerste eilandeneylanden (São Miguel, Santa Maria en Terceira) döördöär seylöyseelüde under Hendrik den SeyvårderSeevårder, mer der sindsint wenigweynig geskriftengeskrivten bekend deydee dit bevestigt.
▲Et wördwördt vake segd at de eilandeneylanden örenöären naamname hebt van de [[hawik]], nen völ vöörkommendenvöärkommenden vogelvoagel üm deydee tyd. Toch is et neytneet annemmelik at disse vöygelvöägel hyr nösteld of jaagd hebt.
'''Kolonysasy'''
[[Bestaand:Vista_sobre_Angra_do_Heroismo.jpg|links|duum|235x235px|[[Angra do Heroísmo]], the oldest continuously-settled town in the archipelago of the Azores and UNESCO World Heritage Site]] ▼Tu as Santa Maria untdekt wör en de kolonysasy nog mus beginnen, wörren der skööpe löslåten up et eiland üm tookomstige kolonisten wat te etten te geyven, want der warren gin grote deyrs up et eiland. De kolonysasy bleyf nog eaven uut. De Portügeyse löy harren weanig sin üm up een ofleagen koppel eilanden te wonnen, honderden kylomeyters van et vasteland. Toch lükken et [[Gonçalo Velho Cabral]] üm binnen drey jår (1433 - 1436) genog volk en senten by mekår te köyern en noar Santa Maria en São Miguel te våren. ▼
'''Kolonisaty'''
De kolonisten halen büskes en rotsen vurt üm grån, wyndruven, sükerreyd en andere planten te potten, vöör et eygene leavensunderhold en handel. Sey nömmen ook wat huusdeyrs met, so as hennen, kanynen, beyste, skööpe, sikken en biggen. Ook bouwen se öör earste huyse en dörpe. ▼▲[[Bestaand:Vista_sobre_Angra_do_Heroismo.jpg|links|duum|235x235px|[[Angra do Heroísmo]], thede oldestöldste continuously-settledstad townmed inkontinue thebewonning archipelagoin ofde theeylandgruppe Azoresvan andde UNESCOAzoren Worlden Heritageup SiteUNESCO-wearldarvgoodlyste]]
▲TuTo as Santa Maria untdekt wör en de kolonysasykolonisaty nog musmos beginnen, wörren der skööpesköäpe löslåten up et eilandeyland üm tookomstigetokomstige kolonisten wat te etten te geyvengeaven, want der warren gin grote deyrsdeers up et eilandeyland. De kolonysasykolonisaty bleyfbleev nog eaven uut. De Portügeyseportugeeske löylüde harren weanigweynig sin üm up een ofleagen koppel eilandeneylanden te wonnen, honderdenhunderden kylomeyterskilomeaters van et vasteland. Toch lükkenlükten et [[Gonçalo Velho Cabral]] üm binnen dreydree jår (1433 - 1436) genog volk en sentencenten by mekår te köyernköyeren en noarnår Santa Maria en São Miguel te våren.
▲De kolonisten halenhaalden büskes en rotsen vurtvort üm grån, wyndruven, sükerreydsükerreed en andere planten te potten, vöörvöär et eygene leavensunderhold en handel. SeySee nömmen ookouk wat huusdeyrshuusdeers metmed, so as hennen, kanynenkonynen, beystebeeste, skööpesköäpe, sikken en biggen. OokOuk bouwenbuowden se ööröär earsteeerste huysehuse en dörpe.
De eilanden wörren åwer honderden jåren kolonyseyrd, höyvdsakelik vanuut Portügal. De kolonisten kömmen uut de [[proveensie|provinsys]] [[Algarve]], [[Minho]], [[Alentejo]] en [[Ribatejo]] en [[Madeira]]. De eyrste kolonisten kömmen in [[1444]] når São Miguel onder Gonçalo Velho Cabral. Se lånden by et huydige [[Povoção]]. Völle van de earste kolonisten warren [[Sefardyse Jödden]] (Jödden dey töt [[Kristendom|Kristenen]] dwüngen warren) en dey under de [[inkwysytsy]] van et vastelånd vort wollen. In [[1522]] wör [[Vila Franca do Campo]] vortvaagd dör ne [[eardbewing|eardbeyving]], wuurmet üm de 5000 löy uut de tyd kömmen. De höyfdstad wör dårop verplaatst når [[Ponta Delgada]]. Vila Franca do Campo wör wyr upbouwd up de årsprunkelike stee en is rechtevoort ne blöyende hawenstad vör [[viskerieje|viskerye]] en [[jacht (boot)|jachten]]. Ponta Delgada kreyg in [[1546]] [[stadsrechten]]. Van anvånk an hebt de löy der zik vöral met landbouw gangs hölden. Tegen et [[15e eeuw|15e jårhonderd]] voren [[Graciosa]] [[groan|grån]], [[hop (plaante)|hop]], [[wien|wyn]] en [[brandewyn]] uut. ▼
▲De eilandeneylanden wörren åweroaver honderdenhunderden jåren kolonyseyrdkoloniseerd, höyvdsakelik vanuut PortügalPortugal. De kolonisten kömmen uut de [[proveensie| provinsysprovincys]] [[Algarve]], [[Minho]], [[Alentejo]] en [[Ribatejo]] en [[Madeira]]. De eyrsteeerste kolonisten kömmen in [[1444]] når São Miguel onderunder Gonçalo Velho Cabral. Se låndenlanden by et huydigehüdige [[Povoção]]. Völle van de earsteeerste kolonisten warren [[ SefardyseSefardiske Jödden]] (Jödden deydee töt [[Kristendom| Kristenenchristenen]] dwüngen warren) en deydee under de [[ inkwysytsyinkwisity]] van et vastelåndvasteland vort wollen. In [[1522]] wör [[Vila Franca do Campo]] vortvaagd dördöär ne [[eardbewing| eardbeyvingäärdbeving]], wuurmetwårmed üm de 5000 löylüde uut de tyd kömmen. De höyfdstadhöyvdstad wör dårop verplaatst når [[Ponta Delgada]]. Vila Franca do Campo wör wyr upbouwdupbuowd up de årsprunkelikeoorspronkelike steestea en is rechtevoort ne blöyendeblööyende hawenstadhavenstad vörvöär [[viskerieje|viskerye]] en [[jacht (boot)|jachten]]. Ponta Delgada kreygkreeg in [[1546]] [[stadsrechten]]. Van anvånkanvang an hebt de löylüde der ziksik vöralvöäral metmed landbouw gangs hölden. TegenTeagen et [[15e eeuw| 15e15. jårhonderdjårhunderd]] voren [[Graciosa]] [[groan|grån]], [[hop (plaante)|hop]], [[wien|wyn]] en [[brandewyn]] uut.
Et eilåndeyland São Jorge wör vörvöär et earsteeerste nöymdnöämd in [[1439]], mer de featelikefeytelike untdekkingsdåtum is nitneet bekend. In [[1443]] wonnen der al löylüde, mer richte kolonisasykolonisaty begun pas metmed de komst van den [[Vlaanderen|Vlaamsen]] eydelmanedelman [[Wilhelm van der Haegen]]. HeyHee köm an up et eilandeyland [[Topo (Azoren)|Topo]] wuurwår as heyhee ookouk uut de tyd köm. De eilandbewonnerseylandbewonners nöymennöämden ümhüm ''Guilherme da Silveira''. [[João Vaz Corte-Real]] wör bestöyrderbestüürder van et eilandeyland in [[1483]]. [[Velas]] wör ne stad vörvöär et endeeynde van et [[15e eeuw|15e15. jårhonderdjårhunderd]]. TeygenTeagen [[1490]] wonnenwonden der 2000 Vlamingen op Terceira, Pico, Faial, São Jorge en Flores. Üm dit grotegroute antal Vlamingen wörren de eilandeneylanden bekend as de Vlaamse EilandenEylanden of de EilandenEylanden van Vlaanderen. Prins [[Hendrik den ZeyvårderSeevårder]] was hyr den anstichter van. ZinneSinne züstersüster, [[Infanta Isabel, Gravinne van BurgondyeBourgondie|Isabel]] was trouwd metmed [[Filip den Goden|Graaf Filip van BurgondyeBourgondie]], wuurwår Vlaanderen dootydsdotyds by höyren. De löylüde kömmen in upstand teygenteagen Filips bewind. ZeykteSeekte en honger kneypenknepen et land uut. Isabel vröygvröäg an Hendrik of een antal Vlamingen når de Azoren uutvlüchten mochten. Dat vünd heyhee good en heyhee gavven öröär de nöydige vörrådenvöärråden metmed.
Den intrek opup de dootydsdotyds nog onbewondeunbewonde eilandeneylanden begün in [[1439]], metmed höyfdzakelikhöyvdsakelik löylüde van de vastelandsprovinsysvastelandsprovincys [[Algarve]] en [[Alentejo]]. In [[1583]] stöyrenstüürden [[Filip II van Spanje]], as köninkköning van PortügalPortugal, zinnensinnen vloot üm of te kaarten metmed ne gruupgruppe van avontüryrsavonturyrs, huyrlingenhuurlingen, vrywilligers en soldåten uut meardere landen. DeyDee wollen de Azoren bruken as springplanke vörvöär nen uutdager vörvöär de Portügeseportugeeske trone. Nå zinsin sükses in de [[Slag üm Ponta Delgada]] wörren de opstandigenupstandigen verhöngen an de nökke van de skeypeskeape, ümdat Filips vünd at et pyratenpiraten warren. Dit dröygdröäg by an de [[Zwarte Legende|Swarte Legende]] onderunder zinnesinne teygenstandersteagenstanders.
In [[1589]] tröykentrökken de [[Groot-Brittanje|Brittenbritten]] up de Azoren an en plünderen een antal eilandeneylanden. Ne andere Engelseengelske missy tegenteagen de Azoren, in [[1597]] mislükkenmislükten. Spanje höyldhöäld de Azoren beleagerd in de BabylonyseBabyloniske Gevangenskop tuskentüsken [[1580]] en [[1642]]. In et [[16e eeuw|16e16. jårhonderdjårhunderd]], harren de Azoren en [[Madeira]] te maken metmed åverbevolkingoaverbevolking. Dårüm tröykentrökken völle löylüde van dår uut når [[Brazilië|BrazilyeBrasilie]].<ref>Scammell, G.V. "The First Imperial Age". Unwin Hyman, 1989.</ref>
== VerwiezingsVerwiesings ==
<references/>
| 