Verskil tüsken versys van "Wikipedia:Algemene Nedersaksische Schriefwieze"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
anpassing |
|||
Regel 47:
|-
|ae
|zie ook: ea
|[ɛː]
|waeter (stl),
|fête (Frans)
|-
|aei
|zie ook: eai
|[ɛːi]
|
|räich (Luxemburgs)
|-
Regel 103:
|zie ook: ae
|[ɛː]
|meaken (twd), leaven (
|fête (Frans)
|-
Regel 109:
|zie ook: aei
|[ɛːi]
|
|räich (Luxemburgs)
|-
Regel 317:
*'''Wijziging''': De omschrijving van de ''ää'' aangepast. Voortaan alleen in gebruik om nadrukkelijke uitspraakverschillen aan te geven, in doorlopende teksten <aa>.
*'''Wijziging''': Het gebruik van de ''c'' in woorden met een s-klank aangepast.
*'''Wijziging''': De ''<ae>'' en ''<ea>'' worden thans gebruikt al naar gelang van de Oudsaksische etymologie om de herkenbaarheid van het woord te vergroten (men schrijft dus niet meer ''aeten'' maar ''eaten'', andere Nedersaksische vormen hebben daar meestal ''eten'').
*'''Wijziging''': De ''<ao>'' en ''<oa>'' worden thans gebruikt al naar gelang van de Oudsaksische etymologie om de herkenbaarheid van het woord te vergroten (men schrijft dus niet meer ''aover'' maar ''oaver'', andere Nedersaksische vormen hebben daar meestal ''over''). De distinctie tussen de lichte en donkere o-klank blijft wel gehandhaafd.
===Wijzigingen en aanvullingen 2016===
*'''Wijziging''': De
*'''Wijziging''': Het Urkers schrijft
*'''Aanvulling''': In het Stellingwerfs en het West-Gronings wordt het lidwoord ''de'' in sommige samenstellingen gereduceerd tot ''e'' (bv. ''op e diek'' voor 'op de dijk'), dit wordt ook zo geschreven, zonder apostrof.
===Wijzigingen en aanvullingen 2015===
*'''Wijziging''': De langgerekte i-klank, zoals gebruikt in het Gronings, wordt voortaan geschreven als
*'''Wijziging''': Het Twents schrijft
*'''Aanvulling''': Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de medeklinker, dus ''ik kan'' i.p.v. ''ik kann''. In het geval van 'glottale versterking' (met name in het Twents, meestal voorafgaand aan een t-consonant) kan er eventueel wel een dubbele consonant worden geschreven, bv. ''vie loatt'' en ''ie weett''.
Regel 351 ⟶ 353:
===Klinkers===
*De lange e-klank, zoals in het Franse ''militair'', wordt geschreven als
*De lange i-klank, zoals in het Nederlandse ''beer'', wordt net als in het Nederlands geschreven als
*De donkere lange o-klank{{Info|De Groningse oa: zo genoemd vanwege het veelvuldig gebruik in het Gronings, maar kan ook in andere dialecten voorkomen}} (klinkt als nl.
*De lichte lange o-klank (klinkt als en. t'''a'''lk of nl. r'''o'''ze of z'''o'''ne) wordt overal (ook in het Gronings) als
*Afrondingen van klinkers door een j- of w-klank worden, zoals in het Nederlands, zo veel mogelijk geschreven als -i of -u (dus: ''luui'' en niet ''luuj'', ''kou'' (t tegenoverestelden van warmte) en niet ''kouw'').
**Uitzondering is wanneer er in plaats van een d-klank een j- of w-klank wordt gehoord (bv. lu'''j'''en en hou'''w'''en waar het overige taalgebied lu'''d'''en en ho'''ld'''en zegt) etc. (bekende woordbeelden als ''roo'''i'''e'', ''goe'''i'''e'', ''doo'''i'''e'' blijven onveranderd).
Regel 360 ⟶ 362:
*De Groningse/Noord-Drentse ee-klank die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als eei. Omdat in het Gronings vrijwel alle ee's als eei worden uitgesproken, volstaat daar ook gewoon ''ee''. In Noord-Drenthe, waar zowel de Groningse als de Drentse ee voorkomt, wordt wel altijd eei geschreven om hier onderscheid tussen te maken.
*De Groningse/Noord-Drentse oo-klank die wordt gevolgd door een w-klank wordt geschreven als oou. Omdat in het Gronings vrijwel alle oo's als oou worden uitgesproken, volstaat daar ook gewoon ''oo''. In Noord-Drenthe, waar zowel de Groningse als de Drentse oo voorkomt, wordt wel altijd oou geschreven om hier onderscheid tussen te maken.
*De lichte lange o-klank (ao) die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als
*De lange uu-klank die wordt gevolgd door een j-klank wordt geschreven als uui.
*De -ij/-ei-klank wordt geschreven naar Nederlands voorbeeld. Daar waar het Nederlands niet als voorbeeld in voorziet, wordt er gekeken naar de etymologie van het desbetreffende woord (twee > twei, drie > drij, die > dij, nieuw > nij), hierbij kan gekeken worden naar bv. het Oudsaksisch, Oudgronings, etc. of naar de Nederlandse klanken.
*De lange en korte ö-klank (zoals in ''frœule'') worden gemaakt met de letter ö. Bij de spelling van deze letter wordt het Nederlandse voorbeeld gevolgd van bijvoorbeeld de a. Dus voor de lange klank: "nölen", "ie nöölt". Voor de korte klank: "röllen".
*In verschillende Nedersaksische spellingssystemen schrijft men een sjwa-klank wanneer die wordt gehoord, bv. ''natuur'' als ''netuur''. In de Algemene Nedersaksiese Schriefwieze wordt dit niet gedaan, aangezien de a weer terugkomt als er een suffix achter komt: netuur > naturist (in de ANS schrijven we dus: natuur > naturist; muziek > musikus; politiek > politikus), bij woorden als ''tillefoon/tellefoon'', ''rippubliek/reppubliek'', ''rippeteren/reppeteren'' kun je gewoon
*Geen onderscheid lange en korte vokalen (huus-huuz, riet-bier, beest-gele).
*Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de klinker, dus ''lu'' ipv ''luu''.
*Klankbreking en neusklanken wordt niet weergegeven, dus niet: ''weeër/weear'' voor "weer" of ''mà/wà'' voor "man/wal").
*Het verschil tussen de aa, ää en ae is soms niet helemaal duidelijk, maar de ää geeft in de ANS een klank weer die tussen de aa en ae in zit {{IPA|[æː]}} (zie het bovenstaande schema bij <aa>/<ae>), hetzelfde principe geldt voor de ä {{IPA|[æ]}}.
*Als de
===Medeklinkers===
Regel 377 ⟶ 379:
*Als een bepaalde medeklinker wordt verzacht doordat hij door een klinker wordt gevolgd, zal de schrijfwijze gelijk blijven, dus: kraande blijft kraante. Uitzonderingen zijn de s-z en de f-v, omdat deze ook in het Nederlands voorkomen.
*Aan het eind van een woord geen verdubbeling van de medeklinker, dus ''ik kan'' i.p.v. ''ik kann''. In het geval van 'glottale versterking' (met name in het Twents, meestal voorafgaand aan een t-consonant) kan er eventueel wel een dubbele consonant worden geschreven, bv. ''vie loatt'' en ''ie weett''.
*In het meervoud van sommige woorden valt de
*In sommige dialecten komt t-deletie en d-deletie voor (bv. in het Nunspeets/Rijssens), in dergelijke gevallen worden de
===Specifieke woorden en gebruiken===
Regel 389 ⟶ 391:
*In woorden als ''zwart'' en ''word'' wordt de -r gewoon geschreven, ondanks dat deze niet wordt uitgesproken.
*Het voltooid deelwoord van samengestelde werkwoorden wordt zoveel mogelijk aaneengeschreven, wanneer dat tot een verkeerde uitspraak kan leiden wordt er een streepje tussen geschreven, bv. ''uutespreuken'', ''deuregaon'', ''aofestapt'', ''schonemaakt'', maar: ''in-egaon'', ''op-ezet'', bie-edaon (''inegaon'', ''opezet'' en bieedaon zouden kunnen leiden tot de verkeerde uitspraak ''ienegaon'', ''oopezet'' en ''bjeedaon'').
*Het gebruik van de verkorte en niet-verkorte lidwoorden niet door elkaar laten lopen (dus consequent: ''de, t, n/ne/nen'' óf ''de, et{{Info|De
*Het verschil tussen de ''sch'' ({{IPA|[sx]}}, ''school''), ''sk'' ({{IPA|[sk]}}, ''skoele'') en ''sj'' ({{IPA|[ʃ]}}, ''sjoel'') komen wel tot uitdrukking in de spelling.
*De tussen-n wordt alleen geschreven wanneer deze gehoord wordt, bv. ''schaopevel'' (uitspraak: {{IPA|[sxɔːpəvɛl]}}, zónder hoorbare tussen-n) of ''schaopenvel'' (uitspraak: {{IPA|[sxɔːpm̩vɛl]}}, mét hoorbare tussen-n).
Regel 395 ⟶ 397:
==Voorbeelden in de ANS-spelling==
===Achterhoeks===
Mien breurken had gisteren ezocht naor ziene losse cd's en hef ze in n deusken edaone, zodat e ze neet kwiet zol raken. Hee was veur twee daege bi'j mienen ome op de boerderi'je ewest en to had e ze met-enommen. To at e bie de beeste ging kieken, was der ene oet evollen. Saovends late was mien breur in t hoes ekommen en vroog an mi'j: "He'j an miene spegelplaetjes ezetten?". Ik
===Drents (Kop van Drenthe)===
Mien bruiertie had göster zöcht naor zien lösse cd's en hef ze in n deusie daon, zodat e ze niet kwiet raoken zol. Hij was twei daogen leden bij mien oom op e boerderij west en doe hef e ze metnömmen. Doe as e bij de dieren gung kieken, was der ien oetvallen. Saovends laot was mien bruier in hoes kommen en vruig e an mij: "He'j an mien speeigelplaoties{{Info|Wij neumt dit n 'Nij-
===Overijssels (Nieuwleusen)===
Mien breurtien had gister ezocht naor zien lösse cd's en hef ze in n deusien edaone, zodet e ze niet kwiet zol raken. Hi'j was twei dagen elene bi'j mien oom op de boerderi'je west en toen had e ze mit-eneumen. Toe as e bi'j de dieren gung kieken, was der iene uut evalen. Saovends late was mien breur in huus ekomen en vreug e an mi'j: "He'j an mien spiegelplaoties{{Info|Dit woord wördt niet algemien gebruukt}} ezeten?" Ik zee de'k det niet had edaone, mar hi'j mienden det der iene vört was. Hysteries vleug e deur t huus hen en toen bedocht e hum det e mit t deusien bi'j de lammechies ewest had. Toe as e naor mien oom hen reed en in t laand gung kieken, zag e n blauwe glinstering in t grös. t Was zien spiegelplaotien en gelokkig was der niks mit gebeurd. Hi'j beud mi'j vriendelik zien verontschuldigingen an veur de anti'jgingen. "Zu'w aargens gaon
===Gronings===
====Oldambt====
Mien brööiertje haar guster zööcht noar zien lözze cd's en het dij ien n deuske doan, zodat hai dij nait kwietroaken zol. Hai was twij doag leden bie mien omke op boerderij
====Westerkwartier====
Regel 417 ⟶ 419:
====Kop van Overijssel (Zuidveen)====
Mien breurtien had gister ezocht naor zien lösse cd's en hef ze in n deusien edaone, zodet e ze niet kwiet zol raeken. Hi'j was twei daegen elene bi'j mien oom op de boerderi'je west en toen had e ze mit-eneumen. Toe as e bi'j de dieren gong kieken, was der iene uut evalen. Saovends laete was mien breur in huus ekomen en vreug e an mi'j: "He'j an mien spiegelplaoties{{Info|Dit woord wördt niet algemien gebruukt}} ezeten?" Ik zee de'k det niet had edaone, mar hi'j mienden det der iene vört was. Hysteries vleug e deur t huus hen en toen bedocht e hom det e mit t deusien bi'j de lammechies ewest had. Toe as e naor mien oom hen reed en in t laand gong kieken, zag e n blauwe glinstering in t grös. t Was zien spiegelplaotien en gelokkig was der niks mit gebeurd. Hi'j beud mi'j vriendelik zien verontschuldigingen an veur de anti'jgingen. "Zu'w aargens gaon
===Twents (Rijssen)===
|