|
De '''Algemene Nedersaksiese Schriefwieze''' (aofekort: '''ANS''') is in [[2011]] ontwikkeld deur de Nedersaksiese gemeenschap van [[WikipedieWikipedia]] en is bedoeld as [[Leegsaksische orthogroafie|spellingsveurschrift veur tet hele Nedersaksiese taalgebied]] in Nederlaand. De [[SONT-spelling]] is hierbie as baosis gebruukt en van daoruut bin der verschillende wiezigingen in an-ebröcht.
==Uutgangspunten==
De prinsipesprincipes van leesbaorheid en bruukbaorheid vormen in disse spelling, net as in de [[SONT-spelling]], tet uutgangspunt, hierbie mut der vanzelf wel op elet wörden dat tet allemaole konsistent en konsekwent is. Die konsistensie en konsekwensie mag der vanzelf niet toe liejen da'j in tet uterste terechtekoemen van neen spelling, die zo nauw luustert naor de klanken as dat ze uutespreuken wörden. nEen Fonetiesefonetiese spelling is niet allinnig meuilik leesbaor mer oek niet arg zinvol a'j neen breed publiek bereiken willen. tEt Isis allinnig zinvol veur utingen in de taalkunde waorbie klankverschillen an-egeven mutten wörden, mer daorveur ku'j mooi tet naor sekure [[Internasjonaal Klaankenskrift|Internasionale Klankeschrift]] (IPA) gebruken. Daornaost hef disse spelling, in tegenstelling tot de SONT-spelling, as uutgangspunt um wat meer bie tet Duuts-Nedersaksies an te sluten, en um zaken die in tet Nederlaands verouwerd bin wat moederner en makkeliker te maken.
==Vereenvoudigingen==
Eén van de vereenvoudigingen is tet schrieven van de uutgang -lijk as ''-lik''. Hier is veur ekeuzen umdat -lijk niet overenekömp mit de uutspraak, en umdat ''-lik'' neen histories ezien juustere weergave is; vergeliek mit tet [[Oldsaksisch|Oudsaksiese]] ''-līk'' en tet [[Middelnederduuts]]e ''-li{{small()|c}}k / -ly{{small()|c}}k''. Schriefwiezes as -lek en -luk zollen té foneties wörden. De schriefwieze -lik slöt oek beter an bie de aandere Germaanse talen (vergeliek: -lich, -lik, -lig, -ligur/-legur en -ly).
Oek binis de uutgangenuutgang -isch en -tie vereenvoudigd naor -ies, enhier -tsie/-sie.is Veur de uutgang -ies isveur ekeuzen umdat tet al sinds eeuwen zo uutespreuken wördt. tEt Kömpkömp van de [[Oergermaans]]e en [[Oldsaksisch|Oudsaksiese]] uutgang -isk, die in tet [[Hoogduuts]] -isch (-iesjisj) is ewörden, en via tet [[Hoogduuts]] in de schrieftaal van tet [[Middelnederlaands]], [[Middelnedersaksies]] en de aandere Nederlaandse streektalen terechtekeumen is. Veur de uutgang -tsie/-sie is ekeuzen umdat t n betere weergave gif van de uutspraak en en um n eventuele verwarring mit de uutspraak -tie te veurkoemen.
Um an te sluten bie tet Platduuts (tet Nedersaksies van Duutslaand) is derveur ekeuzen um de letter c te schrieven as <k>, as de uutsprake mit een /k/ is, en et blif <c> as et een /s/-klank hef. nEen Uutzundering is bie tet gebruuk van uutheemse woorden waorvan nog dudelik te heuren/zien is dat tet neen butenlaands woord is. Bieveurbeeld: tet Italiaanse woord ''cappuccino'', mer tet woord ''computer'' is dusdaonig in-eburgerd in de taal dat tet as ''komputer'' eschreven wördt. Een ander geval is nao een <k>, bv. in woorden as ''aksent'' en ''aksepteren''.
In tet Nedersaksies wörden lidwoorden vake aofekort eschreven, dit wörddenwördt vake mit neen aofkappingsteken (') edaon, mer deurda'j zo neen onrustig beeld kriegen is derveur ekeuzen um tet daor vort te laoten, tof et woord voluut te schrieven. Et aofkappingsteken wördt wel gebruukt in woorden as ''zo'n'' en ''programma's''.
==Belangriekste punten==
Veur neen groot deel kömp tet overene mit de SONT-spelling en hef nog wat elementen uut de aandere Nedersaksiese spellingssystemen overeneumen, en as bepaolde punten niet aanders vastesteld bin, dan geldt de Nederlaandse spelling. De Algemene Nedersaksiese Schriefwieze maakt, zo as de SONT-spelling oek veurzichtig angif, neen onderscheid tussen de ao (deur de SONT umschreven as neen heldere vokaal, en klinkt as: {{IPA|[ɔː]}} of {{IPA|[ɒː]}}) en oa (deur de SONT umschreven as neen donkere vokaal, en klinkt as: {{IPA|[ʊː]}} of {{IPA|[oː]}}). In tet Twents wördt der wel <oa> eschreven, hoewel der neen heldere vokaal bedoeld wördt, dit vanwegen de lange spellingstradisie dervan. Oek in woorden die in et Oudsaksies een o/u hadden wördt <oa> gebruukt, en <ao> in woorden waor et Oudsaksiese a/e had, zo krie'j bv. ''jaor'' (NL: jaar) en ''baos'' (NL: baas) versus ''oaver'' (NL: over) en ''boaven'' (NL: boven). De <ae> steet veur neen lang-erektenlangerekten è-klank ({{IPA|[ɛː]}}) ontstaon uut a/aa, de <ea> geldtuut as alternatief veur t Twentse/ee. De ää is op-eneumen in de schriefwieze en is neen klank die tussen de <aa> en <ae> in ligt (klinkt as: {{IPA|[æː]}}). Kiek op [[Wikipedie:Algemene Nedersaksiese Schriefwieze|op de ANS-overzichtszied]] veur neen overzicht van alle letterkombinasies en de uutspraak dervan.
==Zie oek==
|
