|
De '''gnostykgnostik''' is de name vöär een koppel religyösereligiöse en filosofiske stromingenstroumingen in et [[Vrogge Kristendom|vrogge kristendunchristendom]]. Disse lüde waren ouk kristenenchristenen. Mar gelöyvden neerneet an Jesus soasso as de nudaagse karke dat döt. Jesus was neet echt een 'messias' (redder), mar meyr een verlichten kerlkearl.
De benöming 'gnostykgnostik' kümt van et greeksengryksen woord ''gnosis'' (γνωσις), wat ''kennis'' ovof ''wetenweaten'' betekkend. In de tyd rund et begünbegin van unse jårtelling hadden de grekengryken vöäle invlood up de kulture in et romeinseromeinske ryk. Dat wördwördt [[Hellenismehellenisme]] enöömd. De tarm ''gnosis'' wördden to wal vaker gebruketgebruked ümme een benül van de hogerehougere sferensfären med an te geaven. As y ''gnosis'' hebt, dan bin y u bewüst der van dat der yts godachtigs in elkeyne sit, wat to huus höyrt in een godachtig geheyl/ den heamel. Dat nömedennöömden se ouk wal 'benül hebben van uwen verbörgen wåre aerd'. Jesus is de kerlkearl dee disse 'verlössing' had ehad had en lüde leyrt et ouk te krygen.
Med disse ideyeideyen bint de gnostykengnostiken anders as de ortodokse karke. De ortodokse karke sol uutgröyenuutgröien töt de roomseroomske karke en eweneywen later ouk de protestantsen. Dee sea dat y gelöyven mostmos in Jesus syn krüüsdoodkrüüsdoud en opstandingupstanding uut de dooddoud, ümme verlössing te krygen. De gnostykengnostiken leyrden dat y uwen eigen verlössing mostenmossen krygen, döär 'kennis' van ho as de dinge warkelik bint.
De gnostykgnostik hevt de earsteeyrste dree eweneywen van unse jårtelling bestån. Töt dat et döär de ortodokse karke verketterd en uut-eröyeduuteröid wördden. Want up et [[ConcilyKoncily van NicaeaNicea]], in 325, skreavden de karke de [[Gelöyvsbelydenisse van Nicea]], wårin strak uuteyne esetteresetted wördden wat et wåre kristelikechristelike gelöyv is. Dat was et ende van al de stromingenstroumingen dee dår neet precys an wolden togeaven. Mar de gnostykgnostik hevt wal seykersseakers slim belangryk ewessetewesd vöär de untwikkeling van et vrogge kristendumchristendom.
De gnostykgnostik hevt in de 13e13. eweeywe nognoch een mål den kop boaven et sand estökenestöäken. Dat waren de [[Kataren]]. Mar een eweeywe later waren dissen alweeralwear döördöär de paus van de weerldwearld ekeertekeyrd.
De olde gnostykgnostik kwampkwamd pas wear boaven nå 1945. TuTo vünden een Egyptiskenegyptisken keerlkearl in grotten by [[Nag Hammadi]] een antal olde krüken, med dårin 52 olde bukenboken. Later, nå völevöäle gesjouw dermed, kwamen disse bukenboken terechte by wat geleerdengeleyrden. Dissen sagen al rap dat et gnostykegnostike geskrivten, üütuut de 3e3. eweeywe nå KristüsChristus, waren. VöleVöäle van disse geskrivten wöstenwisten de geleerdengeleyrden algins-nytneet dat se bestünden, en sommigen kenden se alleanealleyne van wat antekeningenanteykeningen van karkvaders.
== vergetteryeVergetterye ==
YneEyne van de belangrykste tema'stemas in de gnostykgnostik is dat een mensemenske 'van sichsölvesichsülve vervrömdvervrümd' wörden kan. MensenMensken küntkünnet vergetten wywee as se warkelik bint. Dan kümpkümt der datdöärdat een mensemenske nytneet meermeyr ''gnosis'' hevt. En as y 'uwsölveuwsülve kwyt bint', dan bin y mar een stokstuk vleysvleis. En vleysvleis gytgeyt een mål dooddoud en vergytvergeyt ovof wördwördt opup-egetten. Dan bin y enkel matery wat döördöär matery estüürd en beïnvluudbeinvlood wördwördt. Disse tustandtostand van 'nytneet wetenweaten' wördwördt in völevöäle gnostykegnostike geskrivten 'slavernye', 'slåp', 'blind', 'vergetterye', 'drünken weasen', 'verdwaald weasen' ovof sölvssülvs 'dooddoud' enüümdenöömd.
In et gnostykengnostiken buukbook [[Handelings van Tomas]] - okouk evünden by Nag Hammadi - stytsteyt een gelykenisse. DyDee wördwördt et [[Lied van de parel|LydLeed van de parel]] enüümdenöömd. Et gytgeyt overoaver een koningssönekoaningssöäne dydee döördöär syn olde lüde når een land overoaver verre estüürd wördt. Dår müt he van eerear een parel sükensöken gån. Mar dår in dat land ekommenekummen, is he alwear vergetten wat he mos duundoon. Hy gytgeyt der in dat land levenleaven en nemt de gebrükengebruken en språke dervan overoaver. Dan kümpkümt der een bosskopperbosskapper, van syn olde lüde, by hüm. Den döt hüm herinneren wår he ok alwear vörtkwampvördkwamd. De sönesöäne wet et allemåle wear, söcht de parel en gytgeyt når hüüshuus hen. Dår wördt he koningkoaning.
Et verhaal gytgeyt der düs overoaver: een mense kümpkümt üüt een hogerehougere (geestengeysten)weerldwearld/ den hemelheamel en is op eerdeaerde terechte ekommenekummen, med lyv en alles meermeyr. Dår verget he wår hy vörtkümpvördkümt en döt et sich wear herinneren, wårdöörwårdöär he wear terügge kankummen kommenkan. Den bosskopperbosskapper is JesüsJesus KristüsChristus. De parel is ''gnosis''.
== herstelHerstel ==
So as hyrboaven al beskreven, kün y uwsölve verlössen döör de ''parel'' te vinden. Ovwal, as y u wear herinnert wat uwen ''wåre sölve'' is. Dat y düs thüüs höört in een godachtige weerld (voalgens de gnostyken). In de meeste gnostyke teksten döt Jesüs Kristüs de mense seggen dat he 'sichsölve herinneren' müt. Alleane so kün y van dit eerdse bestån en de dood verlöst wörden. Dit herinneren wörd 'bevryding', 'wakker wörden', 'nüchter wörden', 'de weg wear vinden' ov 'üüt de dood opstån' enüümd. Mar vaker noch wörd 'herstel' gebrüükt.
| 