'''Hardenbarg''' (lichtelik verolderd: ''' 'n Arnbarg''', Nederlands: '''Hardenberg''', in et summer (bowvakbouwvak) okouk ''Klepperstad'') is een stadtyn an de [[Oaveriessel|oaverysselske]] [[Vechte]]. Et hevt teagen de 19.000 inwoaners.
Up den Hardenbarg wördt et [[Vechtdals]] espröäken, wat årdig gelyke is med dat wat der up ümringende plaatsen, as [[Banthum|Banthüm]] en [[Ommen]], ehöyrd wördt.
==Geskydenisse==
===Vöärgeskydenisse===
In [[Roke|RåkeRoake]] en [[Mainbarg|Maynbarg]] bint al gebruuksvöärwarpen evünden dendee so een 4000 töt 5000 jår old bint. En gravvelden uut de bronstyd. Soortgelyke vündsen wörden ouk edån up Bålderesk en up et centrum van den Hardenbarg sölv.
===Untstån===
Wår as de oorsprüng van den Hardenbarg ligt, wet eygenlik gyne precys. Wårskynlik is Hardenbarg untstån vanuut een germaanske landbowgemeenskap. Een verunderstelling is der dat in de tyd dat de Romeynenromeinen by unse germaanske vöärolder ankwamen -begün van de jårtelling-, de Germanengermanen in dit gebydgebeed by de [[Vechte]] een nearsettingneadersetting stichten ümme de Vechte te blyven beheersenbeheyrsen. Wat vöärdeligvöärdeylig was ümme teagen de Romeynenromeinen up te blyven künnen.
Wal wördt der ümstreksümstreaks 800 melding edån van et plaatsyn [[Ni-jnstee|NyensteaNyensteade]], wat lagen up wår nu ungeveerungevear Hardenbarg ligt. NyensteaNyensteade wördt as de vöärlouper van et hüdigen Hardenbarg esyneseen. ÜmstreksÜmstreaks et jår 760 löätlööt de Frankiskevrankiske hofmeesterhofmeister Pipeyn III up NyensteaNyensteade een kapellechyn bowenbouwen. Nå dat et meermålsmeyrmåls verbowdverbouwed ewestewesd hevt, wördden et up 1653 of-ebröäken. By et karkhov an de Stationsstråte hevt dit kapellechyn stånestån.
Up den sündag nå de heyligenheiligen Lambartusdag up 1362 gav bisskop Johan van Arkel van [[Zwolle]] een breev of wårin heehy de stadsrechten van NyensteaNyensteade döärdöäddöärdööd up Hardenbarg an. De givtbreev wördt noch aytait in et gemeentearchivgemeyndeearchiv van Hardenbarg bewård.
===BörchtBürcht Hardenbarg===
In den Hardenbarg hevt ouk een börchtbürcht estån, een verstarkedeverstarkte vestiging. Dår kümt de namestadsname miskynmisskeen ouk wal vortvord: (den) Harden BörchtBürcht. ZwolleSwolle hevt döär syn gode hülpe an de bowbouw van börchtbürcht Hardenbarg as dank syne stadrechten ouk ekreagenekreygen. De bowbouw van dissendisse börchtbürcht was nå en danks de [[Slag bi'j Aone|Slag by Åne]], ümme de bülte in disse strekkenstreaken better teagen de Utrechtsen Bisskop te beskarmen.
Hardenbarg hevt dan ouk nådyn 3 stadmüren ehad en de lätste hevt Floris van Wevelinckhoven in 1386 ebowdebouwed. De eersteearste stadsmüre wördden in 1230 ebowdebouwed, net nå de slag by Åne düs. GedeeltenGedeylten van dydee müre ståt noch in de stad.
Tydens de [[Haanze|Hanse]] hevt Hardenbarg een kleynklein gröäntyn med epiktepikked döär syn handelsverbinding med ZwolleSwolle via de [[Vechte]]. Wat se te handelen hadden was vöärnamelik bestånd uut landbowgoderlandbouwgoder.
===Brand===
Hardenbarg hevt tweetwey mål of-ebrand ewestewesd. De eersteearste mål was in 1497, totoon wördden et stadtyn helemåleheylemåle in asseaske elegdelegged. in 1708 was et olde wyvyn [[Aaltien Kraak|Aaltyn KrääkKraak]] dydee de brand veroorsakedeveroorsakeden; dat kwamkwamt döärdat heehy een ungelükkyn med een keersekaerse in de beddesteade had ehad. Up de skole, de karke en yneyn husynhüsyn nå, was alles kats plat-ebrandebranded. Mar gynegeyne nam et Aaltyn kwålik, en ümringende plaatsen hebthebbed med vöäl hülpe en bydragen med-ehülpen de stad wear te herbowenherbouwen.
==Klepperman==
De Klepperman is een bealdbeyld in et centrum van Hardenbarg. Et is inspireerdinspirered up een olde foto uut 1930 van de lätste "echten" Klepperman van Hardenbarg, [[Jan Willem Schutte|Jan Willem Skütte]], den disse funkty had van 1918 töt 1933 as nachtwaker van de stad. De klepper is een soort ratel, wår as heehy med kabaal maken kunnenkünnen ümme de tyd an te geaven en as der unråd was. EeuwenlangeEywenlange hevt Hardenbarg so een kearl in dynstdeenst ehad. Summers wördt Hardenbarg ümmenöömd as "Klepperstad", ümme et vöär turisten interessant te låten lyken.
'' 'UpOp de kleppe in den'n HardenbargArnbarg' ''- sprekt sy van in de summertyd.
In 1983 gaven de künstenaar [[Jan Oosting]] sichsölvsichsülv een updrachtupdrachte. Up et hüdige KlepperpleynKlepperplein buutseredekneadden hee vöär et ougeoage van alle lüde wat der löypen een leavensgrout bealdbeyld van de lätste Klepperman. Mar Oosting makedemakeden dit bealdbeyld van keersevetkaersevet, en as een soort dreygementdreigement van atdat as heehy gyngeyn geld kreagen üm et in brons oaver te låten gytengeten, seedsead heehe dat et bealdbeyld mooymooi as keersekaerse dynstdeenst kunnenkünnen doon med Karst. De hardenbargers en de gemeentegemeynde vünden et een mooyemooie maskotte vöär de stad en döädendöden geld insamelen, en med wat groute givten hebthebbed sy de bronsen varsy van et bealdbeyld of-eköchteköched.
==Wyken==
{| class="wikitable"
! style="text-align:left;width:20%;"|''Name''
| '' '''BowjårenBouwjåren''' ''
|-
|
|
* [[Boalderveld|Bålderveld]]
|| '80 en [[1990-1999|90]] (20e20. eeuweeywe)
|-
|
|
* [[Haasnbos|Hasenbos]]
|| '70 (20e20. eeuweeywe)
|-
|
* Hymserbos
|| [[1960-1969|60]] en 70 (20e20. eeuweeywe)
|-
|
* [[Hiemsermars|HymsermarsHeymsermars]]
|| '60 en '70 (20e20. eeuweeywe)
|-
|
* Norden
|| '70 (20e20. eeuweeywe)
|-
|colspan="2"|<br />* Et centrum is noch in verskillende büürtenbuurten te verdelenverdeylen, wårunder de [[Marsch-Kruserbrink]].
|}
==GodsdynstGodsdeenst==
Den Hardenbarg is oaver et algemeenalgemeyn [[Riffermeerd Vri-jemaakt|Reformeerd Vry-emaaktemaked]]. Et hevt vyrevere karkgebowenkarkgebouwen en is oaver sessesse karkelike gemeentengemeynden verdeeldverdeyled.
Vanof begün 18e18. eeuweeywe hebthebbbed der in Hardenbarg een koppel jöödse gesinnen ewoandewoaned. Den hadden ouk ear eygeneigen synagogen en eygeneigen begraavplaatsen, de oldste is et [[Jeudenbarchien|Jödenbargyn]]. GyneGeyne hevt den Oorlogoorlog oaverleavtoaverleaved.
===Synagoge/sjuul===
De eerste synagoge stünd an de noordsyde van et Oustende, dat was in 1803. Al rap wördden dit gebedshuus te kleynklein, en verhusedeverhuseden de gemeentegemeynde, in 1855, når de süüdsyde van de stråte. Nå bynå een halve eeuweeywe wördden dit gebowgebouw of-ebröäken en een nyen wördden der up-eset. DyDee in 1903 wördden in-ewyded. Nå den Oorlogoorlog kreegkreyg et gebowgebouw noch enkele bestemmings, ümme töt slot -under völlevöäle protest van de Hardenbargershardenbargers- in 1980 eslouptesloapt te wörden.
==Skolen==
Hardenbarg hevt okouk wat hougerehouchere skolen: Et Reformeerd-Vry-emakede [[Greijdanus College]], de oapenbare-christelike [[Vechtdal College]], de [[Nieuwe Veste]], et [[Ambelt College]] en [[De Hoeksteen]]. En sowat elke wyke hevt wal syn basisskole.
==Station den Hardenbarg==
Sinds 1905 hevt Hardenbarg een eygeneigen treynstationtreinstation. Et hüdige stationsgebowstationsgebouw stamt ouk uut dydee tyd. Vandage an de dag kün y der upstappen vöär de richting [[Almelo]], ZwolleSwolle en [[Emmen]].
==Bekende (old)inwoaners van den Hardenbarg==
* [[Floris van Wevelinkhoven]] (ca. 1315-1393), bisskop van Münster
* [[Albertus Risaeus]] (1510-1574), karkhervörmer
* [[Jaap Haartsen]] (1963), elektrotechnikus en uutvinder van Bluetooth.<ref>''Hoe rijk is mr. Bluetooth?'' in De Volkskraant, 4 april 2015. [http://www.volkskrant.nl/tech/hoe-rijk-is-mr-bluetooth~a3943169/ Online beschikbaar] up www.volkskrant.nl</ref>
* [[Edwin Evers]] (1971), dj en drümmer
* [[Agnes Mulder]] (1973), TweedeTweyde Kamerlid.
* [[Gerben Tieltjes]] (1983), vootballer
* [[Helen Tanger]] (1978), arts en Nederlandsneaderlandske röyerröier, olympisk silversülver 2008 en brons 2004
* [[Casper Boom]] (1980), korvballer, [[Wereldkampioenschap korfbal 2007|wearldkampioon 2007]]<ref>[https://web.archive.org/web/20090623101040/http://www.korfballeague.nl/speler.asp?Id=74 Websteade Korfbal League]</ref>
* [[Thijs Bouma]] (1992), vootballer
|