|
| tld = ru | laandkode = RUS | til = 7
}}
batse is leuk
'''Ruslaand''', officieel de '''Russische Federaosie''' ([[Russisch]]: ''Россия, Российская Федерация'', ''Rossija, Rossijskaja federacija''), is et grootste laand ter wereld mit 17.075.200 kwadraotkilometer, gedieltelik legen in [[Europa (continent)|Europa]] en gedieltelik in [[Azië]]. Et laand leit liekewel vanuut een poletiek perspektief in Europa, omdat de belangriekste dielen d'r-van in et Europese diel liggen. Ruslaand het et zeuvende grootste antal inwoners van alle lanen ter wereld. Ruslaand greenst an [[Noorwegen]], [[Finlaand]], [[Estlaand]], [[Letlaand]], [[Litouwen]], [[Polen]], [[Wit-Ruslaand]], [[Oekraïne]], [[Georgië]], [[Azerbeidzjan]], [[Kazachstan]], [[Volksrippebliek China|China]], [[Mongolië]] en [[Noord-Korea]]. Et laand vormde van [[1917]] tot [[1991]] as [[Russische Sociaolistische Federaotieve Sovjetrippebliek]] (RSFSR) et hat van de [[Sovjet-Unie]], en is vandaegededag een onofhaankelik laand mit lidmaotschop van et [[Gemienebest van Onofhaankelike Staoten]]. Diplomaotisch zien gelt Ruslaand as de opvolgstaot van de Sovjet-Unie. De Russische muntienhied is de [[roebel]].
.
Staotsheufd en regeringsleider is [[Vladimir Poetin]]
=== konkerbonkerin de matrassen konkerbanker ===
Nao de inmekeerstotting van de Sovjet-Unie kreeg et ni'je Ruslaand een bult minder anzien dan de veurmaolige Sovjet-Unie. In [[oktober]] [[2005]] wodde d'r bericht dat de bevolking van Ruslaand mit een half miljoen daeld was, tot 143 miljoen. Ruslaand is nog altied et laand mit et hoogste antal immigranten.
== Geschiedenis ==
=== Et Oolde Ruś ===
Veurdat et [[christendom|kristelike]] tiedpark begon, leefden d'r in et zuden van et hudige Ruslaand en in Oekraïne onorganiseerde stammen, zoas de [[Proto-Indo-Europees|Proto-Indo-Europeërs]] en de [[Skythen]]. Van de dadde tot de zesde ieuw nao [[Christus|Kristus]] wodden de steppen daor onderlopen deur opienvolgende nomadische invaosies, zoas deur de [[Hunnen]] en [[Avaren]]. Tot de achtste ieuw was et zudelike gebied in hanen van de [[Chazaren]], een [[Turkisch]] volk dat allieerd was mit de [[Byzantiense Riek|Byzantienen]] en vanuut Ruslaand een reeks oorlogen voerde mit de [[Kalifaot|Arabische Kalifaoten]].
De [[Oost-Slaven|Vrogge Oost-Slaven]] kregen de overhaand in hudig West-Ruslaand vanof de zeuvende ieuw. Halverwege de negende ieuw kwam d'r op uutnodiging, een groep [[Scandinavië]]rs, de [[Warangen]], om as heersende elite dienst te doen, mit [[Novgorod]] as [[heufdstad]]. Ok al nammen de heersers de Slavische kultuur gauw op, toch overleefde de Warangische dynastie een flink antal ieuwen. In die tied was de [[Oosters-Orthodoxe Karke]] adopteerd, en was de heufdstad in 882 nao Kristus veerder naor et zuden verplaetst, naor [[Kiev]] in 't hudige Oekraïne.
In disse tied wodde et woord ''Rhos'', of ''Ruś'' veur et eerst bruukt om de Warangen en heur Slavische volk mit an te duden. In de tiende en de elfde ieuw wodde ''Kiev-Ruś'' et grootste en meest welvaorende laand van Europa, vanwegen de haandel mit beidend Europa én Azië.
De uutmekeerstotting van ni'je haandelsroutes naor et Oosten in de tied van [[Kruustocht]]en het in de twaolfde ieuw mitwarkt an de ondergaang en ofbrokkeling van Kiev-Ruś.
In de twaolfde en de dattiende ieuw wodde een groot antal van de Slavische bevolking votdreven naor et zwaor beboste noorden, naor et zonuumde ''Zaleśje'' (Aachter-et-bos) deur konstante invaosies van nomadische Turkische stammen, zoas de [[Kiptsjak]]en en [[Petsjeneg]]s. Daor in et noorden ontstonnen de opvolgstaoten van Kiev-Ruś: De [[Novgorod|Rippebliek Novgorod]] en [[Vladimir-Suzdal]]. De omkrieten van de revier de [[Wolga]] wodden hielemaole overneumen deur de [[Wolga-Bulgaoren]] en heur moslimstaot.
Over de volgende ieuwen wodden de Slavische hertogdommen van et ''Zaleśje'' om de zoveul tied anvallen, plunderd en veroverd deur [[Mongolië|Mongoolse]] nomadenlegers, die onderdiel vormden van de [[Goolden Horde]], et Sino-Mongoolse riek dat in de vroggere ieuwen deur [[Kublai Khan]] opzet was, en zich uutstrekte van [[Peking]] in et oosten tot vlak aachter et [[Oeral]]gebargte in Ruslaand. In disse tied kwam veur et eerst een verschoeving tussen Russen, [[Wit-Ruslaand|Wit-Russen]] en [[Oekraïne]]rs: bi'j heur die in et oosten onder konstante anval van de Mongolen (ok ''Tataren'') kwammen, ontwikkelde de tael staorigan richting et [[Russisch]]. In et westen en et zuden, in de gebieden die annekseerd wodden deur et [[Polen-Litouwen|Groothertogdom Polen-Litouwen]] ontstonnen et [[Wit-Russisch]] en et [[Oekraïens]].
Disse tied wodt in Ruslaand anduud as et ''Mongoolse juk'' - de Russsiche hertogdommen verleuren heur onofhaankelikhied an de Tataarse ''chans'', die hoge belasting opeisten en de grotere steden om de zoveul tied plunderden. Dit het d'r-toe leided, dat tiedens de volledige [[middeleeuwn|middelieuwen]] Ruslaand machteloos was en him ekonomisch niet ontwikkelen kon. Allend Novgorod en [[Pskov]] in et noordwesten wol et lokken de Tataoren buten te holen, en zels om onofhaankelikhied van Polen-Litouwen en van de [[Teutonen]] te blieven beholen.
=== Moskovië ===
Now dat et Mongoolse riek staorigan uutmekeerviel ontwikkelde [[Moskou (stad)|Moskou]] him van een klein dörp tot ien van de weinige grotere steden van Ruslaand, en bi'j de veldslag op et [[Veldslag op et Snippenveld|Snippenveld]] in [[1389]] begon et aende van et Mongoolse juk. De vaal van [[Konstantinopel]] in 1453 leide d'r-toe, dat de Moskou-Russen heur stad as et laeste bolwark van et "echte" [[christendom|kristendom]], et [[Oosters-Orthodoxe Karke|orthodoxie]], gongen zien. In de woorden van [[Ivan Kalita]] (Ivan Geldbudel, groothertog van Moskovië 1456 - 1505): ''Et eerste [[Rome]] is valen, en et twiede Rome, Konstantinopel, ok: Moskou is et dadde Rome en d'r komt gien vierde.'' Dezelde Ivan veroverde een bult van de omliggende Russische hertogdommen, en nam de titel "Groothertog van alle Ruslanen".
Begin zestiende ieuw wodde de Russische adel vormd, de kaste van ''bojaren'', die van de Moskovische groothertog landeri'jen kregen, [[peerd]]en, en legers, mit et doel Moskovië te verdedigen tegen de [[Krim-Tataren]] in et zuden, en aandere Turkische stammen, overbleven van et uutmekeervalen Mongoolse Riek.
[[Ivan V van Ruslaand|Ivan de Verschrikkelike]], officieel kroond as eerste [[tsaar]] van Ruslaand (et woord is ofleid van et [[Latien]]se [[Caesar]]) in [[1547]] veroverde de laeste onofhaankelike Russische rippeblieken en hertogdommen, annekseerde de moslim-turkische lanen rond de [[Wolga]] en op de [[Krim]], en begon et perces Russische macht zo veer meugelik uut te breiden naor et oosten deur [[Kozakken]]regimenten over de Oeral te sturen. Ien ieuw laeter wodde [[Alaska (stoat)|Alaska]] ontdekt deur [[Bering]], en was Ruslaand et grootste laand ter wereld wodden.
== Bestuurlike indieling ==
huu bewark ich diese konkerdingah g kaolo stankte trompetske mit kontekes
De Russische Federaosie omvatte sund [[1992]] 89 gebieden mit een uutienlopende staotus, an et aende van [[2005]] weren et d'r nog 88:
* 48 [[oblast]]en (perveensies)
* 21 autonome [[rippebliek]]en (respoebliki)
* 7 [[krajs]]
* 1 autonoom [[oblast]]
* 9 autonome [[distrikt]]en (okroegs)
* 2 federaole [[Stad (woonstee)|steden]] ([[Moskou (stad)|Moskou]] en [[Sint-Petersborg|Sunt-Petersborg]])
== Belangrieke steden ==
[[Archangelsk]] — [[Astrachan]] — [[Irkoetsk]] — [[Jekaterinenburg]] — [[Kaliningrad]] — [[Kazan]] — [[Krasnojarsk]] — [[Moermansk]] — [[Moskou (stad)|Moskou]] — [[Nizjni Novgorod]] — [[Novgorod]] — [[Novosibirsk]] — [[Oefa]] — [[Omsk]] — [[Penza]] — [[Perm]] — [[Petrozavodsk]] — [[Pskov]] — [[Rostov an de Don]] — [[Samara]] — [[Saratov]] — [[Sint-Petersborg|Sunt-Petersborg]] — [[Tomsk]] — [[Tsjeljabinsk]] — [[Tver]] — [[Vladivostok]] — [[Vologda]] — [[Voronezj]] — [[Wolgograd]]
| 