|
De '''vrymetselarye''' of '''maçonnery''' is een breurrschapbröderskap, dieden overoaver d'de heleheyle weerldwearld bestietbesteyt. 'tEt Isis de laandland en doarbinndårbinnen de regio opup-edeeltedealed. De luulüde wat der lid van bint, wiltwillet zichzölfsichsülv een better meansemenske maken. Dat doetdoot zesy metmed oaleolde rituelen en mekare leevnsvroagnleavensvrågen te besprekknbesprekken. Wat 'tet doeldool hefhevt dat meansnmensken mekare nemtnemmet zoso as zese bint en mekare hölpthülpet umüm 'neen bett'rebettere weerldwearld te kriengnkrygen. De leednleaden dervan wördwördet ''vri-jmetselaarsvrymetselaars'' of noar'tnår et Engelsängelsk: ''free-masons'' enuumdenöömd, wat kumpkoamt van't Franseet vranske woord ''frère-maçons'' (betekkndbetekkend so zwietsyts as: breuderbröder-bouwer).
===Loges===
'nEen Logeloge is de plaatse woarwår as de luulüde saamkomtsamenkoamet. In Londen, in 1717, gungengüngen eertiedseyrtyds wat van diedee loges bi-jby mekare, ummeümme zoso een ''grootloge'' te kriengnkrygen. Dat was de eersteeyrste moalmål dat de vri-jmetselari-jevrymetselarye 'neen laand'likelandelike organisatieorganisaty had. Dat wörd een Grootmacht enuumdenöömd. DoarnoaDårnå volgnvolgden der meermeyr laandnlanden. Mar ziesy zegtsegget zölfsülv dat der giengeyn weerldwearld-macht bestietbesteyt. Elk laandland dötdüt et opup zichzölfhümsülve. Mar umüm de zoveulsovöäl tiedtyd komtkoamt de belangriekstebelangrykste luulüde van de laandnlanden wal bi-jby mekare, ummeümme de regelsreagels en traditiestraditys vanni-jsvanny of te proatnpråten.
==ontstoanuntstån==
Eigenlik wetweat gienegeyne psiesprecys woarwår as de Vri-jmetselari-jeVrymetselarye ziensyn oorsprungoorsprüng hefhevt. ZoveuleSovöäle luulüde diedee doaras noardår anvroagtnår anvrågt, zoveulesovöäle oorsprüngen oorsprungenheb he'jy höastehöäste okouk. Mar 'neen veurvöär de haandhand lingndeliggende is, is dat 'tet zuutiessütys an onstoaneunståne is uut oaleolde Engelseängelske en Schotseskotske stienhouwersgildnsteynhouwersgilden (bouwgild of -huttnhütten). En de gebruuktegebrüükte symbolieksymbolik en ritueelnrituelen hebthebbet zese overnömmnoavernöämen uut verskillndeverskillende bronnbronnen en kultuurnkulturen.
===bouwgildnbouwgilden/bouwhuttnbouwhütten===
'tEt Hefhevt zienesyne oorsprungoorsprüng in de Vrogmiddeleewsevrogmiddeleywske stienhouwersgildnsteunhouwersgilden. In de Middeleewnmiddeleywen kwaamkwamen ambachtsluuambachtslüde (mestelaars, ingenieursingeniörs, architekknarchitekten) bi-jby mekare ummeümme kennis en kundekünde te deelndeylen. DissnDissen vörmnförmden groepngruppen en breurskappnbröderskappen. WoarWår de geheimholding zweerdenswearden en de kennis en kundekünde wat der edeeltedeyled wördnwörden, was allenealleyne van eerear. Sommige van disse groepngruppen of breurskppnbröderskappen wördnwördden evroagtevrågen veurvöär de bouw van karknkarken en kattedroalnkatedrålen. WoarveurWårvöär zese veulvöäl geld en macht kreengnkreygen. Et was tuulktüürlik neen heilige take: iejy maaknmaken tempels veurvöär nden HeerHeyr en de paus en de bisskop. De metselaars en de architekknarchitekten hadden tiednstydens de bouw eereyr eigneeigene huttnhütten, woarwår zese geheim'likgeheimelik bi-jby mekare kwaamkwamen ummeümme de bouwteekningsbouwteykenings te bekieknbekyken. DoarDår wördnwördden de breurbandbröderband verstarktverstarked metmed ritueelnrituelen. De bouwhuttnbouwhütten wördnwördden groepngruppen diedee metmed mekare trouw en ambachtsskap hadden. OpUp neen 'geevngeaven moment hadden de bouwhuttnbouwhütten veulevöäle te zeggnseggen overoaver de bouwe van zunneso ne kattedroalkatedrål -en dusdüs okouk oaver de weansewenske van nden bisskop.
===Verlichting===
De macht van de karke gunggüng noanå de Verlichting origårdig minder wördnwörden. DusDüs de eerdård van disse breurskappnbröderskappen wördnwördden zuutiessütys an okouk aansanders. Der kwaamkwamen meermeyr verlchtings-ideenideyen binnbinnen. 'tEt Doadwark'likedådwarkelike bouwnbouwen van heilige huzehüse, wördnwördden 'neen bouwnbouwen an 'tet geest'likengeysteliken. In 1717 kwaamnkwamen dusdüs van diedee ''loges'' in Londen bi-jby mekare en wördnwördden 'neen Grootloge, meermeyr laandnlanden volngnvolgden.
==inhold==
'nEen Vri-jmetselaarvrymetselaar g'leufdgelöyvd in 'neen OpperwezenUpperweysen, of dit noenu God is, 'neen allesstuurndeallesstürende wette of wat dan okouk. Traditioneel wörd 'tet doardår as deden 'OperbouwmeesterUpperbouwmeyster des helaals' enuumdenöömd. 'tEt B'langriekstnbelangryksten is dat alle meansnmensken g'liekegelyke bint. IederYder hefhevt ziensyn eigneigen vroagnvrågen en zöchsöcht ziensyn eigneigen woarheidwårheid. Alle meansnmensken hebthebbet 'neen eigneigen verantwoordlikheidverantwoordelikheid overoaver ziensyn eigneigen doendoon en loatnlåten. De vri-jmetselaarvrymetselaar wil ienheideynheid hebben en dat de meansheidmenskheid vreevreade kregkregt. D'rDer is een doeldool ummeümme 'neen bett'rebettere weerldwearld te skeppnskeppen ennen dat beguntbegünt bi-jby oezölfusülve. Mar der bint der okouk genog diedee bi-jby de Vri-jmetseloari-jeVrymetselarye goatgåt ummeümme 'carriere' te maaknmaken, umdatümdat der toch vaakvake hoge pietnpeten bi-jby zitsittet.
==SymboliekSymbolik==
De vri-jmestelari-jevrymestelarye gebrökgebrükt een heleheyle buldebülte symboolnsymbolen. 'tEt Bekendsnbekendsten is misskienmisskyn wal 'tet ''AlziendAlseend oge'': 'neen driehoekdreehook (of piramide) metmed 'neen oge drder in. VeurVöär d'de rest bint 'tet allemoaleallemåle symboolnsymbolen wat uut de bouwweerldbouwwearld en de BiebelBybel komtkoamet. 'nEen Onbewarkteunbewarkte stukstük stiensteyn nöasnöäst 'neen goedgood anewarktean-ewarkte vierkaanteveerkante stiensteyn stietsteyt veurvöär 'tet heanighändig an oewzölfusülve umvörmnümmeförmen noarnår 'neen perfekt ietsyts.
==komplottnkomplotten==
UmdatÜmdat de Vri-jmetseloari-jeVrymetselarye stiefstyv stet van de vrömdevrümde symboolnsymbolen en ritueelnrituelen en zoveulsovöäl meeug'likmöägelik de buldebülte geheim hold, bint der in de tiedtyd veulevöäle komplottheorienkomplotteorien bedachtbedached. ZoSo zolsol de Vri-jmetseloari-jeVrymetselarye goangån veurvöär de macht oaver de weerldwearld. Dit wiltwillet zese doendoon deurdöär zachiessachtys an alle landen onderunder ieneeyne groepgrup te kriegenkrygen. Dit wörd onderunder aanderander edacht umdatümdat der veulevöäle hoge heernheyren (zoasso as wat oaleolde Am'riekaanseamerikaanske presidentnpresidenten en wat anzettersansetters van de FraanseFranske RivvolutsieRevoluty) der lid van waarnwaren en bint. OkOuk kumpkoamt dit ideeidey van de IlluminatieIlluminaty. De IlluminatiIlluminaty was een groepgrup uut de 18e18. eweeywe, diedee uut de Vri-jmetseloari-jeVrymetselarye votkwampvordkwamt. DennDennen wollnwolden wal de weerldwearld oaverheersnoaverheyrsen en an dat wat de veurtiedsevöärtydske Verlichting beleufdnbelöyvden in tet woarewåre brengnbrengen. Mar diedee groepgrup is noarnår krap-an 'neen eweeywe weerwear votvord egoaneegåne. Óf ondergrondsundergrunds egoaneegåne. VeulVöäl luulüde deanktmeant nognoch dat de IlluminatiIlluminaty aitayt nognoch bestet.
En veuralvöäral Christ'likechristelike en Islamitieseislamitiske luulüde wiltwillet beweernbeweyren dat de Vri-jmetseloari-jeVrymetselarye eignkeigenlik een weerldwiedsewearldwydske groepgrup is diedee de DuvelDüvel anbidt. ZieSy zollnsollen de DuvelDüvel de macht oaver de weerldwearld geevngeaven willnwillen. En uut diezölfndeesülvden hoekhook kumpkoamt okouk et ideeidey dat de jeudnjöden saamwarktsamenwarket metmed de vri-jmetseloari-jevrymetselarye.
{{Dialekt|sdz}}
| 