|
chriiiistaaan oeftoewel die lelekste dang tor waRALD
[[Ofbeelding:Lokasiemaas.gif|thumb|Maas]]
Den '''Maas''' ([[Frans]]: ''Meuse'') is ne [[rivier|revier]] in West-Europa. Heure lengte is rundumme 925 kilometer. Zi-j wöd evood deur raegenwater, woardeur den waterofvoer vri-j stark kan veraanderen. De reviere streumt deur dree landen: [[Frankriek]], [[België]] en [[Nederland]]. In Nederland is den Maas de zudelekste van de [[grote revieren]]
== Löppe van den Maas ==
"Moder Maas" (of ''Meuse'' in et Fraans) untsprunk in Frankriek bi-j [[Le Châtelet-sur-Meuse|Pouilly-en-Bassigny]] op et [[Plataeu van Langres]] (ne belangrieke [[waterscheiding]]: de bronne van den [[Seine]] en den [[Marne (rivier)|Marne]] ligt hier ok).
De revier deurkruust de [[Fraanse Ardennen]] en [[Lotheringen]] noar et noorden hen en geet veurbi-j de staedn [[Verdun]] en [[Sedan (stad)|Sedan]], vanof woar zi-j bevoarboar is. In [[Givet]], zudelek van [[Dinant]] geet zi-j veurbi-j de grenze mit [[België]].
Den Maas bög bi-j [[Namen (stad)|Namen]] (samenvleujing mit den [[Samber]]) of noar et oosten en bereikt deur [[Andenne]] en [[Hoei]] (''Huy'') den grootsten staedeleken trop an heure löppe: [[Luuk (stad)|Luuk]] en umgaeving. Veurbi-j dit industriegebeed bögt den Maas of noar et noorden um veurbi-j [[Wezet]] de Nederlandsen grenze te bereiken. Bi-j [[Eijsden]] is den Maas aeven grensrevier, moar bi-j [[Maastricht]] hef den Maas Nederlands groandgebeed an beide kaanten. Maastricht ligt op beide oovers, moar de olde stadskern is op den linker.
Tussen [[Borgharen]] / [[Lanaken]] en [[Thorn (Limburg)|Thorn]] / [[Kessenich]] vörmt den Maas (doar dan ok [[Grensmoas]] eneumd) de grenze tussen Nederlaand en België, ok dee tussen [[Limburg (Nederlaand)|Nederlaands Limburg]] en [[Limburg (Belgiese previnsie)|Belgies Limburg]]. Et bochtege Limburgsen pad deur et stadjen [[Maaseik]], woar zie streumofweerts wier bevoarboar is, wödt veur de skaepvoart of-esneden deur et [[Julianakanaal]] an de oostkante. Veurbi-j Kessenich ligt den Maas helemoal op Nederlands groandgebeed: doar volgt nen weg woarlengs as gevolg van de [[grind]]ofgroaving n groot antal meren bunt, de [[Maasplassen]]. Grootste stad is hier [[Roermond (stad)|Roermond]], op den rechter- (Oost) oover. Tussen [[Heel (darp)|Heel]] en [[Buggenum]] wöd den voarweg van den Maas wier in-ekort deur et [[Lateroalkanaal]], dat elaegen is an de Westkante.
Den Maasweg volgt doarnoa min of meer de grenze mit [[Duutslaand]], dee de revier tot op enkele kilometers noadert. Hier ligt [[Venlo (stad)|Venlo]], noa [['s-Hertogenbosch (stad)|'s-Hertogenbosch]] en Maastricht de grootste Nederlandse stad an den Maas. De meest oosteleke maasdraej ligt bi-j et plaetsken [[Arcen]]. Iets noordeleker, vanof [[Vierlingsbekke]], geet den Maas de grenze met [[Noord-Braobant]] vörmen, en vanof [[Mook]] ligt neet Limburg, moar [[Gelderlaand]] op den rechteroover. De revier mek hier ne gans ruume bochte noar links richting et westen. Deur et hier elaegen [[Maas-Waalkanaal]] kan den [[Waal (revier)|Waal]] bi-j [[Nimwaege]] bereikt wodden. Op 's-Hertogenbosch noa ligt doar gin grote staedn, wal n tröpken olde [[vesten|vestingstaedn]]: [[Grave]], [[Ravestein]], [[Megen]] en [[Heusden]].
Ter heugte van et gehucht [[Sint Andries (buurtschop)|Sint Andries]] stoand vrogger den Maas mit den Waal in verbinding. Rechtevoort wodt beide revieren van mekare scheiden deur den [[Heerenweerdensen Ofsluutdiek]].
Bi-j Heusden splitst den Maas zich in twee: den [[Ofgedamden Maas]] (nog altied de Braobants-Gelderse proveensiegrenze) was in vrögger tieden de verbinding mit de [[Merwede]] en doarmet mit den [[Ni-jen Maas]] en den [[Ni-jen Waterweg]] den [[Olde Maas]]. Teggenwoordig streumt et Maaswater vanof Heusden in westeleke richting deur den [[Bargschen Maas]] en den [[Amer (rivier)|Amer]] noar et [[Hollaandsch Deep]], nen veurmoalegen zeaerm.
== Oaverstreumingen ==
Den Maas is ne [[raegenrevier]] woarvan et peil stark ofhänkeliek is van raegen. Et water, dat dizze riveer bi-j Borgharen anvoert, is veurnoamelek ofkumstig van neerslag in de Belgiese Ardennen en Noord-Frankriek. De loage op den undergroand van et Maasgebeed is neet dik genog om völle water bargen te können. In den winter höld doarnoast de begreujing weineg water teggen. Et vocht verdampt hoast neet, woardeur alle water wegstreumt. De natuurleke oneffenheid van et Maasbekken is groot, zodat et water mit grote snelheid wöd of-evoerd. Ne kombinasie van dizze umstandegheden kan tot nen watervlood leiden en oaverstreumingen vereurzoaken.
In Nederlaand kwamen bieveurbeeld hoge waterstaanden veur rundumme de joarwesseling van 1993/1994 en in januari 1995. In beide veurvallen wodden den hoogwatergolf veurof-egoane deur ne lange tied van ruum nen moand stöäreg deurgoanden en mangs unmundeg harden raegen. Doardeur raken et brongebeed van den Maas verzoadegd mit water. Under dee umstandegheden raegeert den Maas rapper en hefteger op ni-jen groten neerslag. Den zwoaren raegen dee et streumgebeed van den Maas ende januari 1995 kreg, was den "droppel dee den emmer deed oaverlopen".
{{wrapper}}
|[[Ofbeelding:Bron van de Maas.jpg|thumb|Maasbronne 1 in Pouilly]]
|-
|[[Ofbeelding:Maasbron.jpg|thumb|Maasbronne 2 in Pouilly]]
|-
|[[Ofbeelding:maas grave.jpg|thumb|Maas bi-j Grave]]
|}
De natte tied, dee ende [[januari]] [[1995]] tot oaverstreumingen leidden, begun ne moand eerder en gaf 350 mm, ruum twee keer zovölle as normaal. Op enkele dagen kreg et streumgebeed van den Maas gemiddeld meer as 30 mm in éen etmoal en plaatselek 70 mm. In [[1995]] raegenden et veural vanof [[21 januari]] hard: in Wallonië veel 300 mm in 10 dagen, dree keer de normale hoevölheid. In et beginne van den raegenval was den boadem in Heug België nog bevroarn, woardeur et water nog sneller wodden of-evoerd. Boavendeen kwamen deur den deuj völle smeltwater vri-j van de bulten snee dee begin januari 1995 waren evollen. Nen wal gans nare samenlöppe van umstaandegheden.
Deur dee oaverstreumingen verlegden de Maasbedding zich mangs. Zo beheurt et gehucht Boyen no bi-j [[Stokkem]] en [[Uikhoven]], dat vrögger deel was van de Nederlaandse gemeente [[Geulle]], noe tot [[Maasmechelen]]. Hetzelfden gebeurden mit [[Kotem]] en [[Boorsem]].
== Belangrieke plaetse an den Maas ==
[[Verdun (Meuse)|Verdun]], [[Sedan (stad)|Sedan]], [[Charleville-Mézières]], [[Dinant]], [[Namen (stad)|Namen]], [[Hoei]], [[Luik (stad)|Luik]], [[Maastricht]], [[Maaseik]], [[Roermond (stad)|Roermond]], [[Venlo (stad)|Venlo]], [[Arcen]], [[Bargen (Limburg)|Bargen]], [[Cuijk]], [[Gennep]], [[Grave]], [[Wijchen|Wiechen]] [[Boxmeer]], [[Ravenstein (stad)|Ravenstein]], [[Lith]], [['s-Hertogenbosch (stad)|'s-Hertogenbosch]], [[Heusden]].
[[Rötterdaam (stad)|Rotterdam]] is evestigd an den [[Ni-jen Maas]].
== Belangriekste zi-jrevieren van den Maas ==
Frankriek: [[Chiers]], [[Bar (revier)|Bar]], [[Semois]]<br />
België: [[Bocq]], [[Semois]], [[Viroin]], [[Lesse (revier)|Lesse]], [[Samber]], [[Mehaigne (revier)|Mehaigne]], [[Hoyoux]], [[Ourthe]], [[Jeker]] (Wallonië:Geer), [[Voer (revier in Limburg)|Voer]].<br />
Nederlaand: [[Jeker]], [[Voer (revier in Limburg)|Voer]], [[Geul (revier)|Geul]], [[Roer (revier)|Roer]], [[Swalm]], [[Niers]], [[Dieze (revier)|Dieze]], [[Raam (revier)|Raam]], [[Itterbeek]].
== Aandere zi-jrevieren van den Maas ==
Frankriek: [[Vrigne]], [[Goutelle]], [[Audry]], [[Manises]]
== Bronnen ==
* ''Den tekst op dit blad, ne eerdere uutvoering doarvan of n dele van et skrift kump van de webstae van et [[Koninklijk Nederlands Meteorologisch Instituut|KNMI]].''
== Galleri-je ==
<gallery>
Ofbeelding:Maas2.JPG|Maas vanof Kennedybrugge mit uutzicht op St. Servaasbrugge
Ofbeelding:Rivieren 4.46933E 51.88083N.jpg|De munding van den Maas en den [[Rien]]
</gallery>
{{commons|Meuse River}}
== Uutgoande verwiezing ==
| 