Verskil tüsken versys van "Leynwoord"

Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
Nye syde: 'Een '''leynwoord''' is een woord in ne språke wat oorsprunglik uut ne andere språke kümt en as et wåre 'leynd' wördt. Leynwöörde sint van alle tyden en koamet in alle språke...'
 
De vöärbealden mag ylüde når härtelust anvüllen :-)
Regel 1:
Een '''leynwoord''' is een woord in ne språke wat oorsprunglik uut ne andere språke kümt en as et wåre 'leynd' wördt. Leynwöörde sint van alle tyden en koamet in alle språken vöär. Selvs et woord 'leynwoord' is nen [[sproakenkeunde|språkenkündigen]] vakterm wat rechtstreyks uut et [[neaderlandsk]] in et [[neadersassisk]] leynd is.
 
Vöär et beskryven van nye koncepten en vöäral technologiske untwikkelingen wordet noch wal es leynwöörde bruked. As een koncept of gebruuksvöärwarp in een bepåld land med ne bepålde språke untwikkeld wördt, neamt andere språken vake et selvde woord rechtstreyks oaver. Vake wordet se oaver tyd so verbasterd en verwrüngen dat se nit meyr as leynwoord te herkennen sint. Vöäle elektroniske untwikkelingen koametkummet uut et [[Verienigde Staoten van Amerika|amerikaanske]] [[Sillicon Valley]], en vöäle populäre kultuurutingen kummet uut de [[angelsassen|angelsassiske]] wearld, wårdöär vöäle wöörde rechtevoord uut et [[Engels|engelsk]] leynd wordet. Et woord ''komputer'' of ''console'' is een lastig üm te setten woord, ümdat et heyle koncept der achter ny is. Dan is et rapper en makkeliker üm et [[Engels|engelske]]engelsk woord oaver te neamen dan as dår een geheyl ny woord med eygene wöörde vöär te versinnen. Dat lätste wördt noch wal es dån döär [[språkråd|språkröäde]], med name in landen med een wat behöldener språkbeleid, so as in [[Frankryk]] en [[Ysland]]. Dår bedenket de språkråden een vervangend woord. OaverigensNit ydereyne höldt nitsik altyd ydereyne sik dår an de råd van disse instituten.
Leynwöörde sint van alle tyden en koamet in alle språken vöär. Selvs et woord 'leynwoord' is nen [[sproakenkeunde|språkenkündigen]] vakterm wat rechtstreyks uut et [[neaderlandsk]] in et [[neadersassisk]] leynd is.
 
Mensken hebbet vake starke meaningen oaver leynwöörde. Se sulden de oorsprunglikheid van de eygene språke antasten en sorgen vöär språkverval en 'verbastering', vöäral as een 'butenlandsk' woord een bestånd inheymsk woord vervangt. Vöärstanders meynet dat leynwöörde sorget vöär språkvernying en et smöde en by de tyd holden van ne språke. Dårnöäst is et de vråge of een woord noch een leynwoord is as et an de eygen uutspråk- en grammatikaregels underwörpen wördt. Et woord ''[[pullepetaoter|pulepetate]]'' wördt döär vöäle neadersassen as een ''echt'' neadersassisk woord beleavd, terwyl dat een verbastering van et [[Fraans|franske]] ''poule pintade'' is.
 
==leynwöörde en neadersassisk==
Vöär et beskryven van nye koncepten en vöäral technologiske untwikkelingen wordet noch wal es leynwöörde bruked. As een koncept of gebruuksvöärwarp in een bepåld land med ne bepålde språke untwikkeld wördt, neamt andere språken vake et selvde woord rechtstreyks oaver. Vöäle elektroniske untwikkelingen koamet uut et [[Verienigde Staoten van Amerika|amerikaanske]] [[Sillicon Valley]]. Et woord ''komputer'' of ''console'' is een lastig üm te setten woord, ümdat et heyle koncept der achter ny is. Dan is et rapper en makkeliker üm et [[Engels|engelske]] woord oaver te neamen dan as dår een geheyl ny woord med eygene wöörde vöär te versinnen. Dat lätste wördt noch wal es dån döär [[språkråd|språkröäde]], med name in landen med een wat behöldener språkbeleid, so as in [[Frankryk]] en [[Ysland]]. Dår bedenket de språkråden een vervangend woord. Oaverigens höldt nit altyd ydereyne sik dår an de råd van disse instituten.
Et neadersassisk stamt van et [[oldsassisk]], wat in de middeleywen noch vöäle oavereynkumsten had med [[oldneaderlandsk]], [[oldfreesk]] en [[oldhougdüütsk]]. Et is anneamelik dat in dee tyd al vöäle hen en weader leynd wör. Starker noch, al disse språken hebbet nen deylden oorsprung, et [[germaansk]]. Et idee van ne vastümlynde språke bestünd in dee tyd noch nit en lüde leynden wöörde so as et öär uutküm.
 
In de tyd van et [[middelsassisk]] was et [[latyn]] ne belangryke modelspråke, de språke van de geysteliken. In de tyd at de meyste gewone lüde [[ongeletterdheid|nit kunden leasen of skryven]], warren dat koncepten dee rechtstreyks uut et latyn oavernöämen wörden ("leasen" kümt van latynsk ''legere'', "skryven" van ''scribere''). Tydens de Hansetyd was et middelsassisk selv ne belangryke modelspråke, med [[Nedersaksische invloed op de Scandinavische talen|grouten invlood up under meyr de skandinaviske]] en in mindere måte de baltiske språken. An et ende van de [[Hansetyd]] wörden [[hollaans (dialekt)|hollandske]] dialekten alvöördan vöärnamer ten koste van et neadersassisk. In dee tyd wörden landsgrensen ouk vaster en wör (neaderlandsk en hougdüütsk) underwys meyr verplicht. Lüde kümmen vanaf dee tyd alle dage med de dakspråken in anraking.
Dårnöäst is et de vråge of een woord noch een leynwoord is as et an de eygen uutspråk- en grammatikaregels underwörpen wördt.
 
Nå de [[middeleeuwen|Middeleywen]] küm de [[Franske Tyd]]. Een grout deyl van wat nu Neaderland is en een deyl van Noorddüütskland küm under franske hearskappye. Fransk was de språke van de elite, wårdöär vöäle franske wöörde in et neadersassisk terechte kümmen.
 
Nå den [[Tweede Wereldoorlog|Tweyden Wearldoorlog]] groiden de belangstelling vöär angelsassiske popkultuur. Tegelyke wör et spreaken van neadersassisk stark untmodigd, te günste van et neaderlandsk en hougdüütsk. Vöäral neaderlandske spreakers modelleerden öär neadersassisk vöördan meyr når et [[Standaard Nederlands]]. Engelske wöörde gebruken wör een teyken van 'der by höyren'. Med de kumst van et [[internet]] güng de toströym van engelske wöörde noch rapper.
 
==Vöärbealden van leynwöörde in et neadersassisk ==
In et neadersassisk sint dusende leynwöörde uut andere språken terechte kümmen, med name uut et neaderlandsk, hougdüütsk, fransk en engelsk. Understånde lyste is dan ouk by lange nå nit vulleydig.
 
===Neaderlandsk===
De invlood van et neaderlandsk is grötter in de dialekten in Düütskland.
 
* Tante (oorsprunglik: ''möhe'')
* Opa (oorsprunglik: ''groutvader'', ''bestevader'')
* Tegenwoordig (oorsprunglik: ''rechtevoord'')
* Praktijk (via et latyn)
 
===Hougdüütsk===
De invlood van et hougdüütsk is grötter in de dialekten in Düütskland.
* to bispööl (van hougdüütsk ''zum Beispiel'')
* Spoos (van hougdüütsk ''spaß'')
* Oft (oorsprunglik: vake)
* Kreis
 
===Latyn===
* Stråte (stratum)
* Leasen (legere)
* Skryven (scribere)
* Ståtus (status)
* kultuur
* Natuur
 
===Fransk==
* Paraplu (reagenskarm)
* Trotwaar (van fransk ''trottoir'')
* negosy (underhandeling, van fransk ''negotier'')
* akkederen (anstån, mögen. Van fransk ''accorder'')
 
===Engelsk===
* Komputer (in hougdüütske dialekten wördt et hougdüütske ''rechner'' ümmesat in ''reakener'')
* Browser (webkyker)
 
[[Kategorie: Tweants artikel]]