Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Dampkring"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
KGeen bewerkingssamenvatting
Samenvoogd med info van Dampkring en ver-NSS'ed. Ik heb et idee dat et mangs noch wat minder hollandsk-achtig kan.
Regel 1:
{{Soamenvougen|Dampkring}}
Den '''Dampkring''' is de låge van lucht wat de [[aerde|wearld]] ümslüt. Döär de [[antrekkingskracht|swöärdekracht]] van de aerde blivt den dampkring rund de planeet hangen en drait der ouk med med.
De '''eerdatmosfeer''' of de '''dampkring''' is de [[atmosfeer]] om de [[eerde]] henne.
 
Sunder de dampkring kan der gin leaven up de wearld bestån. Et leyvert lucht üm te ådemen en beskarmt teagen et lecht van de sünne en de dårby höyrende stråling. Binnen de dampkring spöält sik ouk et weader af. Samen med de seyströyme höldt dat de energy van de wearld in eavenwicht.
De dampkring bestaot op zeenivo uut:▼
 
 
==Gassen==
Den dampkring besteyt uut meyrdere gassen, vöärnamelik uut [[stikstof]] (78,08%) en [[suurstof]] (20,95%), [[argon]] (0,93%) en [[koalstofdiokside]] (0,038%), mär noch ne heyle ryge meyr.
 
▲De dampkring bestaotbeståt op zeenivoseynivo uut:
 
* N<sub>2</sub> ([[stikstof]]) 78,084% (78,1 %)
* O<sub>2</sub> ([[zoerstofsuurstof]]) 20,946% (20,9 %)
* Ar ([[Argon]]) 0,934% (0,9 %)
* H<sub>2</sub>O ([[waeter|water]]damp) (wisselende hoeveulhedenhovöälheiden)
* CO<sub>2</sub> ([[kooldioxide|koaldiokside]]) 0,032% (0,03%)
* sporegassen: Ne ([[Neon]]) 0,001818 % (0,002%), CH<sub>4</sub>([[methaanmetaan]]) 0,0002 % (0,0%), He ([[helium]]) 0,000524 % (0,0005%), Kr ([[krypton]]) 0,000114 % (0,0001%), H<sub>2</sub> ([[waeterstof|waterstof]]) 0,00005 % (0,0001%), Xe ([[xenon]]) 0,000009 % (0,00001%), N<sub>2</sub>O ([[Distikstofoxide|distikstofokside]]) 0,00005 % (0,0001%), Overige 0,00124 % (0,001%)
 
Et gehalte an waeterdampwaterdamp in et bovenstaondeboavenstånde liessienlystyn is stark wisselend; de overigeoaverige percentages hebben betrekkingslåt op dreugedröyge [[luch|locht]]t.
 
DoeDo de eerdeaerde pas was ontstaonuntstån was et andielandeyl kooldioxidekoaldiokside in de atmosfeer veulvöäl hogerhouger as now. Dit kwam onderunder aandereandere deurdöär de uutstoot van dit gas uut [[vulkaan|vulkanen]]. NaoNå et verschienenverskynen van [[plaantenplanten]] woddewordde deurdöär [[fotosynthesefotosyntese]] et andielandeyl kooldioxidekooldiokside veulvöäl legerlaeger, en et andielandeyl van zoerstofsuurstof veulvöäl hogerhouger. Dit maektemakedee op ziensyn beurtböärt dierlikdeerlik levenleaven meugelikmöägelik, omdatumdat veurvöär de dierenderen zoerstofsuurstof een'n essentiëleessentiele veurweerdevöärwaerde is omum te kunnenkünnen aosemenåsemen. Alle percessenprocessen diedee saemenhangensamenhangen mitmid et [[weerweader]] vienenvinden plak in deden atmosfeerdampkring. Butendat zorgtsorgt et [[bruuikaseffektbroikaseffekt]] d'r-veurdervöär dat waarmtewarmde goedgood vaasteholenvasteholden wodtwördt.
 
VandagededagVandage wodtde dag wordt et zoerstofgehaltesuustofgehalte in staandstand hulkenhülden deurdöär grunegröne plaantenplanten en algen in de oceanen. Beidend hebben daorindårin een omdebi'jn umdeby evengrooteavengrout andielandeyl.
 
== LaogenLågen in deden atmosfeerdampkring ==
[[Bestaand:Eerdatmosfeer.png|thumb|200px|Laogen van de atmosfeer]]
Den dampkring up te deylen in verskillende lågen, med wesselende temperaturen:
De temperatuur van de atmosfeer varieert mit de hoogte. D'r wodden verschillende laogen onderscheiden:
 
* [[troposfeer]] - 0 - 7/17 km, temperetuur nemt of mit de hoogte
* [[stratosfeertroposfeer]] - 7/170 - 506/18 km, temperetuur nemttemperatuur toestigt mitmed de hoogtehöygde
* [[mesosfeerstratosfeer]] - 506/18 - 80/8550 km, temperetuur nemttemperatuur ofdaalt mitmed de hoogtehöygde
* [[thermosfeermesosfeer]] - 50 - 80/85 - 640-700 km, temperetuur nemttemperatuur toedaalt mitmed de hoogtehöygde
* [[thermosfeer]] - 80/85 - 640-700 km, temperatuur stigt med de höygde
* [[exosfeer]] - 700-800 tot 80010.000 km
 
=== OzonlaogeOzonlåge ===
De stratosfeer bevatbevattet een'n dundün laogienlågyn ozongas, een'n soort [[zoerstofsuurstof]] diedee de [[ultraviolet]]te straolenstrålen van de [[zunne|sünne]] opnemtupneamt. As disse laogelåge d'rder nietneet zolsolde wezenweasen, zollensolden diedee straolenstrålen al et levenleaven op eerdeaerde vernietigenvernetigen. De ozonlaogeozonlåge wodtwordt deurdöär 'tet versmerenversmearen van de [[Loch (atmosfeer)|lochtlucht]] en et gebruuk van bepaoldebepålde chemicaliënchemicalien antastantasted.
 
[[Kategorie:Stellingwarfs artikel]]
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Dampkring"