Wikipedia

Verskil tüsken versys van "Vikings"

Geskydenisse interaktiv döärsöken
← vöärige wysigingvolgende wysiging →
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
VisueelWikitekst
→‎Archeologie: Skryvwyse + leysbårheid + versassificeerd :)
Regel 35:
Döär dit tekort an geskrivten en vrogen oavergang up kristendom is der meyr bekend oaver de vikinganvallen in westeuropa as in ousteuropa. De meyste geskrivten kommet uut Ysland, wat ne noorske kolony was. Dårümme is der van sweydske vikingen, behalve van en paar runesteynder, völle minder bekend.
 
=== ArcheologieRunesteynder ===
Et Grötste deyl van de runeskrivten uut de vikingtyd kümt uut [[11e eeuw|11.-eywsk]] [[Sweyden]]. Up vöäle runesteynder ståt de names van deylneamers an vikingtochten, sou as up de steynder van Kjula en Turinge. Up disse beide ståt vöäle verwysingen når gevechten in westeuropa. Up andere steynder ståt de names van vechters dee sint ümmekömmen, sou as up de 25 steynder van Ingvar. Dårup wordet lüde herdacht dee sint ümmekömmen by ne minder good verlöäpene tocht når [[Rusland]]. De runesteynder helpet by et begrypen van de heyle vrog-middeleywske noordske samenleaving, nit enkel et vikingdeyl van de inwoaners. <ref>Sawyer, P H: 1997</ref>
Dr zeent mer weanig good bewoard ebleewne geskriftn oawer Skandinavië vanoet de Vikingtied, mer dr zeent völle opgreawings edoan.
 
OpUp de runesteenderrunesteynder stoatståt reaiznreisen noarnår bv.byvöärbeald [[Bath, Somerset|Bath]] in [[Engelaand (regio)|Engelaand]],<ref>baþum (Sm101), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Grieknlaand|Grekenland]],<ref>In the nominative: ''krikiaR'' (G216). In t genitief: ''girkha'' (U922$), ''k--ika'' (U104). In t datief: ''girkium'' (U1087†), ''kirikium'' (SöFv1954;20, U73, U140), ''ki(r)k(i)(u)(m)'' (Ög94$), ''kirkum'' (U136), ''krikium'' (Sö163, U431), ''krikum'' (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), ''kri(k)um'' (U792), ''krikum'' (Sm46†, U446†), ''krkum'' (U358), ''kr''... (Sö345$A), ''kRkum'' (Sö82). In t akkusatief: ''kriki'' (Sö170). Onzekere naamval ''krik'' (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as ''griklanti'' (U112B), ''kriklati'' (U540), ''kriklontr'' (U374$), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Khwaresm]],<ref>''Karusm'' (Vs1), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Jeruzalem|Jerusalem]],<ref>''iaursaliR'' (G216), ''iursala'' (U605†), ''iursalir'' (U136G216, U605, U136), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Italiën|ItaliëItalie]] (as Langobardland),<ref>''lakbarþilanti'' (SöFv1954;22), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Londen]],<ref>''luntunum'' (DR337$B), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Serkland]] (tEt SarakeennlaandSarakenenlaand, [[Islam|Moslimgebeed]]),<ref>''serklat'' (G216), ''se(r)kl''... (Sö279), ''sirklanti'' (Sö131), ''sirk:lan:ti'' (Sö179), ''sirk*la(t)...'' (Sö281), ''srklant''- (U785), skalat- (U439), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Engelaand (olde könninkriek)|EngelaandEngeland]],<ref>''eklans'' (Vs18$), ''eklans'' (Sö83†), ''ekla-s'' (Vs5), ''enklans'' (Sö55), ''iklans'' (Sö207), ''iklanþs''▼
==== Runesteender ====▼
t Grötste deel van de runeskriftn oet de Vikingtied keump oet [[Zweedn]] en stamt oet t [[11e eeuw|11e joarhoonderd]]. Völle [[runesteen]]der in Skandinavië dreagnt naams van deelnemmers an Vikingtochtn, zo as de [[Kjularunesteen|Kjula-]] en [[Turingerunesteen]]der. Hierop wörd verteeld oawer völle oorleuge in West-Europa. Aandere steender neumt kearls dee't zeent ummekömn. Wat doarvan zeent ongevear 25 [[Ingvarrunesteen]]der in [[Mälardalen]]distrikt in Zweedn, dee't zeent opricht um deelnemmers an ne rampzalige tocht noar [[Ruslaand]] in t 11de joarhoonderd te herdeankn. De runesteender zeent belangriek vuur de studie noar de hele Noordse saamnleawing en vrog-middeleeuws [[Skandinavië]]; nit allene t ''Viking''gedeelte van de inwonners. <ref>Sawyer, P H: 1997</ref>
 
▲Op de runesteender stoat reaizn noar bv. [[Bath, Somerset|Bath]] in [[Engelaand (regio)|Engelaand]],<ref>baþum (Sm101), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Grieknlaand]],<ref>In the nominative: ''krikiaR'' (G216). In t genitief: ''girkha'' (U922$), ''k--ika'' (U104). In t datief: ''girkium'' (U1087†), ''kirikium'' (SöFv1954;20, U73, U140), ''ki(r)k(i)(u)(m)'' (Ög94$), ''kirkum'' (U136), ''krikium'' (Sö163, U431), ''krikum'' (Ög81A, Ög81B, Sö85, Sö165, Vg178, U201, U518), ''kri(k)um'' (U792), ''krikum'' (Sm46†, U446†), ''krkum'' (U358), ''kr''... (Sö345$A), ''kRkum'' (Sö82). In t akkusatief: ''kriki'' (Sö170). Onzekere naamval ''krik'' (U1016$Q). Grieknlaand keump ook vuur as ''griklanti'' (U112B), ''kriklati'' (U540), ''kriklontr'' (U374$), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Khwaresm]],<ref>''Karusm'' (Vs1), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Jeruzalem]],<ref>''iaursaliR'' (G216), ''iursala'' (U605†), ''iursalir'' (U136G216, U605, U136), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Italiën|Italië]] (as Langobardland),<ref>''lakbarþilanti'' (SöFv1954;22), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Londen]],<ref>''luntunum'' (DR337$B), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Serkland]] (t Sarakeennlaand, [[Islam|Moslimgebeed]]),<ref>''serklat'' (G216), ''se(r)kl''... (Sö279), ''sirklanti'' (Sö131), ''sirk:lan:ti'' (Sö179), ''sirk*la(t)...'' (Sö281), ''srklant''- (U785), skalat- (U439), see [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> [[Engelaand (olde könninkriek)|Engelaand]],<ref>''eklans'' (Vs18$), ''eklans'' (Sö83†), ''ekla-s'' (Vs5), ''enklans'' (Sö55), ''iklans'' (Sö207), ''iklanþs''
(U539C), ''ailati'' (Ög104), ''aklati'' (Sö166), ''akla''-- (U616$), ''anklanti'' (U194), ''eg×loti'' (U812), ''eklanti'' (Sö46, Sm27), ''eklati'' (ÖgFv1950;341, Sm5C, Vs9), ''enklanti'' (DR6C), ''haklati'' (Sm101), ''iklanti'' (Vg20), ''iklati'' (Sm77), ''ikla-ti'' (Gs8), ''i...-ti'' (Sm104), ''ok*lanti'' (Vg187), ''oklati'' (Sö160), ''onklanti''
(U241), ''onklati'' (U344), -''klanti'' (Sm29$), ''iklot'' (N184), zeet [http://www.sofi.se/servlet/GetDoc?meta_id=1472 Nordiskt runnamnslexikon PDF]</ref> en verskeaideneverskillende plaatseousteuropeeske in Oost-Europasteades.
 
▲==== RunesteenderGravsteades ====
t Woard ''viking'' steet op völle van disse steender.
Der sint verskillende vikinggraven in Sweyden, Noorweagen, Dänemarken, Düütskland en andere noordeuropeeske streaken. Nöäst insicht in et gelöövsstelsel van de vikingen, geavet se ouk insicht in sociale verbanden. By de douden wörden vöärwarpen begraeven dee låtet seen wat de oaverleavenden belangryk vöär et hyrnåmåls achteden vöär den oaverleydenen.<ref>Roesdahl, p. 20.</ref> De vöärnaamste begraevsteades sint:
* Gettlinge gravfält, [[Öland]], ZweednSweyden, umtrekümtrek van nen boot▼
* [[Jelling]], DeanemaarknDänemarken, nesteade plaatse opup de [[Wearldoarfgoodlieste|Wearldarvgoodlyste]]▼
*[[Birka]], Sweyden, ouk up de Wearldarvgoodlyste. De Hemlandenbedraevsteade is de grötste uut de Vikingtyd in Skandinavie.
* [[Oseberg]], NoorweagnNoorweagen.▼
* [[Gokstad]], NoorweagnNoorweagen.▼
* [[Borrehaugene]], [[Horten]], NoorweagnNoorweagen▼
* [[Valsgärde]], ZwedenSweyden.▼
* [[Gamla Uppsala]], ZwedenSweyden.▼
* Hulterstad gravfält, kort bieby de döarpedörpe [[Alby, Öland|Alby]] en Hulterstad, [[Öland]], ZwedenSweyden, umtrekümtrek van nnen boot van opstoandeupstånde steendersteynder▼
* Trulben, bieby Hornbach, in [[Reinlaand-Palatinoat]], [[Duutslaand|Düütskland]]▼
 
==== BegreafplaatseBoten ====
Dr zeent verskilnde begreafplaatse dee't met Vikingn verbaand hebt in Zweedn, [[Noorweagn]], [[Deanemaarkn]], [[Duutslaand]] en aandere noord-Germaanse strekn. Nöast det ze informasie geewt oawer Vikinggeleuf, beedt ze ook inzicht in sosjale verbaandn. De vuurwaarpn dee't met n doodn begreawn lignt, loatt zeen wat belangriek vuur den persoon wör acht in t hiernoamoals.<ref>Roesdahl, p. 20.</ref> n Antal begreafplaatse zeent:
▲* Gettlinge gravfält, [[Öland]], Zweedn, umtrek van nen boot
▲* [[Jelling]], Deanemaarkn, ne plaatse op de [[Wearldoarfgoodlieste]]
* De begreafplekn van [[Birka]], Zweden, ook op de Wearldoarfgoodlieste. De Hemlandenbegreafplaatse is de grötste oet de Vikingtied in Skandinavië.
▲* [[Oseberg]], Noorweagn.
▲* [[Gokstad]], Noorweagn.
▲* [[Borrehaugene]], [[Horten]], Noorweagn
▲* [[Valsgärde]], Zweden.
▲* [[Gamla Uppsala]], Zweden.
▲* Hulterstad gravfält, kort bie de döarpe [[Alby, Öland|Alby]] en Hulterstad, [[Öland]], Zweden, umtrek van n boot van opstoande steender
▲* Trulben, bie Hornbach, in [[Reinlaand-Palatinoat]], [[Duutslaand]]
 
==== Bootn ====
[[Bestaand:Vikingeskibsmuseet 12.jpg|thumb|Skaalmodeln van twee soortn langbootn, te bekiekn in t [[Vikingskip Museum in Roskilde]], [[Denmaark|Deanemaarkn]].]]
[[Bestaand:Viking boat.jpg|thumb|Ne vroo 20ste eeuwse teekning van Vikings dee't van boord goat. t Skip en de details in de kleare van de Vikings is nit echt woarheaidsgetrouw]]
 
De vikingen hadden twey soorten boten: et langskip en de knarr. Et langskip wördt mangs noch ''drakkar'' enöömd, al klopt dit nit. Et was ebouwd vöär wendbårheid en snelheid. As anvüllen up et seil had et rööispanen üm teagen de wind in te våren. Et was bedoold vöär oorlogsvoring en verkenning. De boog was smal en lang en et had nen undepen deepgang, soudat se rap an land kunden en uutladen in undeep water.
Dr warn twee soortn Vikingbootn: t [[Langskip]] (mangs fout ''drak(k)ar'' eneumd, ne verbastering van t woord ''draak'' oet t [[Noors]]) en n [[Knarr]]. t Langskip was ontwörpen vuur snelheaid en weandboarheaid. t Har reuispaann as anvulling op t zeail en um teegn de weend in te könn voarn. t Langskip was bedoold vuur oorlogsvoring en verkenningstochtn. t Har nen langen smaln boog en nen ondeepn deepgaank, woermet ze an laand konn en konn oetlaadn in ondeep water. n Knarr was n haandelsskip vuur t vervoorn van lading. t Har nen bredern boog, deperen deepgaank en meender reuispaann (dee't vuural wördn gebroekt in haawns en det soort umstandigheedn). Ne zeailverbettering van de Vikingn was n ''[[beitass]]'', nen spar den't an t zeail wör emaakt, woermet öare skepe makkeliker teegn de weend in konn voarn.<ref>Block, Leo, [http://books.google.dk/books?id=ezgq0VnV5XQC&hl=en ''To Harness the Wind: A Short History of the Development of Sails''], Naval Institute Press, 2002, ISBN 1-55750-209-9</ref>
 
Langskepe wördn völle gebroekt duur de [[Leidang]], de Skandinaviese verdeadigingsvlootn. n Naam "Vikingskip" is in algemeen gebroek ekömn, woarskeinlik um de romantiese assosjasies.
 
De knarr was en handelsskip en was ebouwd up et vervoren van lading. De boge was breyder, de deepgang deper en et had minder rööispanen. Dee lätsten deenden vöäral vöär nauwköärig laveren in havens. De vikingen bedachten de ''beitass'', nen spar an et seil wårdöär as se makkeliker teagen de wind in kunden varen.<ref>Block, Leo, [http://books.google.dk/books?id=ezgq0VnV5XQC&hl=en ''To Harness the Wind: A Short History of the Development of Sails''], Naval Institute Press, 2002, ISBN 1-55750-209-9</ref>
In [[Roskilde]] lignt de goodbewoarde oawerbliefsels van vief skepe, opgreawn oet t noabieje [[Roskildefjord]] tusken 1960 en 1970. De skepe wördn doar zeunkn um de voargeul of te sloetn teegn zeeanvaln op Roskilde, wat toertieds de heuwdstad was. Disse vief skepe zeent te bezichtigen in t [[Vikingskipsmuseum in Roskilde]].
 
De skandinaviske verdeadigingsvloten, de leidang, gebröäken et meyste langskepe. De algemeyne naam 'vikingskip' is wårskynlik in algemeynen bruuk eraked üm et verromantiseerde beald wat et upröpt.
t Was gebroekelik det disse bootn kleaindere skeepkes met volk of lading noar de kaante slepn deedn.
 
In [[Roskilde]] ligget de goodbewårde oaverblyvsels van vyv skepe dee as tüsken 1960 en 1970 sint upegraeven in et [[Roskildefjord]]. De skepe wörden dår med upset versünken üm den vårgöyl af te sluten teagen anvallen vanaf sey. Roskilde was in dee tyd de höyvdstad. Disse vyv skepe sint te bekyken in et vikingskipsmuseum van Roskilde.
Iej mut langskepe nit verwarn met [[langboot]]n. Dee kömn völle later pas.
 
==== Ekspirimentele archeologie ====
Van "https://nds-nl.wikipedia.org/wiki/Vikings"