Verskil tüsken versys van "Oostfreisk Nederduutsk"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K Kategorie:Nedersaksies weg-ehaald; Kategorie:Oostfrysk derbie edaon (HotCat.js) |
K olde CSS vervangen, replaced: class="prettytable → class="wikitable (3) using AWB |
||
Regel 28:
*[[Broukmerlaands|Broukmerlanner Plat]]
*[[Börkums|Borkumer Plat]]
*[[Insel Oostfreisk]]
*[[Harlingerlanner Plat]]
|-
Regel 37 ⟶ 36:
**[[Germouns]]
***[[Westgermounsk]]
****[[Nederduuts
****[[Nedersaksisch|Nedersassisk]]
*****'''Oostfreisk'''
Regel 64 ⟶ 63:
== Klassifikotioon ==
Dat Oostfreiske Plat heurt tou de [[Nedersaksisch|Nedersassiske]] tak van t Nederduutske. t Is anners kein "oldsassiske" moendoard, soenern oentstoen eerst van oem oen bie 1400 ôf aan oep t Freiske substrouet. Dat is liek as dat [[Sleeswieks]]ke oen dat soumde [[Oost Leegduuts|Oostnederduutske]] n "Kolonioaldialekt". t Oostfreiske Platt word binnen t Westnederduutske in de regel bie t [[Noord Leegsaksisch|Noordnedersassiske]] rekend. Sumtieds word t as apaarte groep sein.
In de [[Middelnederduuts]]ke tied gaf t n dialektsoumeln tusken t Oostfreiske oen t Ollenbörgske dij veur n sjkriefsjprouk zörgde. [[Agathe Lasch]] ordent 1914 dat Oostfreiske Middelnederduutsk mit t Ollenbörgske as ''Ostfriesisch-Oldenburgische'' sjkriftsjprouk in. Robert Peters doar entegen vat 1984 t ''Groningisch-Ostfriesische'' tou ein middelnederduutske sjkriftdialekt tousoammen.
Regel 71 ⟶ 70:
=== Aangrenzende dialekten ===
De oemliggende Nedersassiske dialekten dij t Oostfreisk noa sjtoun: in t oosten geit t Oostfreiske in t [[Oldenbörgs|Jeverlandsk oen Noordollenbörgske]] over via t [[Harlingerlandsk]], in t westen steit t Grönnegske, trots de tounemende infljouden van de daksprouken Nederlandsk oen Duutsk, nog zeer dicht bie. Mit de meiste Grönnegske oen Noordollenbörgske outsdialekten het dat ook t [[Freeske taaln|Freiske]] Substrout gemein.
In t zuden oen zuudoosten worden de verwante dialekten van t Eemselandske, Hummlingske oen Zuudollenbörgske prout. Dizze hebben kein Freiske substrout oen hebben doaroem meer [[
== Geschiednis ==
Regel 81 ⟶ 80:
== Dialekten ==
Dat Oostfreiske Plat kent toulrieke outsdialekten, dij veural deur n verannerde oetsprouk oen oenerskeid in de woordskat van einanner ôfwieken. Doarbie vinden zuk twei hooftgroepen. De lutjedere groep word Harlingerlandsk nuimt oen vindt zuk in dat oosten, in zikkoem de [[Landkreis Witmond]] van vandoug. Dizze dialekten stoun bereits de oostelke Noordnedersassiske mondoarden noaher oen goun flöiend in dat Jeverlandsk oen Noordollenbörgsk over. De westelke dialekten zetten zuk doar entegen staarker van dat Ollenbörgske ôf. Dizze dialekten, veural dat [[Reiderlandsk]] oen dat [[Borkum]]ersk, stoun bereits dat [[Grunnegs|Grönnegsk]] zeer noa.
Ein noar boeten tou opvallend oenerskeid tusken dat Harlinger Plat oen de overigen Oostfreiske dialekten is dat woord veur dat Hoogduutske ''sprechen/reden'': de Harlingerlander ''snacken'' liek wie de meiste annere dialektspreker tusken Ollenbörg oen Sleeswiek, ouver de annere Oostfreisen ''prouten'' (nederlandsk ''praten''). De sproukgrens van dizze beide groepen ligt oengeveer liek aan de woar grens tusken dat Eemsefreiske oen Wezerfreiske in de olle Oostfreiske sprouk lag.
In ein aarbeit van de sproukwetenschoepsleer van [[Marron Curtis Fort]] noar de nedersassiske oen seelterfreiske dialekten tusken Laauwers oen Wezer wörden de volgende outsdialekten oenerzöcht:
Insel [[Borkum]], [[Boenen]] in dat [[Reiderlaand (streek)|Reiderland]], [[Auwerk]], insel [[Balterm]], [[Witmond]] in dat [[Harlingerland]] oen [[Raauderveen]]. Hieroet kin man de volgende dialekten hollen:
Regel 104 ⟶ 103:
== Woordskat ==
Ok in de woordskat gift dat oenerscheiden tou dat standardduutsk, n rieg van woorden het zien noaste overzetten in dat Nederlandsk of Engelsk.
'''Biespeul'''
{| border=1 class="
!Oostfreisk
!Grönnegsk
Regel 167 ⟶ 166:
Boetendat geft dat ook begrippen dij zuk van dat Duuts op n annere meneier ontwikkeld hebben oen doarmit dat Nederlandsk of Englisk noa stoun. n Biespeul:
{| border=1 class="
!Oostfreisk
!Grönnegsk
Regel 206 ⟶ 205:
n Verlieken van dat Nederduutske Oostfreisk mit dat lest overlevende dialekt van de Oostfreiske sprouk, dat Seelterfreisk, verdudelkt de oenerskeidelke ontwikkelen op de klanken sunt de sprouken wizzen van Freisk noar Nederduutsk, ouver ook overeinkomsten in de woordskat.
{| border=1 class="
|-
|'''Oostfreisk Plat'''||''week''||''Fack''||''Land''||''hören''||''söken''||''Für''
Regel 218 ⟶ 217:
==Skriefwies==
Schreven wordt Oostfreisk Plat, in dij n beachtelke regionoale literatoer besteit, overwegend in de "Schrievwies Oostfreeske Landskupp", ein aan de Lindow-ske orthographieregels orienteerde schriefwies. Dizze is van de [[Oostfreeske Landschoep]] ontwikkelt worden. Zie stelt n dialektovergriepende kompromisskrieven doar oen wordt as "offitsjelle skriefwies" brukt.
Doarnoust geft dat, oet ein privoate initiotief, sunt oem oen bie 1975 ein alternatieve skriefwies, die zuk staarker aan de waarkelke oetsprouk van dat Oostfreisk orienteert oen veur elke klank n skriefvörm het. Dit system het anners weineg verbreiden, wiel dat velliecht veur veel luu tou stoer is oen tou wied van de skriefwies van de daksprouk, Duutsk, ôf ligt.
== De Oostfreisen oen heur sprouk ==
De hollen van de [[Oostfreizen]] tegenover heur sprouk is gelegentlich en bittje twijspölleg. Dat geft immer foasen in dij t plat meer of minder aksepteerd of populeer was. Dit luipt vouk paralel mit politiske perioden.
Dat Oostfreiske plat wordt einerzieds verbonden mit n sozioale statoes, ouver annerzieds veur identiteitsstiftende faktor veur de Freizen. Dizze faktor zörgt veur n einheidsgevuil, woardeur zie zuk in heur sprouk van dat Eemselandske oen Ollenbörgske ôfzetten oen oenerskeiden willen.
Regel 254 ⟶ 253:
*http://www.ostfriesischelandschaft.de
*http://www.lowlands-l.net/anniversary/ostfriesisch.php
{{Incubator|Wp/frs}}▼
[[Kategorie:Oostfreisk artikel]]
[[Kategorie:Oostfrysk| ]]
▲{{Incubator|Wp/frs}}
| |||