Verskil tüsken versys van "Riessens"
Verwijderde inhoud Toegevoegde inhoud
K olde CSS vervangen, replaced: class="prettytable → class="wikitable (4) using AWB |
|||
Regel 32:
==Oetsproake van et Riessens==
===Kleenkers===
Riessens dut nen helen hoop dinge net eawen iets aanders as aandere soorten Tweants. Et bekeandste an et Riessens is de [oa]-klaank in wöarde woer as aandere soortn Tweants nen [e], [ea] [a], of [aa] hebt. In t Riessens is et ''woaark'', terwiel at aandere soortn Tweants ''werk'', ''weark'', ''wark'' of ''waark'' zegnt. Dit lik iets van de leste hoonderd joar te wean, want in antekeningen van [[Wijngaarden, Willem Jan Christiaan van|WJC van Wiengoarden]] (nen Riessender meaister den as in et [[19e eeuw|19de joarhoonderd]] as eerste Riessens skreef) stoat al disse wöarde nog met ne -aa, net as in et nondeagse [[Eanters]].
Doarnöast gebrok Riessens ne [[brekking (taal)|klaankbrökke]]: de -ee, -oo en -eu wordt eeə (eeje) -ooə (oowe) en -euə (euwe). Dit lik een oawerbliefsel te wean oet et [[Westfaals]] van [[Meunster]], wat vroger de modelsproake was vuur Oost-Nederlaand. In aandere soortn Tweants zegnt ze ''geem/gevn'' (geven), ''loopn'' (lopen) en ''leu'', mer in et Riessens wörd det ''geejewn'', ''loo-upn'' en ''lùwe'' (In et [[Internasjonaal Klaankenskrift|IPA]]: {{IPA|/ɣeəwn, lɔəpm̩, lʏə/}}). n Riessensen wöardebookmaker [[Koarel van n Notoaris]] veund vuural de biezeundere ''leu''-klaank skienboar zo belangriek, det hee de -eu aait as -ue skreef.
In heel wat Riessense wöarde is de Westfaalse klaankbrökke vort, mer zörget der nog aait vuur at oorsproonkelike open-kleenkerwöarde met nen korten kleenker wordt oet esprökken. In völle Noord-Nedersassiese dialekte bestoat bievuurbeeld de wöarde ''beter'' en ''ketel'' ({{IPA|/beɪtəɾ, keɪtəl/}}). In Westfalen sprekt ze dit oet as ''biäter'' en ''kiätel''
Een aander belangriek kenmoark wat vuural nog bie euldere Riessenders is te heuren, is de oetsproake van nen korten -a as -ä (IPA: {{IPA|/æ/}}. Dissen klaank kleenkt etzelfde as in et Engelse "trap", nen soort korten -aa. Samen met de earder neumde (oawerbliefsels van de) klaankbrökke, kan et volgende vuurbeeldzinneke vuur aandere Tukkers vrömd of zelfs onverstoanboar wean: ''Hee har nog gin half uur an de bar ezetten, of hee was alwier zo dikke as ne koo" (''hee hä nog gin half uur an de bär ezètn, of hee wès èwier zo dikke ès ne koo'').
Regel 43:
Et Riessens hef völle verskillende [[eankelklaank]]en (onverdreeide kleenkers). Een antal doarvan wörd mangs ook nog länger oet esprökken, ofhaankelik van et woard. Vanzelfs hebbt aandere soorten Tweants een groot antal van de hieroonder stoande klaanken ook.
{| class="
! style="background-color:#abcdef" | skriefwieze
! style="background-color:#abcdef" | [[Internasjonaal Klaankenskrift|oetsproake]]
Regel 201:
*[{{IPA|oə}}] oet alg. Tweants ''Goor'', mear ook in bv. ''groot'' [{{IPA|ɣɾoət}}], ''brood'' [{{IPA|bɾoət}}] en ''lood'' [{{IPA|loət}}]
*[{{IPA|uə}}] oet alg. Tweants ''boer'' [{{IPA|buə}}].
*
===Neuzenklaank===
In et Riessens wordt kleenkers duur de neuze oet esprökken oonder invlood van nen volgenden kleenkergroep den't begeent met nen ''-n'' of ''-ng''-klaank. Dee vaalt doarduur zelf vort.
*[{{IPA|ɪ}}] - t Woord ''inlegn'' kan breed noteerd wordn met /{{IPA|ɪnlɛgŋ}}/, mear mut nauwkurig noteerd wordn as [{{IPA|ɪ̃lɛgŋ}}]
Regel 220 ⟶ 219:
Oetzeundering op dissen regel is det as der meteen ''noa'' dissen -n wier nen kleenker steet, (bievuurbeeld duur een volgend woard), wörd der juust nit duur de neuze oet esprökken. Vuurbeeld: et woord ''puun'' ([{{IPA|pỹː}}]) van hierboawen wörd in de zin ''puun ophaaln'' [{{IPA|'pynɔbɑːln}}]. Doar is de -n terugge.
As leu Riessens skriewt, loatt ze dissen nasalen -n nog wal es vort (ze sprekt ne ja nit oet, dus skriewt ze ne ook nit), woerduur as et lastiger te leazen is vuur aanderen. Bv. De zin "''Ik zin van plan...''", skriewt ze dan as "''Ik zi va pla...''", wat vuur ondudelikheaid kan zorgen.
Duur dissen neuzenklaank liekt wat Riessense wöarde een betjen op [[Fraans]]. Algemeen bekeand zeent de Riessense gräpkes "kuup zwart zaand" en "za'k oe trean duur t plafond?".
Regel 244 ⟶ 243:
===Hudigen tied===
{| class="
! style="background-color:#abcdef" |
! style="background-color:#abcdef" | stoarke ww.
Regel 289 ⟶ 288:
===Verleden tied===
{| class="
! style="background-color:#abcdef" |
! style="background-color:#abcdef" | stoarke ww.
Regel 334 ⟶ 333:
==Riesns tellen==
{| class="
! style="background-color:#abcdef" | In t Nederlaands
! style="background-color:#abcdef" | In t Riesns
Regel 375 ⟶ 374:
==Andacht vuur et Riessens==
n Eersten den as et Riessens opskreef was [[W.J.C. van Wijngaarden|Meaister van Wiengoarden]]. Hee maken liestkes met aparte wöarde en skreef gedichten. Et bekeandst van um is een brulftengedicht.
In [[1959]] was [[Koarel van n Notoaris]] (Karel Schönfeld Wichers) n eersten den as een volledig wöardebook van et Riessens maken. Hieroet leut hee alle samen-esteelde wöarde vort, en wöarde woervan as hee meanen at dee warren oawer enömmen oet et [[Nederlaands|Hollaands]]. He bedäch zinne egene (slim fonetiese) skriefwieze, dee as he ook gebreuk vuur aandere beuke dee as hee skreef. Nen aanderen den as Riessens laandelik bekeandheaid gavven, was [[Harm Agteresch]], better bekeand oonder zinne artiestennaam ''Harm oet Riessen''. Völle leu keant zinne nommers "Blote beene stoete met sjem", "Öllie ieleu oe wa in" en "Keunstgebit". Agteresch was joaren presentator vuur [[RTV Oost]] en treud ook völle op duur heel Nederlaand. Doarbie kuieren hee meestentieds Riessens.
Regel 388 ⟶ 387:
{{Dia|Disse bladziede is eskreeuwn in t '''Riesns'''}}
[[Kategorie:
[[Kategorie:Tweants|*]]
[[Kategorie:Riesn-Hooltn (Tweante)]]
| |||